ایران در معرض اتهامی جدید از سوی افغانستان

دیپلماسی ایرانی: ماحصل مباحث دیروز مجلس سنا افغانستان این بود که در حالی که افغانستان خود با کمبود منابع آبی روبرو است 70 درصد آب های آن به خارج از کشور می رود و سالانه از ناحیه هدر رفتن آب از طریق مرزها متحمل 75 میلیارد دلار ضرر می شود.

بعد از ماجرایی که می توان از آن به غائله تانکرهای سوخت اشاره کرد و چند هفته تنش را میان تهران و کابل رقم زد، حالا دست گذاشتن برخی نمایندگان سنا روی یک موضوع تازه، نقایص و کاستی های موجود در این کشور را متوجه دو همسایه شان یعنی ایران و پاکستان کرده است. البته در زمانی که اعتراض های مسئولان بازرگانی افغانستان به دلیل توقف تانکرهای سوختی در مرز ایران بالا گرفته بود، پیشنهادی از جانب منتقدان ایران در افغانستان مطرح شد و آن این بود که اگر ایران جلوی ورود محموله های سوخت را می گیرد، ما نیز می توانیم آب های جاری را بر آنها ببندیم.

اگر بخش هایی از دولت و جامعه افغانستان تا دیروز عمده مشکلات تاریخی، سیاسی، تروریستی، اقتصادی و... خود را به بدخواهی و بدطینتی های پاکستانی ها نسبت می دادند، حالا ظاهرا پای ایران هم به این ورطه باز شده و قرار است گوشه باری را که سال ها پاکستان به تنهایی بر دوش می کشید بر گرده بگیرد و یکی از صاحبان تقصیر در مصائب افغان ها لقب بگیرد.

در نشست عمومی دیروز مجلس سنا که به ریاست محمد علم ایزدیار - نایب اول - تشکیل شد، سناتورها موضوع استفاده مؤثر از منابع آبی کشور را مورد بحث قرار دادند و از ضایع شدن بخش اعظم آب های جاری کشور ابراز نگرانی کردند.

ایزدیار اعلام کرد که افغانستان از ناحیه ضایعات آبی از طریق مرزهایش سالانه 75 میلیارد دلار متضرر می شود. وی افزود: دست هایی در داخل و خارج کشور وجود دارد که نمی گذارند بندهای بزرگ برای کنترل آب های کشور ساخته شود و دولت نیز در این مورد استراتژی خاصی ندارد.

افغانستان یک کشور زراعتی و دارای منابع خوب آبی است اما برای مهار کردن آب های جاری امکانات لازم را در اختیار ندارد. به همین جهت این کشور بیشترین مواد غذایی و خوراکی خود را از کشورهای پاکستان، ایران، تاجیکستان، قزاقستان، ترکمنستان و... وارد می کند.

سناتورها تاکید کردند که مسئولان دولت باید تلاش بیشتری در مهار آب های جاری انجام دهند و وزارت انرژی و آب که تنها مسئول فراهم کردن امکانات و ایجاد بندهای آبی است می تواند قدم های مثبتی را در این راستا بردارد.

نمایندگان مجلس سنا متفق القول بر این باورند که مداخله‌ شماری از کشورهای همسایه‌ مانع ساخت ذخیره‌‌گاه‌های آبی و تولید برق در خاک افغانستان می شود. درواقع باور آنها بر این است که افغانستان منابع آبی فراوانی در اختیار دارد که تنها یک چهارم آن در خاک این کشور مورد استفاده قرار می گیرد و مابقی به تاراج همسایه ها می رود.

احمد جاوید رئوف، سناتور هرات گفته است: دولت ایران به خاطر استفاده از آب‌های برون مرزی افغانستان از ساخت بند سلما ـ مهم ترین پروژ‌ه در خاک افغانستان ـ جلوگیری کرده است.

به گفته این نماینده، قرارداد بند سلمای هرات در سال 1382 منعقد شد که برمبنای آن باید در طول چهار سال تکمیل می‌شد. بودجه‌اش اختصاص داده شد و کشور هند تقاضای ساخت آن‌ را کرد ولی ایرانی‌ها در این امر دخالت کردند. تا حال که شش سال و نیم می گذرد، 50 درصد بند را نتوانسته‌اند تکمیل کنند. حتی ایرانی‌ها به سفارت هندوستان رفتند و از ‌آنها تقاضا کردند که این بند ساخته نشود تا ما (ایرانی‌ها) از این آب استفاده کنیم.

این عضو مجلس سنای افغانستان معتقد است که ایران سالانه به ارزش یک میلیارد و500 میلیون دلار از آب افغانستان استفاده می‌کند ولی در مقابل پولی نمی‌پردازد.

در همین حال برخی سناتورها حلقه‌هایی را در حکومت افغانستان متهم کنند که در تبانی با کشورهای همسایه مانع استفاده‌ دولت افغانستان از منابع آبی‌ کشور شده‌اند. گل احمد اعظمی، حلقه‌هایی را در حکومت متهم می‌کند که به دلیل ملاحظات سیاسی با ایران، ‌مانع ساخت بند بخش‌آباد در فراه شده‌اند. او می گوید: حلقه‌هایی در حکومت افغانستان هستند که در تبانی با کشورهای همسایه نمی‌خواهند از منابع آبی افغانستان استفاده شود. شما ببینید که آب و برق رابطه‌ نزدیکی به هم دارند. ما از ترکمنستان، ایران و از ممالک دیگر برق وارد می‌کنیم اما از بندهای خود استفاده نمی‌کنیم. مثلا در مورد ساخت بند بخش‌آباد در فراه‌رود که در آن حتما ملحوظات سیاسی به خاطر ایران وجود دارد که از چند سال به این‌سو در ساخت آن سهل‌انگاری می‌شود.

مقام‌های وزارت انرژی و آب افغانستان تایید کرده‌اند که به دلیل حل نشدن مشکل‌های آبی با کشورهای همسایه، جامعه جهانی آماده‌ سرمایه‌گذاری در پروژه‌های ذخیره‌های آبی و تولید برق نیست. همچنین به گفته برخی منابع، مقام های هندی نیز ایجاد تاخیر در احداث و راه اندازی بند سلما را پذیرفته اند.

افغانستان طی دهه‌ های گذشته در زمینه استفاده‌ از آب رودخانه ها با ایران مشکل داشت. پس از قرارداد سال 1352 با ایران، به این کشور اجازه داده شد که سالانه بخشی از آب‌ رودخانه های افغانستان را استفاده کند. اما مسئولان مرزی افغانستان می‌گویند درحال حاضر آب هیرمند کاهش یافته ولی ایران مطابق قرارداد گذشته از آب‌های افغانستان استفاده می‌کند که این مساله زمین‌های زراعتی افغانستان را با کمبود آب مواجه ساخته است. قرار است مقام‌های وزارت‌های خارجه، انرژی و آب، زراعت و آبیاری برای یافتن راه‌های حل مساله آب هفته‌ آینده در مجلس سنا حاضر شوند.