تخریب امنیت ایران، خط قرمز دوستی با آذربایجان

با حسن بهشتی ‌پور، کارشناس مسایل قفقاز، به بهانه سفر علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی به آذربایجان و وعده گسترش روابط دو جانبه به گفتگو نشستیم.  

سفر آقای لاریجانی به آذربایجان در صورتی بود که آقای الهام علی‌اف دعوت ایران را نپذیرفته بود، این سفر را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

سفر آقای لاریجانی در پاسخ به سفر رییس مجلس آذربایجان در سال گذشته به ایران بود. آقای لاریجانی نیز متقابلا در پاسخ به آن سفر به این کشور رفته است. بنابراین روابط در راستای منافع دو کشور است و ازاین جهت عمل متقابل انجام شده است.

روابط ایران و جمهوری آذربایجان در سال‌های اخیر گسترش قابل توجهی پیدا کرده و نگاه به قفقاز و به ایران دچار تحول شده است. این امر کاملا مشخص است که آقای احمدی‌نژاد در بخش سیاست خارجی خود بحث گسترش مناسبات با قفقاز به ویژه در رابطه با گسترش مناسبات با باکو در مقایسه با ایروان و تفلیس را مورد توجه قرار داده است. اما در مجموع به نظر می‌رسد که این حرکت به نوعی روش خردمندانه‌ای بوده، اما هنوز به آن سطح که باید برسد، نرسیده است. چراکه عوامل متعددی بر آن تاثیرگذار است، به عنوان مثال روابط ایران و آذربایجان تحت تاثیر و فشار امریکا بر آذربایجان است و طرف آذری ملاحظاتی در این زمینه دارد. همچنین اسراییلی‌ها نیز بسیار در جمهوری آذربایجان فعالند و سعی دارند که نفوذ خود را گسترش داده که ایران هم بر این موضوع حساس است، به این دلیل که دوست ندارد در مرزهای شمالی کشور رژیم صهیونیستی رسوخ کند.

نقش رسانه‌ها و مطبوعات آذربایجان را در روابط ایران و آذربایجان تا چه اندازه تعیین‌کننده است؟

مطبوعات و رسانه‌های جمهوری آذربایجان نیز علیه ایران به طور مرتب برنامه تهیه کرده و به بهانه‌های مختلف تلاش دارند که سوژه‌ای را علیه ایران پیدا کرده و کار کنند. دلیل آن هم شاید این است که افکار عمومی جمهوری آذربایجان به شدت تحت‌تاثیر تحولات ایران است و مسایل ایران را با علاقه دنبال می کنند. آنها نیز می دانند که مردم جمهوری آذربایجان علاقمند به رابطه با ایران هستند و به ویژه به دلیل رابطه تاریخی و فرهنگی عمیقی که با ایران داشتند، تلاش دارند که نوعی ایران‌هراسی را در رسانه‌ها به وجود آورند تا مانع از نزدیک‌ شدن نگاه مردم ایران به جمهوری آذربایجان شوند و یا برعکس جمهوری آذربایجان به ایران احساس تعلق و نزدیکی بیشتر داشته باشد. در حالیکه این دو کشوری هستند که در راستای همکاری با یکدیگر به مراحلی خواهند رسید که به نفع هردو کشور است.

آیا پان‌ترکسیت‌های ایرانی که در این کشورند نیز به دنبال برهم زدن روابط دو کشور هستند؟

موضوع مهم دیگر درباره پان‌ترکسیت‌هاست. آنها عده‌ای ورشکسته سیاسی و فراری از ایران هستند که مشغول فعالیت‌های پان‌ترکیسمند. هدف آنها این است که از این طریق بر مناسبات دوکشور تاثیرگذارند. همانطور که می دانید متاسفانه دولت باکو تکلیف خود را مشخص نکرده که علاقمند است با مردم ایران به طورکلی اعم از فارس،ترک،لر و کرد ارتباط داشته باشد و یا فقط با آذری‌های ایران! از طرف دیگر ادعای واژه آذربایجان جنوبی که دایما در رسانه‌ها تکرار می‌شود. بنابراین به نظر می‌رسد که بیشتر بر این باورند که روزی میان جمهوری آذربایجان و مناطق آذرنشین در ایران پیوند زنند.

باید در اینجا متذکر شد اگر بنا بر این باشد که روزی چنین اتفاقی بیفتد، جمهوری آذربایجان است که باید به مام میهن بازگردد. در نتیجه این مسایل تصورات باطلی است که در قرن بیستم جایی ندارد. احترام به هویت ملی و قومی درست است، اما اگر معیاری برای برتری یا تضاد و تخاصم باشد،قطعنا به نفع کسانی خواهد شد که از این تضادها برای ناامن شدن منطقه استفاد می‌کنند. در حقیقت این افراد با مطرح کردن مسایل شووینستی و نژادپرستانه و یا قومیت گرایانه سعی بر ایجاد اختلاف میان ملت‌ها دارند.

علت عدم پذیرش الهام علی‌اف از دعوت ایران چه بوده است؟

دیدار مقامات عالیتربه کشورها نیز به نظرکار خوبی است که در طول این سال‌ها انجام شده است، آقای الهام علی‌اف هم به ایران سفرهای متعددی داشته اما اخیرا از وی دعوت شده و به ایران نیامده است. در روابط دپلماتیک هم به این شکل نیست که همیشه کشوری به دعوت کشور دیگر پاسخ مثبت دهد و این امر نشان دهنده تیرگی در روابط آذربایجان و ایران نیست. البته باید این نکته را نیز مورد توجه قرار داد که آمدن آنها نشان دهنده گرمی روابط است، اما از طرف دیگر نیامدن هم نشانه سردی و یا تیرگی روابط نخواهد بود. این مساله نیز از جمله مواردی است که در مطبوعات باکو به آن دامن می‌زنند، چراکه اساسا علاقمند نیستند که روابط دو کشور توسعه پیدا کند.

آیا نزدیکی روابط اسراییل و آذربایجان بر روابط ایران با این کشور تاثیرگذار است؟

ایران نسبت به توسعه مناسبات آذربایجان با اسراییل حساس است، اما جمهوری آذربایجان نیز همانند هر کشور مستقل دیگری این اختیار را دارد که با هرکشوری دوست دارد رابطه داشته و با هر کشور که دوست ندارد، رابطه نداشته باشد. آنچه که موجب نگرانی ایران بوده، این است که آذربایجان پایگاهی در اختیار اسراییل قرار داده و موجب تهدید امنیت ایران شود. بنابراین باید به این نکته توجه داشت که این امر واقعیتی است که ایران نگران تحرکات اسراییل در خاک این کشور است. تا زمانیکه علیه ایران نباشد، جمهوری آذربایجان با هرکشوری می‌تواند رابطه برقرار کند، اما اگر جایی امنیت ایران تهدید شود موجب حساسیت خواهد شد.