آینده مصر و جنبش سلفی‌ها

بنابر اخبار منتشر شده این برای نخستین بار از زمان سقوط حسنی مبارک است که گروه‌های اسلام گرا مردم را به جمع‌های اعتراضی دعوت می‌کنند. اخوان المسلمین یکی از بزرگترین گروه‌های اسلام گرا در مصر که در زمان ریاست جمهوری حسنی مبارک با محدودیت‌هایی رو به رو بود، این بار با دعوت از مردم در میدان تحریر خواستار به کارگیری قوانین شریعت شده است.

هرچند که بر روی پلاکاردهایی که در دست مردم قرار داشت شعارهایی با عنوان " دولت اسلامی‌" و " مصر اسلامی‌" دیده شده اما به گفته حاضران در تجمع، این به منزله تشکیل یک حکومت دینی نیست، بلکه خواستار استفاده از موازین شرعی در اجرای قوانین هستند. در این میان اخوان المسلمین که طی روزهای گذشته از سوی برخی گروه‌های سکولار متهم به همکاری با ارتش شده اند، گفته شده این گروه اسلام گرا علاوه بر تکذیب این ادعا دخالت چندانی در برنامه ریزی مردم برای تجمع نداشته است.

در واقع عمده حضور و برنامه ریزی‌های صورت گرفته برای این تجمع، متوجه سلفی‌ها است. سلفی به گروهی از مسلمانان اهل سنت گفته می‌شود که تنها راه نجات مسلمانان را بازگشت به قوانین قرآن و سنت طبق فهم "سلف صالح " می‌دانند.

این گروه با هرگونه پیروی از شاخه‌های گوناگون دین و کیش‌گرایی مخالفند و معتقدند که هر مسلمان به راحتی می‌تواند با مراجعه مستقیم به قرآن و سنت دینش را بیاموزد. سلفی‌ها که بسیاری آنها را به تندروی متهم می‌کنند، به آنان وهابی نیز گفته می‌شود اگرچه کسانی که خود را سلفی می‌خوانند منکر وجود گروهی به نام وهابی هستند.

گروه‌های سکولار یا اسلام گرایان میانه رو از حضور پررنگ سلفی‌ها نگرانند. آنان تجربه برخوردهای خونین اردیبهشت بین مسیحیان و مسلمانان مصر که به کشته شدن ۱۲ نفر و زخمی شدن ۱۸۶ نفر دیگر منجر شد، را در ذهن دارند. هر چند که از زمان سقوط حسنی مبارک دولت‌های غربی نگران به قدرت رسیدن اخوان المسلمین بودند اما درگیری‌های پیش آمده میان مسیحیان و مسلمانان مصری که گفته می‌شود زمینه ساز آن سلفی‌ها بودند، سبب شده تا  بسیاری از مردم مصر از فعالیت گروه سلفی‌ها بسیار بیمناک شوند.

اما گروه‌های اسلام گرای میانه رو و حتی سکولارها در فضای کنونی نمی‌توانند با سلفی‌ها برخوردی داشته باشند، چرا که در حال حاضر آنها هدف مشترکی را دنبال می‌کنند. از رو از برخورد و تنش میان یکدیگر جلوگیری می‌کنند. با این وجود سلفی‌ها پیشتر اخوان المسلمین را متهم به این می‌کردند که با رفتار خود به اسلام لطمه می‌زنند.

آنان بر این باورند که اخوان المسلمین بیش از اندازه درگیر مسایل سیاسی شده است. در مورد سلفی‌ها نقطه نظرات متفاوتی وجود داشته و حتی گفته می‌شود جنبش سلفی‌ها بسیار بزرگ و شمار اعضای آن بیشتر از اخوان المسلمین است. از طرفی پیش تر سلفی‌ها تنها به ترویج عقاید مذهبی خود می‌پرداختند اما اینک آنان خواستار حضور فعال در تصمیم گیری‌های سیاسی کشور شده اند؛ به همین دلیل بسیاری از مردم مصر از آن بیم دارند که سلفی‌ها سعی کنند عقاید خود را با توسل به زور بر مردم تحمیل کنند.

نکته قابل توجه در مورد سلفی‌ها، مخالفت آنان با حضور فعال شیعیان در مناسبات سیاسی است و حتی از مقابله با تشکیل هرگونه حزب سیاسی از سوی شیعیان خبر داده اند. از طرفی پیشتر این گروه نوع خلع حکومت حسنی مبارک را غیر شرعی دانسته و برخی رهبران سلفی‌ها بیان کرده بودند شیوه شرعی و دینی عزل یک مسئول از حکومت بدین گونه نیست.

تمامی ‌این موارد بیم حضور سلفی‌ها در مناسبات سیاسی و تصمیم گیری‌ها را افزایش داده است. سلفی‌ها پیشتر نیز به همکاری با گروه‌های تروریستی به خصوص طالبان در افغانستان متهم شده بودند. آنها رابطه نزدیکی با طالبان داشتند. نزدیکی عقاید آنان با گروه‌های افراطی طالبانی،‌ رابطه نزدیک آنان را رقم زده بود.

طی سال‌های اخیر سلفی‌های در عربستان و لبنان حضوری فعال داشته اند. آنها حتی مناسبات خود را حزب الله را نیز به تعلیق در آورند. این جریان به حدی در عملکرد خود غلو آمیز عمل می کند که به راحتی از دولت طالبان که تمام جهان آن را از خود طرد کرده حمایت می کنند، عملکرد تروریستی برخی از گروه‌ها را در چچن مورد تایید قرارمی دهد و کشتارهای صورت گرفته در الجزایر، افغانستان وعراق را مسئله ای کاملا بدیهی می دانند.

هدف اصلی سلفی جهادی یکی از سه دسته سلفی‌ها (محافظه کار و درباری‌ و سلفی سیاسی رادیکالی) تشکیل دولت اسلامی یا همان دولت سلفی جهادی است که نمونه متعالی آن را می توان در دولت طالبان تعریف کرد. البته گروه طالبان نوع دیگری از سلفی جهادی است که سرچشمه‌های فکری اش ارتباط مستقیمی با وهابیت ندارد، اما در بسیاری ازمسائل این دو اندیشه با هم همسو هستند.

مجموعه تمامی‌این موارد و حضور اسلام گرایان به خصوص سلفی‌ها در تجمع روز جمعه میدان تحریر بیم حضور سلفی‌ها در عرصه سیاست و تندروی‌های آنان را افزایش داده است. اینکه آیا چنانچه در مناسبات سیاسی سلفی‌ها به بازی گرفته نشود، باید منتظر چه آینده ای برای مصر باشیم؟ و اگر چنین اتفاقی بیافتد، باید شاهد درگیری‌های خونین در مصر باشیم؟ و آیا سکولارها و اسلام گرایان میانه رو در میز سیاست صندلی ای نیز به سلفی‌ها اختصاص می‌دهند؟ پرسش‌هایی است که پاسخ آن در روزهای آینده مشخص می‌شود.