ایران در دریای خزر فعال عمل نکرد

دیپلماسی ایرانی: خبرهای خوش نفتی برای ایران از جانب دریای خزر در راه است. مدیر اکتشافات شرکت ملی نفت ایران اخیرا اعلام کرد که تا پایان اسفند سال 90 از نخستین چاه نفتی ایران در دریای خزر بهره‌برداری خواهد شد. دیپلماسی ایرانی این خبر را با عباس ملکی، مدیر موسسه بین المللی تحقیقات دریای خزر، در میان گذاشت. این مقام بر این باور است که توجه به ذخایر جنوبی به دلایل متعددی بیشتر به نفع ایران خواهد بود و تنها در مورد منابع نفت و گاز در دریای خزر حدس‌ها و گمان‌هایی وجود دارد. بنابراین تا زمانی که این حفاری و تولید به اتمام نرسد نمی‌توان درباره آن پیش بینی قاطعی داشت.

آیا می‌توان به اکتشاف نفت در دریای خزر خوشبین بود؟ چه مشکلاتی برسرراه بهره‌برداری از این منابع وجود دارد؟

پس از انقلاب اسلامی همیشه موضوع استفاده از نفت و گاز دریای خزر مطرح بوده است. به ویژه پس از فروپاشی شوروی در سال 1370 این موضوع به صورت جدی در دستور کار سیاست خارجی و تصمیم‌گیرندگان انرژی در کشور بوده است.

ولی مسایلی که در دریای خزر وجو دارد به شرح زیر است:

1.     اگر بنا باشد که به نفت و گاز دریای خزر نگاه خوشبینانه‌ای داشته باشیم باید گفت که این منابع بیش از 3 درصد کل منابع نفت و گازی جهان نیست. در حالیکه تنها منابع نفتی خلیج فارس بالاتر از 60 درصد کل ذخایر شناخته شده نفت جهان است. بنابراین این امر نشان دهنده این است که اگر ایران هراندازه به ذخایر نفت جنوبی توجه بیشتری داشته باشد، نفع بیشتری خواهد داشت.

2.     ذخایر نفت و گاز در جنوب در برخی مناطق با همسایگان ما مشترک است، بنابراین اکتشاف، استخراج و تولید و بهره‌برداری در جنوب برای ایران توفیق مضاعفی است. به عبارت دیگر هم برای ایران دارای مزیت‌های مالی، اقتصادی و توسعه‌ای است و هم از طرف دیگر باعث می‌شود که مانع از این شود که همسایگان ما به صورت یکجانبه در استفاده از منابع طبیعی این منطقه اقدام کنند.

3.     نفت دریای خزر از نظر کیفیت مشابه نفت ایران در مناطق دیگر به ویژه نفت در مناطق جنوبی و مرکزی نیست، به دلیل اینکه دارای گوگرد بیشتری است و از طرف دیگر هزینه تولید و اکتشاف نفت و گاز در دریای خزر بیشتر از مناطق دیگر است. به ویژه اینکه دریای خزر دریای بسته است، هزینه‌های حمل و نقل را باید به آن اضافه کرد.

اما با توجه به تمام موارد ذکرشده ، به نظر می‌رسد که ایران در 15 سال اخیر به ویژه از سال 1992 به بعد در مورد مسایل انژی دریای خزر کوتاهی کردیم. از لحاظ ساختاری شرکت ملی نفت ایران با شرکت نفت خزر گام اول را برداشت، اما تا این لحظه این شرکت حتی یک بشکه نفت تولید نکرده است.

همانطور که در خبرها امده یک سکوی حفاری نیمه شناور بزرگ به نام امیرکبیر برای دریای خزر با همکاری شرکت جی وی ای (GVA) سوئد درست شد، ما امیدواریم که این سکو هرچه زودتر کار خود را اغاز کند.

ایا شرکت‌های خارجی در منطقه خزر سرمایه‌گذری کرده‌ا‌ند؟

درباره سرمایه‌گذاری خارجی نیز باید گفت، ایران تا به حال سرمایه خارجی در منطقه دریای خزر را جذب نکرده است. متاسفانه ایران در حد کشورهای دیگر این منطقه هم عمل نکرده است. همانطور که می‌دانیدبه عنوان مثال جمهوری اذربایجان، قزاقستان، جمهوری فدراتیو روسیه و ترکمنستان مجموعا بالای یک صد میلیارد دلار برای توسعه منابع نفت و گاز خود در دریای خزر جذب کردند.

آقای محمود محدث گفته بود ما به علت عدم تجربه کافی ایران برای بهره برداری از میدان های نفتی دریای خزر مجبور به استفاده از شرکتهای خارجی هستیم؟

اگر دکل حفاری کار کند دیگر نیازی به کشورهای خارجی نداریم. البته درباره سرمایه گذاری باید گفت این امر مهم است و نیاز به سرمایه زیادی دارد. در عین حال حفر چاه در دریای خزر در مناطقی که مربوط به ایران است، حتی در عمق 950 متر از سطح اب و عمق 1500 متر در بستر اب کار مشکلی خواهد بود در مقایسه با دیگر مناطق ایران که این روند بسیار راحت‌تر است.

اما باید اذعان داشت که در همه جای دنیا به همین شکل است،‌امروزه نفت در قطب شمال استخراج می‌شود و یا از سنگ‌های اغشته به نفت درکانادا نفت تولید می‌شود، دیگر کار حفاری در دریای خزر را نباید دشورا دانست.

 تاخیر در تولید در دریای خزر انقدر منفی نیست تا توسعه منافع نفت و گاز در جنوب. همانطور که اشاره شد، ما در جنوب رقبای زیادی داریم و بیشتر منابع ما نیز در جنوب است. در شمال حدس زده می‌شود که منابع نفت و گازی که در مناطق ایرانی وجود دارد. به عبارت دیگر تا حفر چاه به اتمام و به تولید نرسد، هیچ کس نمی‌تواند با اطمینان اعلام کند که در دریای خزر نفت و گاز زیادی وجود دارد.

آیا ایران با همسایگان شمالی بر سر مناطق مشترک منابع طبیعی در شمال دریای خزر به توافق رسیده‌است؟

درجاهایی که هم اکنون دولت ایران در حال اکتشاف است، مناطقی است که کشورهای دیگر هم پذیرفته‌اند که این منابع متعلق به ایران است. اگر رژیم حقوقی دریای خزر به صورت مشترک یا مشاع تلقی شود، این منابع در بخش ایران و برای ایران خواهد بود. اگر هم دریای خزر تقسیم شود، بازهم این منابع در بخش ایرانی خواهد بود.