دفاع از حقوق بشر یا اعمال فشار روانی؟

تصویب قطعنامه کمیته حقوق بشر درمورد سوریه چه پیامدهایی دارد؟

اگر بخواهیم تاثیراین قطعنامه را بدانیم، باید ابتدا ضمانت اجرای آن را در حقوق بین‌الملل مورد بررسی قرار دهیم. بنابراین جایگاه چینین امری در چارچوب ضمانت اجرایی کلی آن تعریف می‌شود و به خودی خود و به تنهایی از آن مجموعه قابلیت تعریف و تشخیص ندارد.

در حقوق بین‌االملل اگر دولتی تعهدات بین‌المللی خود را نقض کند، اولین اقدامی که علیه آن انجام می‌گیرد؛ شرمنده‌سازی این دولت در سطح جهانی است. به عبارت دیگر اعتبار معنوی آن دولت زیرسوال می‌رود. زمانی‌که اعتبار معنوی یک دولت زیرسوال می‌رود،قدرت تاثیرگذاری و تصمیم‌گیری آن دولت در میان حاکمیت‌های دیگر تضعیف می‌شود.به عنوان مثال زمانی‌که قصد دارند در سازمان‌های بین‌المللی برای مدیریت آن سازمان نماینده‌ای تعیین کنند، به کشورهایی که اعتبار بین‌المللی ضعیفی دارند، کمتر توجه خواهند کرد.در مجمع عمومی این کشورها کمتر دولت‌های دیگر را تحت‌تاثیر قرار می‌دهند و در سازمان‌های بین‌المللی هم این کشورها کمتر پست مدیریتی خواهند داشت. 

دومین مساله شرمنده‌سازی این است که افکارعمومی بین‌المللی و مردم در کشورهای مختلف به نوعی علیه این دولت‌ها تهییج و یا تحریک می‌شوند. زمانی‌که افکارعمومی در سطح جهانی علیه دولتی صف‌آرایی شود،این دولت در مقابل تحریم‌ها، اقدامات نظامی در چارچوب شورای امنیت آسیب‌پذیرتر خواهد شد. بنابراین سلسه اقداماتی صورت می‌گیرد که وقتی دولتی در مجموعه‌ای قرار می‌گیرد، تبدیل به ضمانت‌های اجرایی موثر می‌شود، در غیر این‌صورت در کوتاه‌مدت و در نگاه اول دولتی می‌تواند هیچ اعتنایی به این قطعنامه‌ها نکند. اما چنین قطعنامه‌هایی مقدمه‌ای است برای آسیب‌هایی که پس از آن به دولت‌ها وارد می‌شود.

باید به این نکته نیز اشاره کرد که نمی‌توان گفت،شورای حقوق بشر یک نهاد صرفا حقوقی و قضایی بی‌طرف است. بلکه نمایندگان شورای حقوق بشر، نمایندگان دولت‌ها هستند و دولت‌ها نیز نهادهای سیاسی هستند. بنابراین هر تصمیم‌گیری براساس رای دولت‌ها در سطح جهانی خودبخود از سرشت سیاسی برخوردار است. در نتیجه ما نباید این توقع را داشته باشیم که چنین تصمیم‌گیری‌هایی صرفا رای‌هایی قضایی و حقوقی مستقل و بی‌طرف باشد.

باید اضافه کرد که در مجموع مناسبات بین‌المللی این شورا حق تصمیم‌گیری دارد و تصمیمات آن هم دارای اعتبار است. درست است که شورای حقوق بشر همانند شورای حقوق داخلی ضمانت اجرای مستقیم ندارد که به عنوان مثال زندانی داشته باشد، اما تاثیرات آن در همان زمینه‌هایی که ذکر شد، می‌باشد و بخشی از آنها به حوزه اقتدار دولت‌ها سرریز می‌شود.

آیا عدم عضویت سوریه در این شورا، تاثیری بر تصویب و اجرای این قطعنامه دارد؟

این نهاد زیرمجموعه مجمع عمومی است و در نهایت تصمیم‌های آن نیز به مجمع عمومی منتقل می‌شود. همچنین کشور سوریه عضو سازمان ملل است و همانطور که می دانید شورای حقوق بشر 47 عضو دارد و پرونده 191 کشور دیگر می تواند در شورای حقوق بشر مطرح شود. بنابراین عدم عضویت کشور سوریه هیچ‌گونه تاثیری بر اعتبار این قطعنامه ندارد.

ممکن است که با تصویب این قطعنامه ما شاهد سرنوشت لیبی برای سوریه باشیم؟

اگر به تجربه‌های 15 سال اخیر توجه کنید، شورای امنیت با تفسیر موثقی که از اختیارات خودش دارد، می‌تواند هر موضوعی را به مقوله صلح و امنیت بین‌المللی را مربوط بداند. یکی از موضوعاتی که کشورها را در اقدامات ناقض حقوق بشر تهدید می‌کند، این است که اگر فضای بین‌المللی مساعد شد، این طرح‌ها تبدیل به قطعنامه‌های الزام‌آور در چارچوب فصل هفتم می‌شود. پس از آن هم میسری بازخواهد شد برای اقداماتی از نوعی که در لیبی یا یوگسلاوی دیدیم.