ایران و چشم انداز قدرت اول منطقه

بر اساس «سند چشم‌انداز بيست ساله‌ى جمهورى اسلامى ايران در افق 1404 هجرى شمسى» ایران قصد دارد تا در سال 1404 هجری شمسی به قدرت اول منطقه بدل شود. منطقه ای که علاوه بر کلیه شرایط جغرافیایی، اقتصادی و سیاسی ویژه درون آن، از نظر چگالی حضور آمریکاییان، بعد از محدوده سرزمینی آمریکا در جهان مقام دوم را دارد! در چنین شرایطی و حتی بدون قائل بودن نقشی هژمونیک برای ایالات متحده در معادلات جهانی، به نظر می رسد برای هدف گیری  و تعیین راهبردها برای تبدیل شدن ایران به قدرت اول منطقه ای، نمی توان نقش ایالات متحده در خاورمیانه را نادیده گرفت.   

ایالات متحده در چند حوزه برای تبدیل شدن ایران به قدرت اول منطقه ای مقاومت می کند: در عراق هر چند با قدرت گرفتن «نوری مالکی» - از آن جهت که شیعه است- توافقی ندارد اما مالکی نسبت به «مقتدی صدر» برایش «ترجیحی مرجح» است و از این رو است که آمریکا از مالکی حمایت می کند حتی اگر دوست ایران باشد. در حوزه حاشیه خلیج فارس نیز ایالات متحده سمت گیری های اسرائیل را درست دانسته و بر این اساس کشورهای این حوزه را از قدرت گرفتن ایران اتمی انذار داده و به جامعه جهانی نیز هشدار می دهد که منطقه خلیج فارس مستعد ورود به رقابت بر سر تسلیحات اتمی است، رقابتی که بازنده اصلی آن را اعضای شورای همکاری خلیج فارس می داند. در مصر نیز ایالات متحده همکاری هایش را، به ویژه در حوزه همکاری های امنیتی، روز به روز گسترش می دهد تا حماس را تحت فشار قرار دهد، چرا که تکیه حماس به ایران را عاملی در جهت توسعه و تقویت قدرت و نقش ایران در منطقه می داند اما این همه ماجرا نیست. اندکی آنسوتر در دمشق ایالات متحده تمام تلاش هایش را به کار بسته است تا دولت سوریه را از همکاری با ایران منصرف کند و بخش زیادی از جامعه عرب رانیز در این راه با خود همراه کرده است. این همه سناریویی است که ایالات متحده برای تبدیل نشدن ایران به قدرت اول منطقه ای در پیش گرفته است و اسناد ویکی لیکس نیز موید بخش مهمی از جوانب پیچیده و متنوع آن است.

سایه سنگین همسایگان

در سال 2009، ولیعهد ابوظبی «محمد بن زید» در بازدیدی که مقامات آمریکایی از امارات داشتند می گوید: «ایران در حال حاضر مثل یک ابرقدرت عمل می کند» و نمی تواند نگرانی خود را از اینکه «ایران در حال ایجاد مناطق نفوذ در جنوب لبنان ، غزه و سراسر جهان اسلام است» را پنهان کند.(Thursday, 17 December 2009, 13:07) ارزیابی نخست وزیر اردن نیز این است که ایران به دنبال: «تبدیل جنگ عرب – اسرائیلی به جنگ اسلامی – اسرائیلی» است و برای اجرای این راهبرد تا به حال کشورهایی مانند قطر و سوریه را نیز با خود همراه کرده است». (سند : Thursday, 02 April 2009, 05:49) امیر قطر نیز با این نظر که ایران می خواهد « قدرت بزرگ» منطقه باشد موافق است، اما به نظر او این «نوع قدرت» ایران است که اهمیت دارد بیش از آنکه ابعادش مهم باشد. (سند Tuesday, 23 February 2010, 10:47 )

نگاههای توطئه آمیزتری نیز وجود دارد، [عمر] البشیر در سپتامبر 2008 در دیداری با یک مقام مسئول آمریکایی، ترس اعراب درباره ایران را از این دانسته که «ایالات متحده و غرب به ایران اجازه دهند تا در مقابل بر زمین گذاشتن برنامه هسته ای اش نقشی هژمونیک در عراق و کل منطقه ایفا کند». (سند : Thursday, 02 April 2009, 05:49) رئیس سازمان اطلاعات مصر نیز به دیپلماتهای آمریکایی در سال 2009 تاکید کرده است که : مصر «مواجهه اش را با حزب الله و ایران آغاز کرده است و ما به ایران اجازه ی فعالیت در مصر را نمی دهیم» و اضافه کرده که «سازمان اطلاعات مصر شروع به بکارگیری مامورانی در عراق و سوریه کرده است» . (سند: Thursday, 30 April 2009, 15:00) موساد نیز معتقد است که ایران خواهان  رسیدن به جایگاه هژمون منطقه  است و دستور کار خود را از طریق حماس و حزب ا...بعنوان نیروهای تقویت کننده [قدرت خود] دنبال می کند . (سند Wednesday, 18 November 2009, 14:34)

خاورمیانه؛ قلب منافع امریکا

سناتور کری در دیداری که با امیر قطر در سال 2010 در دوحه داشته است یادآوری می کند که :«ما بر سر دوراهی قرار داریم و ایران می بایستی که میان مقابله و یا مشارکت یکی را انتخاب کند . اگر دومی را انتخاب کند ، می توانیم فرصت های جدید را برای همکاری در زمینه های علم ، فن آوری ، آموزش و پرورش ، رباتیک ، انرژی و دیگر تحولات پیش رو را به سوی او باز کنیم ». امیر قطر به سناتور کری یادآوری می کند که امریکا نباید فراموش کند که ایرانیها ، فارس هستند و امریکا باید در آن چارچوب به آنها نزدیک شود . (سند Tuesday, 23 February 2010, 10:47 ) رهبر اردن تاکید می کند که «در صورت وجود ضرورت در برقراری ارتباط میان ایران و ایالات متحده، این ارتباط نباید به قیمت هزینه کردن منافع اعراب تمام شود، به خصوص کشورهای عرب میانه رویی مانند اردن، مصر، عربستان سعودی و تشکیلات خودگردان فلسطین تحت رهبری فتح. بعلاوه اعراب نگران این موضوع اند که مذاکره میان ایران و ایالات متحده موجب «رَم کردن» دولت های عرب شده و آنها را به فکر فرار به جلو انداخته و اینگونه موجبات صلح جداگانه هر کدام از انها با تهران را فراهم میکند.» (سند : Thursday, 02 April 2009, 05:49) در ماه فوریه 2009 ، ملک عبدا... به فرستاده ی ویژه امریکا ، جورج میچل، هشدار می دهد که «مذاکره مستقیم امریکا با ایران در حال حاضر ،  منجر به عمیق تر شدن تفرقه میان اعراب شده و با افزایش تعداد «کشورهای فاقد پشتیبان» امکان پیوستن آنان به اردوگاه ایران را افزایش می دهد .» سلیمان ، رئیس سازمان اطلاعاتی مصر، نیز امیدوار است که امریکا در رابطه با مذاکره با ایران " همان راه اروپایی ها را پیش نگیرد» ا و به آمرکایی ها هشدار داده است که مبادا «در یک زمان ، فقط تمرکز خود را صرفا بر یک موضوع مثل برنامه ی تسلیحات هسته ای ایران ، متمرکز کنند» . سلیمان اضافه می کند « اگر می خواهید که مصر برسر ایران با شما همکاری کند ، مضر این کار راخواهد کرد ، اما بدانید که این بار سنگن تر از توان شانه های ماست».(سند: Thursday, 30 April 2009, 15:00)

رژیم یهودی و دوستی هایش:

داگان، رئیس وقت موساد، در سال 2009 تصریح می کند که «در حال حاضر مهم ترین چالش پیش روی امریکا  این است که چطورکشورهای خلیج [فارس] را تحت یک سیاست مشترک متحد کند و در این میان قطرضعیف ترین حلقه ی زنجیر است که برای بازی همه جانبه تلاش می کند». برنز معاون وزیر خارجه ایالات متحده در پاسخ می گوید «امریکا در تلاش است که قطر و همسایگانش به موضوع [ایران] از دیدگاهی منطقه ای نگاه کرده و در مقابل تهدیدها به شکلی متحد و متمرکز کنند».

«مول» دستیار نخست وزیر [اسرائیل] از آگاه شدن کشورهای منطقه از ناامیدی اسرائیل نسبت به رویه های منطقه ای ابراز نگرانی می کند ، اما با این حال تاکید می کند که «اگر امریکا کشور های منطقه را از طریق گفتگوهای امنیتی خلیج [فارس] (GSD) متعهد نکند ، شرایط بسیار وخیم تر خواهد شد و این بسیار مهم است که کشورهای خلیج [فارس] را بر تهدید ایران متمرکز کرده و یک رویکرد منطقه ای برای مقابله با او اتخاذ کنیم». (سند Tuesday, 22 December 2009, 03:40)

اسرائیل دائما در تلاش است تا پیمان نامه های امنیتی اش را با ایالات متحده مستجکم تر کند و در این راه از هیچ تلاشی فروگزار نمی کند. هر چند این توافق نامه ها تاکنون باعث شده تا تناقض های آشکاری میان ارزیابی های امنیتی رژیم اسرائیل و دولت ایالات متحده ایجاد شود اما انها در هر نوبت به بهانه ای این اختلافات را ناچیز شمرده و مقامات اسرائلی تصریح کرده اند که این روح همکاری های امنیتی با ایالات متحده است که برای انان اهمیت دارد و نه تناقض در داده ها. در سال 2009، داگان در حاشیه امضای یکی از این توافق نامه ها که با حضور معاون وزیر خارجه دولت اوباما انجام می شود تصریح می کند: « امضای یادداشت تفاهم در زمینه ی کمک های امنیتی نمی توانسته در زمانی بهتر از این اتفاق بیافتد و تاکید می کند که اسرائیل از حمایت امریکا قدردانی کرده است.» [برنز]معاون وزیر [خارجه ایالات متحده] اشاره می کند «امریکا ، اسرائیل و کشورهای هم فکر با تهدید های متعددی در سراسر جهان مواجه هستند . او می گوید امریکا به تعهدات امنیتی طولانی مدتش در رابطه با دوستان خود پایدار می ماند و آماده کمک به آنها درباره ی نیازهایشان می باشد . در حال حاضر خاورمیانه در قلب منافع امریکا قرار دارد . از آنجاییکه مصر نیز نقش حیاتی در منطقه دارد ، امریکا هم تعهد کمک های امنیتی اش را به آن کشور تجدید می کند . روابط امریکا با کشورهای خلیج [فارس] دیرینه بوده و امریکا نیز به آن دوستی ها وفادار می ماند . معاون وزیر تاکید می کند که امریکا به برتری کیفی نظامی (QME) اسرائیل متعهد است و همچنین اکثریت سیستم ها و تجهیزات که امریکا به مصر و دیگر شرکای عرب می فروan ، جایگزین مواردی  خواهد شد که به آن کشورها در گذشته فروخته شده بود». (سند Tuesday, 22 December 2009, 03:40) درباره مذاکرات امنیتی خلیج [فارس] ، داگان گفت که بالا بردن قابلیت های کشورهای خلیج [فارس] «پیمودن مسیر درست» است، بخصوص ازآنجائیکه همه ی آنها از ایران واهمه دارند . این تعهد امریکا عامل ثبات در منطقه خواهد بود.»

 داگان تصریح می کند که او درباره ی کمک امنیتی امریکا به شرکای عربی امریکا مخالفت نخواهد کرد .او با این حال درباره ی سیاست های کنونی آن شرکاء– بخصوص در رابطه با سوریه و ایران ، ابراز نگرانی کرد . داگان اضافه کرده که «اگر آن کشورها می بایستی میان خرید سیستم های دفاعی از امریکا یا فرانسه یک را انتخاب کنند ، او ترجیح می دهد که آنها سیستم ها را از امریکا بخرند ، چرا که باعث نزدیکی بیشتر آنها به امریکا می شود .(سند Tuesday, 22 December 2009, 03:40)

دمشق برای تهران :

دیپلماتهای آمریکایی در دمشق معتقدند، تا زمانیکه شرایط منطقه ای به اندازه کافی واضح نباشد، ارائه ارزیابی از مقاصد سوریه در هر سطحی، غیر ممکن است. در این میان امریکا می بایستی که میزان رضایت اندک خود را از سوریه ای ابراز دارد که نشانه هایی از تمایل اش را برای کاهش نفوذ ایران در امور خود نشان داده است، هر چند انتظار پایان یافتن کلی روابط [ایران و سوریه] غیر منطقی است. اگر سوریه روابطش را با فرانسه ، عربستان سعودی و ترکیه بهبود بخشد این روابط می تواند زمینه ارتقا روابط اش را با ایالات متحده فراهم اورده و از این رو می تواند شکاف هایی را در محور ایران – سوریه بوجود آورد. حداقل ، افزایش منافع واشنگتن در سوریه ، میزان نگرانی تهران را افزایش می دهد و این ممکن است تنش های ایران – سوریه را به همراه داشته باشد.(سند Thursday, 30 April 2009, 15:00)  موساد گفته که «تهران تلاش هایی که برای جدایی سوریه از ایران می شود را نیز می شناسد و در نتیجه تمام تلاش خود را می کند تا روابطش را با سوریه تقویت کند». (سند Wednesday, 18 November 2009, 14:34) آمریکاییان معتقدند، بسیاری از سوریه ای ها و برخی از ناظران دیپلماتیک معتقدند که «سوریه در روند بازنگری روابطش با ایران قرار دارد و به دنبال جلوگیری از انتخاب هایی است که انعطاف پذیری این کشور را تحت فشار قرار می دهد ، [فشاری] که موقعیت منطقه ای اش را به فضایی نامطمئن سوق می دهد.»(سند: Thursday, 30 April 2009, 15:00)

عراقی تر از عراقیان:

«کریستوفر هیل»، سفیر ایالات متحده در عراق می گوید: «تصمیم ایران روشن است. این کشور تلاش هایش را فقط برای تقویت یک مذهب در عراق متمرکز نموده است و آن هم [مذهب] شیعه است که تحت سلطه ی دولتی ضعیف ، محروم از همسایگان عربش ، جدا از دستگاه امنیتی امریکا و بطور راهبردی وابسته به ایران باشد .[اما] هیچ یک از این موارد جزء منافع امریکا نیست. ما در دراز مدت نیازمند فهم دقیق ایده هایی  هستیم که درباره معماری امنیتی آینده شورای همکاری خلیج فارس بیان می شود، معماری که [قصد دارد تا] چتر آن عراق را به طور کامل در بر گرفته ، راههایی برای محدود کردن نفوذ منطقه ای ایران ایجاد کرده و عراق را به نحوی سامان دهد که منافع ما و هم پیمانان خلیج [فارس]ی مان را افزایش دهد . (سند Thursday, 18 June 2009, 08:49) در رقابت های منطقه ای که بر سر پاکستان در بازدید هیلاری کلینتون از خلیج فارس وجود دارد،وزیر خارجه ی امارات متحده ی عربی به او [وزیر خارجه ایالات متحده] می گوید که دولت عربستان سعودی نگاهی تبعیض آمیز به رئیس جمهور پاکستان ، آصف علی زردادی ، دارد چرا که عربستان سعودی از اینکه او شیعه و متحد با ایران باشد ، واهمه دارد . (سند: Thursday, 09 April 2009, 04:22) یک دیپلمات عالی رتبه ایالات متحده در منطقه درباره عراق می گوید: «عراق روابطش با عربستان سعودی را به عنوان چالش برانگیزترین روابطش می داند ، در رابطه با پول ریاض ، نگرش های عمیقاً ضد شیعه ، و سوءظن هایی که عراق به رهبری شیعه، ناگزیر نفوذ ایران در منطقه را افزایش خواهد داد .» (سند: Thursday, 18 June 2009, 08:49)