نشانه ظریف روحانی برای غرب

دیپلماسی ایرانی: تا تابستان امسال، محمد جواد ظریف، یکی از ماهرترین دیپلمات های ایرانی، یک حاشیه نشین بود که به دلیل همکاری نزدیک با غرب در دولت تندروی احمدی نژاد کنار گذاشته شده بود. او به جای اینکه همانند سی و پنج سالی که در زمینه دیپلماسی فعال بوده، به مطرح کردن موضوعات مربوط به ایران در جهان بپردازد، در 6 سال اخیر روزهایش را با تدریس در مرکز آموزش وزارت خارجه در شمال تهران، سپری می کرد.

این روال با انتخاب حسن روحانی به عنوان رئیس جمهور ایران در انتخابات 24 خرداد، دستخوش تغییراتی شد. اکنون ظریف وزیر خارجه ایران است و به نظر می رسد که ریاست مذاکرات هسته ای را نیز بر عهده بگیرد. بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که در این صورت، روحانی نشانه ای دیگر دال بر جدیت در کاهش تنش ها با آمریکا و کشورهای غربی، ارسال می کند.

داود هرمیداس باوند، استاد روابط بین الملل در دانشگاه علامه که ظریف را شخصا می شناسد، می گوید: ظریف چهره جدیدی در سیاست جدید ایران به شمار می رود. سیاست خارجی سابق ما به طور حتم هیچ نتیجه ای به دنبال نداشته و به روشنی شکست خورده است. ما باید در روش های قبلی خود تجدید نظر کنیم و موضع خود را به منظور دستیابی به راه حل در مجادله هسته ای و کاهش تنش ها، تعدیل کنیم.

مذاکراتی که در گذشته بین ایران و قدرت های جهانی بر سر پرونده هسته ای انجام شده، تا کنون راه به جایی نبرده و تحلیلگران بر این باورند که با تغیرات اخیرا، احتمالا از حجم گرفتاری های دیپلماتیک در این زمینه کاسته می شود.

فرانسوا نیکولو، سفیر سابق فرانسه در تهران که اغلب با ظریف ملاقات داشته در این زمینه می گوید: می توانیم مطمئن باشیم که آقای ظریف – در صورتی که هدایت مذاکرات هسته ای را بر عهده گیرد – می تواند به سرعت و به طور رسمی ایده هایی مانند تعلیق غنی سازی 20 درصدی را مطرح کند.

البته هنوز مشخص نیست که مقامات عالی رتبه در ایران برای حرکت در جهت تعدیل تنش ها با غرب تصمیم گیری کرده باشند و از سوی دیگر ظریف به عنوان مسئول مذاکرات هسته ای ایران معرفی شود.

در سه دهه اخیر، ظریف 53 ساله ، همواره به دنبال برقراری روابط کارآمد بین ایران و غرب بوده است. اما او اغلب روی ایالات متحده متمرکز بوده، کشوری که ظریف ترجیح می دهد به جای دشمن خطاب کردن ، آن را رقیب معرفی کند.

ظریف از جمله افرادی بود که به اعلام آتش بس برای پایان دادن به جنگ خونین ایران و عراق، کمک کرد و پس از حملات تروریستی 11 سپتامبر نیز در مورد افغانستان با مقامات آمریکایی وارد مذاکره شد.

روحانی در جریان تبلیغات انتخاباتی از تلاش برای بهبود روابط با جامعه بین المللی سخن گفت و انتخاب وی در مورد ظریف، به عنوان ابزاری برای اجرای این بازبینی، جای شگفتی ندارد. ظریف در حالی که هنوز نوجوان بود و 17 سال بیشتر نداشت، راهی ایالات متحده شد تا تحصیلات خود را ادامه دهد. پس از ماجرای گروگانگیری اعضای سفارت آمریکا در ایران و اخراج پرسنل سفارت ایران در آمریکا، ظریق به عنوان سخنگوی غیر رسمی سفارت ایران در واشینگتن فعالیت می کرد و این در حالی بود که تنها 19 سال داشت و به تازگی ازدواج کرده بود.

سال ها بعد، ظریف به جای حضور در جبهه جنگ ایران و عراق، در آمریکا در دانشگاه سن فرانسیسکو و دنور، در رشته روابط بین الملل تحصیل کرد. او از سال 2002 تا 207، و در دولت اصلاح طلب محمد خاتمی، نماینده ایران در سازمان ملل بود.

ظریف حدود 30 سال در ایالات متحده زندگی کرده که بیش از هر مقام دیگری است که هم اکنون در ساختار حکومتی ایران حضور دارد. روابط او با ایالات متحده بسیار نزدیک است و به همین دلیل برخی در ایران در مورد او تردید هایی را مطرح می کنند. برای مثال، در جلسه اخیر مجلس شورای اسلامی برای رای اعتماد به ظریف، نمایندگان مخالف از اینکه او اقامت آمریکا دارد، انتقاد کردند.

ظریف زبان انگلیسی را با شیوایی خاصی صحبت می کند و هم روزنامه نگاران و هم دیپلمات های غربی می گویند او از معدود مقامات ایرانی است که به خوبی سخنان اش را متوجه می شوند. اما ظریف به هیچ وجه یک ایرانی غرب زده نیست. همسر او به ندرت در محافل عمومی ظاهر می شود و او نیز مانند دیگر دیپلمات های ایرانی در برخورد با زنان، قوانین مذهبی را رعایت می کند. گفته می شود که ظریف ماهیتا خجالتی است و در نیویورک نیز به ندرت در میهمانی ها و گردهمایی ها شرکت کرده است.

در کتاب آقای سفیر که مجموعه مصاحبه ها با ظریف است، او به روشنی اعلام کرده که از رابطه با آمریکا استقبال می کند، چرا که این روند به نفع ایران است. وزیر خارجه کنونی ایران، یکی از سه عضو تیم مذاکره کننده هسته ای ایران در سال 2003، بود که ریاستآن را حسن روحانی بر عهده داشت. در آن زمان جمهوری اسلامی با تعلیق غنی سازی اورانیوم موافقت کرد. اما این توافق با روی کار آمدن دولت احمدی نژاد و به حاشیه رانده شدن چهره هایی مانند ظریف ، از بین رفت. در زمانی که تنش ها با کشورهای غربی به اوج خود رسیده، حضور ظریف در وزارت خارجه می تواند نشان دهنده تصمیم تهران برای تعدیل تنش ها باشد.

سفیر سابق فرانسه در ایران می گوید، آقای ظریف به طور حتم بهترین گزینه برای زمانی است که ایران می خواهد دست دوستی را به سوی غرب دراز کند. وی ضمن ابراز امیدواری نسبت به انتخاب ظریف، در مورد بالا بردن بیش از اندازه سطح توقع ها هشدار می دهد. او تاکید دارد که شاید شیوه ایران تغییر کند؛ اما ایران هیچگاه از اصول خود دست نمی کشد.

هم ظریف و هم روحانی، خواستار یک سیاست خارجی واحد هستند و انتظار می رود که ظریف بتواند این نگرش را بر فضای مذاکرات نیز حاکم کند. تحلیلگران می گویند، هرچند روحانی و ظریف تلاش خود را برای بهبود شرایط انجام می دهند اما در مقابل موفقیت آنها به واکنش همتایان غربی آنها نیز بستگی دارد. در صورتی که آنها این فرصت را در نیابند، بار دیگر منتقدان داخلی آنها را پایین خواهند کشید.

نویسنده: توماس اردبرینک

منبع: نیویورک تایمز / تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10

انتشار اولیه: سه شنبه 5 شهریور 1392/ بازانتشار: شنبه 9 شهریور 1392