ناگفته‌های صالحی از تحریم‌ها و حمله به سفارت انگلیس

عصرایران- علی اکبر صالحی در دورانی پاماجرا و پس از عزل منوچهر متکی در سال 89 تا چند هفته پیش وزیر خارجه ایران بود. رئیس پیشین و فعلی سازمان انرژی اتمی در دوره پس از وزارت به تدریج در حال مرور خاطرات آموزنده و گاه تلخ دوران وزارت است. وی که چندی پیش از تهدید و حمله به قطر، همزمان با هر سه سفر خود به این کشور خبر داده بود، این بار ناگفته های جدیدی از ماجرای تحریم ها و نیز حمله پرآسیب به سفارت انگلیس را به زبان آورده است.

این ناگفته ها بیش از هر کسی به درد آنهایی خواهد خورد که هنوز هم دوست دارند مقدمات حقوق بین الملل را در موضوعی مانند حمله به سفارت انگلیس زیر پا بگذارند. البته بخش دیگری از این مصاحبه هشدار به آنهایی هم هست که فکر می کنند حقوق بین الملل می تواند مانع تحریم های ظالمانه و غیرقانونی علیه ایران و از جمله تحریم بانک مرکزی شود.

افشاگری مهم و زیر سابق خارجه هم آن جایی است که می گوید: «در آن زمان می خواستند دانشکده وزارت خارجه را بگیرند؛ وزارتخانه چارت تشکیلات مناسبی نداشت و شیوه استخدام ها نیز همه از طریق توصیه فامیل، دوست، آشنا و رابطه بود.»

ریس سازمان انرژی اتمی در گفت و گو با ایرنا سیاست دستگاه دیپلماسی برای کنترل موضوع سفارت انگلیس را «شاهکار» توصیف کرده و گفته: «وقتی سفارت انگلیس را می گیرید، نباید انتظار داشته باشید که کشورهای اروپایی برای شما نقل و نبات پخش کنند.»

وزیر امور خارجه دولت دهم با بیان اینکه «وزیر امور خارجه عصای موسی در دست ندارد»، اظهار داشته: ما توانستیم در برابر هجمه های عظیم بایستیم.

صالحی در بخش دیگری از این مصاحبه گفته: ۹ ماه پیش و در زمان وزارتش در دستگاه دیپلماسی نامه ای را به آمریکایی ها از طریق سفارت سوئیس در تهران درباره ورود تسلیحات شیمیایی از جمله گاز سارین به سوریه ارسال کرده است.

مشروح این مصاحبه بدین شرح است:

خبرنگار از وزیر سابق امور خارجه سوال کرد: یکی از اولویت های شما در زمان تصدی وزارت خارجه، گسترش روابط ایران با عربستان سعودی، ترکیه و اتحادیه اروپا بود اما نه تنها روابط ما با این کشورها گسترش نیافت بلکه حتی روابط با انگلیس به نازل ترین سطح رسید. دلایل شکست این اولویت شما در سیاست خارجی چه بود؟

صالحی پاسخ داد: روزی که تصدی وزارت امور خارجه را عهده دار شدم، چنین مشکلاتی وجود نداشت. تحولات کنونی منطقه در آن زمان روی نداده بود، نه در تونس و نه در مصر و لیبی و بحرین با مشکلاتی که امروز روبه رو هستیم، مواجه نبودیم؛ مهم ترین پرونده از دیدگاه ما در تعاملات بین المللی، پرونده هسته ای بود.

معاون رییس جمهوری افزود: دو هفته پس از آغاز کارم در وزارت خارجه، تحولات بیداری اسلامی شروع شد؛ یکی از عزیزان به من گفت شما خوشقدم بودید و گویا منتظر بودند شما بیایید.

صالحی اظهار داشت: درباره اینکه چه کردیم تا آتش تحریم آنگونه که می خواستند دامن ما را نگیرد، تاریخ قضاوت خواهد کرد و اگر می خواستیم رویه تندخویی و سیاست چکشی را در پیش بگیریم، الان مشخص نبود در چه شرایطی بودیم.

نامه دو سال و نیم پیش به مسوولان درباره تحریم ها

وزیر سابق امور خارجه گفت: قریب دو سال و اندی پیش، نامه ای درباره تحریم ها نوشتم که آقای (اسحاق) جهانگیری در جلسه دولت به آن اشاره داشتند؛ در این نامه پیش بینی شده بود که روند تحریم های جدید چه سمت و سویی خواهد رفت و چه مواردی را در برخواهد گرفت. متاسفانه برخی دوستان در آن زمان به اینگونه تحلیل ها ایراد می گرفتند.

صالحی افزود: در چنان مظلومیتی بودیم که در داخل کشور نیز نمی توانستیم حرف خود را بزنیم. به ما می گفتند این چه حرفی است و چه نامه ای است که نوشته اید، آنها نمی توانند نفت و بانک مرکزی ما را تحریم کنند و اگر بخواهند نفت ما را تحریم کنند، قیمت نفت ۲۵۰ دلار می شود.

معاون رییس جمهوری اضافه کرد: می گفتند نمی توانند بانک مرکزی را براساس قوانین بین المللی تحریم کنند ولی ما می گفتیم اینها متاسفانه خودشان واضع قوانین هستند و خودشان، هم مرجع، هم قاضی و هم دادستان هستند.

حضرت آقا در زمان قضیه سفارت انگلیس به کمک ما آمدند

وزیر امور خارجه دولت دهم درباره ماجرای سفارت انگلیس نیز که به کاهش سطح روابط تهران - لندن منجر شد، گفت: انگلیسی ها مدت ها بود سفیر خودشان را در تهران تعیین کرده بودند ولی سفیر آنها (دامینیک چیلکات) تایید نمی شد؛ بر اساس جلسه ای که با وزیر خارجه انگلیس در نیویورک داشتم و درخواست ایشان در تسریع صدور موافقت (اگریمان)، اقدام کردم و سفیر انگلیس متعاقبا به ایران آمد.

رییس سازمان انرژی اتمی اظهار داشت: در آن مقطع بنده برای دفاع از سوریه به اجلاس سازمان همکاری اسلامی در جده رفته بودم و اتفاقا یکی از مباحثی که در آن جلسه مطرح بود، اعتراض برخی کشورهای عربی درباره حمله به سفارت خانه هایشان در سوریه بود و تنها مدافع سوریه در آن جلسه، من بودم.

وی خاطرنشان کرد: در آن جلسه یکدفعه به صورت تلفنی به من اطلاع دادند که چرا نشسته ای؟ سفارت انگلیس در تهران را گرفته اند. همان جا به صورت تلفنی با ویلیام هیگ صحبت کردم و تلاش کردم قضیه را جمع کنم.

معاون رییس جمهوری افزود: متاسفانه برخی رسانه ها به جای حمایت از وزارت امور خارجه مقالاتی نوشتند که برخی از این مقالات را به عنوان نمونه نگه داشته ام. نوشته بودند «ما باید قبل از سفارت انگلیس، وزارت امور خارجه را اشغال می کردیم» و «قبل از سفیر انگلیس باید تکلیف وزیر امور خارجه را روشن می کردیم ». در چنین شرایطی ما ایستادیم و چیزی نگفتیم تا اینکه حضرت آقا به کمک ما آمدند.

صالحی تصریح کرد: سیاست وزارت امور خارجه برای کنترل موضوع سفارت انگلیس «شاهکار» بود و توانستیم در برابر هجمه های عظیم و این چنینی بایستیم و هیچ کس به میدان نیامد تا از وزارت امور خارجه دفاع کند؛ تنها ایستادیم و همه مسائل را پذیرفتیم و یک کلمه هم نگفتیم.

وزیر امور خارجه تاکید کرد: وقتی می آیید، سفارت انگلیس را می گیرید، نباید انتظار داشته باشید که کشورهای اروپایی برای شما نقل و نبات پخش کنند.

وی اضافه کرد: دو روز بعد از قضیه سفارت انگلیس، برای شرکت در کنفرانسی به آلمان رفتم و در آنجا با تعدادی از وزرای خارجه اروپایی صحبت کردم و مقداری آتش بحران فروکش کرد.

آثار سلبی تحریم ها را کاهش دادیم

صالحی اظهارات مقامات آمریکایی درباره «تحریم های فلج کننده» را یادآور شد و گفت: الحمدلله وزارت امور خارجه از طریق نمایندگی ها و ابتکاراتش و البته با همکاری وزارت نفت و بانک مرکزی توانست تا حدود زیادی آثار سلبی تحریم ها را کاهش دهد زیرا اگر این تحریم ها را به حال خود رها می کردیم، واقعا فلج کننده بود.

علم سیاست نخوانده ام اما شعور سیاسی دارم

وزیر سابق امور خارجه افزود: زمانی که تصدی دستگاه سیاست خارجی را به عهده گرفتم دارای مشکلات فراوانی بود. در آن زمان می خواستند دانشکده وزارت خارجه را بگیرند؛ وزارتخانه چارت تشکیلات مناسبی نداشت و شیوه استخدام ها نیز همه از طریق توصیه فامیل، دوست، آشنا و رابطه بود.

صالحی گفت: من علم سیاست نخوانده ام ولی شعور سیاسی دارم؛ شعور در برخی کارها بیش از علم آن کار مهم است. در مسائل اجتماعی و انسانی، علم خوب است اما شعور بیشتر کارایی دارد؛ علم خوب است چون واژگان آن رشته را خوب می دانید ولی کافی نیست.

وی افزود: روز اول تصدی کارم در وزارت امور خارجه گفتم اولویت سیاست ما رابطه با همسایگان است و از میان آنها عربستان، ترکیه بعلاوه اتحادیه اروپا را نام بردم. یادم هست جناب آقای دکتر رحیمی (معاون اول سابق رییس جمهوری) گفت شما بهتر بود از برخی کشورهای دیگر هم نام می بردید چون ناراحت می شوند ولی در پاسخ گفتم با تامل این حرف را زدم و این سیاست را مفید می دانم؛ اخیرا مقاله ای از دکتر سریع القلم دیدم که نوشته بودند در این چند سال ما غفلت کردیم و اولویت سیاست خارجی ما باید عربستان و ترکیه و اتحادیه اروپا می بود. در صورتی که ما این حرف را سه سال پیش مطرح کرده بودیم.

پشتوانه سیاست خارجی، سیاست داخلی است

خبرنگار پرسید: چرا شما نتوانستید سیاست خود را اجرایی کنید؟

صالحی پاسخ داد: سیاست خارجی یک کشور زمانی درست جلو می رود که انسجام داخلی وجود داشته باشد؛ پشتوانه سیاست خارجی، سیاست داخلی است و وزیر خارجه که نمی تواند بدون پشتوانه داخلی برود و رابطه با عربستان، ترکیه و اتحادیه اروپا را درست کند؛ وزیر امور خارجه که عصای موسی در دست ندارد.

وزیر امور خارجه دولت دهم با بیان اینکه در حال حاضر پشتوانه داخلی و انسجام داخلی بیش از قبل است، اظهار داشت: در دولت یازدهم، در مجموع انسجام داخلی بیشتری وجود دارد که خیلی مهم است و باید بگویم وزارت خارجه شانس آورده که پشتوانه ای قوی دارد.

در این هنگام خبرنگار ایرنا از صالحی پرسید: پس تلویحا می گویید که در دوره قبل انسجام داخلی وجود نداشت؟

وی پاسخ داد: نه اینکه در دولت انسجامی نبود بلکه می خواهم بگویم انسجام داخلی در درون کشور نبود.

خبرنگار ایرنا دوباره پرسید: یعنی می خواهید بگویید برخی فعالان سیاسی می خواستند از سیاست خارجی برای منافع خود استفاده کنند؟

صالحی با تایید ضمنی این مساله تصریح کرد: بله، تصور کنید بحث سفارت انگلیس در حال حاضر رخ دهد، شرایط چگونه خواهد بود؟ آن زمان، دو هفته برخی رسانه ها مرا عامل دیگران مطرح می کردند. اما آیا شرایط امروز این گونه است؟ ببینید چه عزت و احترامی وجود دارد. شرایط فرق کرده و همه با تکریم و احترام صحبت می کنند و امیدوارم این شرایط پایدار بماند.

معاون رییس جمهوری با تاکید مجدد بر وجود انسجام داخلی به عنوان پشتوانه سیاست خارجی اظهار داشت: اگر بخواهیم برای اهداف سیاسی به پر و پای هم بپیچیم، اصلا به نفع ملت نیست و باید بگویم هیچ کس برای خدا به پر و پای دیگری نمی پیچد و این موضوع برای خدا نیست و چون برای خدا نیست عاقبتش نیز خیر نیست.

رییس سازمان انرژی اتمی افزود: به سهم خود از تمام آحاد ملت به ویژه فعالان سیاسی می خواهم به رییس جمهوری و وزیر امور خارجه دولت جدید کمک کنند.

تحریم ها نتوانست فلج کننده باشد ولی تاثیر گذار بود

از معاون رییس جمهوری پرسیدیم، به عنوان کسی که سه سال در وزارت خارجه بودید، شدت و آثار تحریم ها چه قدر بود؟

صالحی در پاسخ گفت: در حال حاضر، منطقه خاورمیانه در بحران و کشور ما نیز تحت فشار اقتصادی و تحریم است. تحریم ها البته الحمدلله نتوانست که فلج کننده باشد ولی به هر حال تاثیر گذار بود.

وی افزود: تحریم ها تاثیر داشت اما مجموعه نظام به گونه ای کار کرد که ملت متوجه شد تاثیرگذاری این تحریم ها الزاما ناشی از خطای مسوولین نیست بلکه عمدتا ناشی از رفتار ناجوانمردانه، غیرمنصفانه و خصمانه طرف مقابل است.

وزیر سابق امور خارجه تصریح کرد: اگر مدیریت نظام ناکارآمد بود، تحریم ها فلج کننده می شد؛ ایران راه دور زدن تحریم ها را می داند، تحریم ها که خود به خود دور نخوردند بلکه سفرا و نمایندگی های ما در خارج از کشور با همکاری بانک مرکزی و وزارت نفت بارها جلسه گذاشتند تا چگونه رفتار کنیم تا تحریم ها را دور بزنیم.

تاکنون در خصوص سوریه با آمریکا مذاکره نداشته ایم

خبرنگار از صالحی پرسید: برخی اخبار، حاکی از ارسال نامه هایی از سوی هیلاری کلینتون وزیر سابق امور خارجه آمریکا به ایران دارد. آمریکایی ها در زمان شما، چند نامه و پیام برای تهران در موضوعات مختلف فرستادند؟

صالحی پاسخ داد: آمریکایی ها به صورت غیرمستقیم و از کانال سوئیس پیام می فرستند، حتی از طریق رسانه هم پیام می فرستند. برای مثال، آمریکایی ها بارها درباره آقای رابرت لوینسون و سه کوهنورد پیام فرستادند و این پیام ها به صورت طبیعی هست و مساله خاصی نیست.

وزیر سابق امور خارجه افزود: در مجموع ما با آمریکا در خصوص موضوعات خاص از جمله افغانستان در بُن آلمان و عراق در گذشته گفت و گو کردیم.

خبرنگار سیاسی از صالحی پرسید: آیا گفت و گو یا مذاکره ای با مقامات آمریکایی درباره سوریه داشتید؟

صالحی در پاسخ گفت: تاکنون هیچ مذاکره ای درباره سوریه با آمریکایی ها نداشته ایم.

رییس سازمان انرژی اتمی با یادآوری فرمایشات رهبر معظم انقلاب اسلامی در آغاز سال جدید در حرم مطهر امام هشتم در مشهد مقدس گفت: بارها اعلام کرده ایم که در خصوص مذاکرات موضوعی، مشکلی برای صحبت با آمریکایی ها نداریم؛ رهبری هم فرمودند که مخالفتی برای مذاکره موضوعی در مسائل خاص ندارند اما این کشور را قابل اعتماد نمی دانند و به نتیجه مذاکرات خوش بین نیستند.

صالحی اضافه کرد: ما منعی برای مذاکرات موضوعی با آمریکا نداریم اما باید اول این اعتماد متقابل ایجاد شود که آمریکایی ها برای مذاکرات جدی هستند.

وزیر سابق امور خارجه اظهار داشت: آمریکایی ها وقتی در مورد افغانستان کارشان انجام شد، ما را جزء محورت شرارت قرار دادند؛ حضرت آقا می فرمایند که ما این گونه مذاکره را دیگر نمی خواهیم که وقتی می آیند و نتیجه مورد نظر خود را می گیرند، بعد ما را جزء محور شرارت قرار می دهند، این گونه مذاکره، مذاکره مناسبی نیست.

خبرنگار ایرنا از صالحی سوال کرد: آیا در دوره تصدی وزارت امور خارجه ، آمریکایی ها تقاضای برگزاری چنین مذاکرات موضوعی را درباره هسته ای و یا موضوع سوریه داشتند؟

صالحی با خنده گفت: لطفا سوال بعدی را بپرسید.

به آمریکایی درباره ارسال سلاح شیمیایی به سوریه نامه نوشتیم

خبرنگار از معاون رییس جمهوری سوال کرد: دکتر ظریف وزیر امور خارجه گفته است وزارت امور خارجه ۹ ماه پیش، نامه ای از طریق سفارت سوئیس در تهران فرستاده و از ورود تسلیحات شیمیایی به سوریه از جمله گاز سارین خبر داده بود. آیا آمریکایی ها پاسخ این نامه را دادند؟

وزیر سابق امور خارجه پاسخ داد: بله ما این نامه را ارسال کردیم اما اینکه آمریکایی ها پاسخ این نامه را دادند یا نه، نمی دانم ولی ما از طریق سفارت سوئیس نامه را برای آنها فرستادیم.

گفتم ملک زاده را بگذارید، توفان سیاسی می شود

از وزیر سابق امور خارجه سوال کردیم: می گویند در دوره شما موازی کاری شده است؟

صالحی پاسخ داد: بنده در مراسم تودیع و معارفه به آقای دکتر روحانی گفتم واقعا آقای دکتر احمدی نژاد در مسائل سیاست خارجی مرا «مبسوط الید» گذاشتند؛ ایشان تنها یک جا دخالت کرد و آن هم بحث آقای ملک زاده بود.

رییس سازمان انرژی اتمی افزود: من به آقای احمدی نژاد گفتم آقای ملک زاده مرد شریفی است اما اگر ایشان را به معاونت مالی و اداری منصوب کنیم، توفان سیاسی می شود؛ ایشان گفت نگران نباش، گفتم نگران نیستم و آقای ملک زاده را منصوب کردیم و توفان سیاسی شد و پیش بینی من درست از آب درآمد.

صالحی گفت: در موارد اندکی، بدون هماهنگی قبلی به سفرهایی می رفتم و بعد از سفر، جناب آقای دکتر احمدی نژاد متوجه می شدند که من ماموریت رفته ام و بعد می آمدم و گزارش می دادم؛ دکتر احمدی نژاد فقط یکی دوبار محترمانه به بنده گفت که حداقل قبل از سفر به من بگو که گفتم واقعا برخی اوقات، سفرها «فورس ماژور» است که اصلا فرصت نمی کنم شما را ببینم و مجبورم سفر بروم ولی شرمنده هستم و حق با شماست.

وی افزود: می خواهم بگویم تا این حد ایشان دست مرا باز گذاشته بود و به نظر من اینکه می گویند موازی کاری شده، بحث سیاسی است.

سفرهای مشایی ارتباطی با وزارت امور خارجه نداشت

وزیر سابق امور خارجه سوال نمایندگان درباره تعداد سفرهای اسفندیار رحیم مشایی را یادآور شد و تصریح کرد: مسافرت های آقای مشایی ارتباطی به وزارت امور خارجه نداشت؛ ایشان یا با رییس جمهوری می رفت یا به عنوان رییس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری واینکه بیایند یکی از مسایل وزارت امور خارجه را ببرند و کارش را انجام دهند، اصلا چنین چیزی نبوده است.

وی درباره فعالیت های معاونت بین الملل ریاست جمهوری دولت دهم نیز گفت: بعد ازاعمال تحریم ها، آنقدر مسائل پیچیده شد و با وزارت خانه های دیگر سر و کار داشتیم که نمی شد همه کارهای اقتصادی جزیی را وزارت امور خارجه به تنهایی ورود کند آقای (علی) سعیدلو با همکاری وزارت امور خارجه جلو آمد.

معاون رییس جمهوری با بیان اینکه بسیاری از کارشناسان وزارت امور خارجه در کنار آقای سعیدلو به فعالیت می پرداختند، تصریح کرد: آقای کاظمی قمی دستیار ویژه بنده در امور اقتصادی بود و معاونین سیاسی وزارت امور خارجه از جمله دکتر امیرعبداللهیان و دیگران کمک می کردند؛ آقای رییس جمهور اختیارات ویژه ای به آقای سعیدلو داده بودند تا بتواند در امور اقتصادی با دیگر وزارتخانه ها هماهنگی کند و ایشان نه تنها دخالتی در کار وزارت امور خارجه نداشت بلکه به ما کمک هم می کرد.

از صالحی پرسیدیم: آیا هیچ گاه با آقای احمدی نژاد اختلاف نظر پیدا نکردید و بحث تان نشد؟

صالحی پاسخ داد: چرا، گاهی نظرات مان متفاوت بود ولی دکتر احمدی نژاد بزرگواری می کردند.

انتصاب خانم افخم در ارائه تصویر واقعی از زن مسلمان ایرانی موثر است

از صالحی درباره انتصاب خانم «مرضیه افخم» نخستین سخنگوی زن در وزارت امور خارجه سوال کردیم که در پاسخ گفت: ایشان از بهترین کارشناسان وزارت امور خارجه هستند و در زمان وزارت بنده، مدیرکل دیپلماسی عمومی بودند.

صالحی با ابراز خرسندی از انتصاب خانم افخم به سخنگویی وزارت امور خارجه تصریح کرد: این انتصاب اقدام شایسته ای بود و ایشان هم شایستگی این کار را دارند و قطعا تحول بسیار مبارکی خواهد بود.

وی با بیان اینکه سخنگوی جدید وزارت امور خارجه با ابتکاراتی مسوولیت سخنگویی را در وزارت امور خارجه جلو خواهد برد، گفت: انتصاب وی در بین کشورهای جهان سوم به خصوص کشورهای اسلامی حرکت زیبایی بود زیرا سخنگوی وزارت امور خارجه در معرض دید بسیاری از جهانیان است.

صالحی وزارت امور خارجه را پیشانی نظام جمهوری اسلامی ایران دانست و افزود: پیشانی وزارت امور خارجه نیز سخنگویی است و در جهانی که تلاش بسیاری می شود از جهات مختلف، تصویری غیرواقعی از جمهوری اسلامی به افکار عمومی بدهند، این انتصاب می تواند در ارائه تصویر واقعی بسیار موثر باشد.

رییس سازمان انرژی اتمی ادامه داد: با توجه به اقداماتی که تکفیری ها و افراط گراها انجام می دهند، انتصاب خانم افخم می تواند به جهانیان نشان دهد که دیدگاه های دیگری نیز در اسلام وجود دارد که این مساله بسیار مهم است.

منصفم و وارد درگیری های حزبی نمی شوم

خبرنگار از رییس سازمان انرژی اتمی سوال کرد: می گویند شما چون فرد تکنوکراتی هستید در دولت های مختلف آقایان هاشمی رفسنجانی، خاتمی، احمدی نژاد و روحانی حضور داشته اید. آیا این تعبیر را درباره خودتان قبول دارید؟

صالحی پاسخ داد: انشاء الله که فرد منصف و صادقی هستم و بی دلیل با کسی درگیر نمی شوم.هیچ گاه نیز در درگیری های سیاسی و حزبی وارد نشده ام و برای همین است که فقط خدا را دارم و نه داماد کسی هستم و نه عروس کسی در خانه ماست.

وزیر سابق امور خارجه گفت: تقدیر خدا بود که بنده رییس سازمان انرژی اتمی و وزیر امور خارجه شوم و فراموش نمی کنم که آقای دکتر احمدی نژاد بدون اینکه با من از قبل دوستی داشته باشد و تنها بر اساس برداشت خودش از توانایی های این حقیر، مرا انتخاب کرد.

صالحی درباره انتصابش در دولت تدبیر و امید اظهار داشت: آقای احمدی نژاد واقعا مرا نمی شناخت اما آقای روحانی بنده را می شناخت و با هم سلام علیکی داشتیم.