ترکیه همه تخم مرغ‌ها را در سبد ایران نمی‌چیند

دیپلماسی ایرانی: بدون تردید بحران در سوریه، دولت‌های ایران و ترکیه را نیز تحت تاثیر قرار داده است. مانند دیگر پایتخت‌های جهان، تهران و آنکارا نیز از وسعت ناآرامی‌ها و زمان آن در سوریه متعجب شده اند. اما آنچه اکنون در روابط ترکیه و ایران اهمیت دارد، چگونگی تعامل آنها با یکدیگر در مورد سوریه و آینده دولت بشار اسد است.

این در حلی است که جمهوری اسلامی به دلایل متعددی از پشتیبانان اسد به شمار می‌رود و منابع خبری ایران نیز از رویکرد رسانه‌های سوری که معترضان را تروریست توصیف می‌کند، حمایت می‌کنند.

در طرف دیگر ماجرا ترکیه حضور دارد. دولت ترکیه که تا همین چندی پیش از دوستان نزدیک اسد به شمار می‌رفت، اکنون او را محکوم می کند. رجب طیب اردوغان در مصاحبه‌ای که ماه گذشته با رسانه‌ها انجام داد، اسد و برادرش ماهر را به کشتار سوری ها متهم کرده و خواستار مداخله سازمان ملل شد.

گزارش‌های دیگر نیز حاکی از آن است که دولت ترکیه نامه‌ای هشدار آمیز به اسد ارائه داده و از وی خواسته ضمن اجرای اصلاحات، ماهر را که گفته می‌شود در پس پرده شماری از سرکوب‌ها قرار دارد، بر کنار کند. این موضع ترکیه موجب شد که شماری از سوری‌ها به این کشور مهاجرت کنند و این در حالی است که با وجود اینکه ایران و سوریه نزدیکترین متحدان منطقه‌ای به شمار می‌روند، سوری‌ها به جمهوری اسلامی پناه نیاوردند. اما بحران در سوریه در حالی روابط ایران و ترکیه را متاثر ساخته که روابط تهران و آنکارا روند صعودی قابل ملاحظه‌ای را پیش گرفته بود. ترکیه گاز را با قیمت تخفیف داده شده از ایران وارد می‌کند و اخیرا در بحث هسته‌ای نیز نقش میانجی را بین ایران و غرب ایفا کرد. با این وجود شیعیان ایرانی و سنی‌های ترکیه هر کدام اهداف مشخص خود را در منطقه دنبال می‌کنند و این روند به ایجاد رقابتی عمیق میان دو کشور منجر شده که از نفوذ در نوار غزه تا موضوع عراق و رابطه با کشور‌های منطقه گسترانیده شده است. برای مثال در حالی که دولت ترکیه در مورد مداخله نظامی عربستان در بحرین سکوت اختیار کرد تا روابط خود را با شورای همکاری خلیج فارس تیره و تار نکند، تهران موضع متفاوتی اتخاذ کرده و با انتقاد از اقدام عربستان نخستین جرقه در‌‌ تنش‌های اخیر میان تهران و ریاض را ایجاد کرد. باید گفت که همچنان چشم‌انداز آینده سوریه در ابهام قرار دارد و این روند برای تهران بسیار نگران کننده است.

این در حالی است که مقامات وزارت امور خارجه ایران تا کنون بارها نارضایتی خود در مورد موضع ترکیه در قبال دمشق را مطرح کرده‌اند و همین انتقاد‌ها نوعی تغییر دیدگاه در آنکارا در خصوص تجدید نظر در روابط با جمهوری اسلامی را به دنبال داشته است.

از سویی دیگر با توجه به موضع ایران در قبال سوریه، ناتو، ایالات متحده و شورای همکاری خلیج فارس نیز ترکیه را برای فاصله گرفتن از جمهوری اسلامی تحت فشار قرار داده‌اند. این در شرایطی است که اسرائیل کشور دشمن ایران نیز اخیرا تصمیم گرفته اختلافات با ترکیه را کنار بگذارد. برخی تحلیلگران بر این باورند که در چنین شرایطی اردوغان همه تخم‌مرغ‌های خود را در سبد ایران نمی‌چیند و از سوی دیگر معتقد است بدون پرداختن هزینه‌ای سنگین می تواند در برابر ناخرسندی جمهوری اسلامی ایستادگی کند. به گمان برخی کارشناسان در حال حاضر جمهوری اسلامی نمی‌تواند فشار زیادی بر آنکارا وارد کند و در این صورت اردوغان می‌تواند روند فشار بر اسد برای اجرای اصلاحات را دنبال کند.

این در حالی است که ناتو از نفوذ ترکیه سود زیادی می‌برد. در اختیار داشتن عضوی مانند ترکیه با نفوذ فوق‌العاده در خاورمیانه و از همه مهم‌تر سوریه به نفع ناتو بوده و در عین حال نفوذ دیپلماتیک این سازمان را تقویت می‌کند. نفوذی که می‌تواند انتقاد ها در مورد نحوه عملکرد ناتو در مورد لیبی را تا حدودی کاهش دهد. به موازات این روند، جمهوری اسلامی نیز با انتخاب دشواری در مورد سوریه مواجه است که می‌تواند تاثیر مستقیمی بر شرایط ایران در منطقه و همچنین موضع حزب‌الله داشته باشد. یک ضرب‌المثل قدیمی ایرانی می‌گوید که ماهی را هر وقت از آب بگیری تازه است، اما در مورد تصمیم گیری ایران در خصوص سوریه به نظر نمی‌رسد که چنین ضرب‌المثلی مصداق داشته باشد.