دو هفته با وزیر معزول

دوشنبه دوهفته پیش در همین زمان که منوچهر متکی در حال مذاکره با رئیس جمهورسنگال بود در میان جلسه  مسئول دفتر رئیس جمهور به عبدالله واد یادداشتی داد که حاوی این پیام بود «منوچهر متکی برکنار شد». دقایقی پیش از آن سایت دولت خبر برکناری متکی را بر سایت خود منتشر کرده بود. وقتی رئیس جمهور سنگال به متکی گفت: «ما شما را فقط به عنوان یک دوست اینجا پذیرا هستیم» در منوچهر متکی احساسی ایجاد شد که فراموش کردن آن ساده نبود.

عصر سه شنبه متکی به تهران بازگشت و بلافاصله در محل سابق کارش در وزارت خارجه حضور یافت و با مدیران و کارکنان خود خداحافظی کرد. خداحافظی که معنای متفاوت داشت. وقتی صبح شنبه همگان متوجه جای خالی متکی در مراسم تودیع او شدند این معنا مشخص شد. متکی ناراحت بود و معترض. با این حال محمد رضا رحیمی، معاون اول رئیس جمهور که برای معارفه علی اکبر صالحی به عنوان سرپرست وزارت خارجه آمده بود تلاش کرد که نبود متکی را بی اهمیت جلوه دهد. او گفت: «علت اينکه جاى او امروز اينجا خالى است اين است که قرار گذاشتيم در مراسم اصلى ديگرى که قرار است برگزار شود، توديع ايشان انجام شود.»

رحیمی همچنین وانمود کرد که متکی هیچ ناراحتی از بابت برکناری ندارد. او تاکید کرد که با آقاى متکى براى مسووليت ديگرى مذاکره شده است. معاون اول رييس جمهور در اين مراسم تاکيد کرد: «متکى قبل از سفر سنگال در صحبت مشروحى که با رييس جمهور داشته اند در جريان تغييرشان قرار گرفته و مى دانستند که صالحى در چنين روزى معارفه خواهند شد.»

این حرف های رحیمی موجب شد که منوچهر متکی نتواند به سکوت خود ادامه دهد و در مصاحبه با مهر ناراحتی و گلایه خود را از نحوه برکناری اش اعلام کرد. وزیر سابق امورخارجه کشورمان اظهارات رحیمی مبنی بر هماهنگی رئیس جمهور با وی برای برکناری و اطلاع وی از این موضوع قبل از سفر به سنگال را تکذیب کرد و بر ضرورت رعایت صداقت در گفتار به ویژه از سوی مسئولین تاکید کرد. او این نحوه برخورد در برکناری یک وزیر در حین انجام ماموریت را غیر اسلامی، خارج از عرف سیاسی و دیپلماتیک و توهین آمیز خواند.

برکناری متکی در آستانه تاسوعا و عاشورا موجب شد که واکنش حامیان متکی یعنی مجلس با چند روز تاخیر انجام شود. یک هفته پس از برکناری متکی 15 نفر از نمايندگان مجلس امروز از برکنارى منوچهر متکى از وزارت امور خارجه انتقاد کردند.

علی لاریجانی، رئیس مجلس نیز گفت: «حق این بود چنانچه بحث بر سر جابجایی وزیر خارجه است با تدبیر و حفظ حرمت تغییر وزیر انجام گیرد نه در حین سفر جابجایی صورت گیرد که به تفسیرهای نامناسب نسبت به شرایط کشور دامن زند.»

علاوه بر این علی مطهری با افشای اینکه متکی خبر عزل خود را از رئیس جمهور سنگال شنیده، خواستار توضیح احمدی نژاد به مردم درباره نحوه عزل وزیر امورخارجه شد و ابراز امیدواری کرد که پاسخ وی قانع کننده باشد. این نماینده تهران گفت: «نحوه عزل ایشان برای همه مردم مورد سئوال است و آقای رئیس جمهور باید به مردم پاسخ بدهند که عزل وزیر خارجه در حال ماموریت به طوری که ایشان خبر عزل خود را از رئیس جمهور سنگال بشنود چه ضرورتی دارد؟»

این نماینده تهران، ریشه اختلاف احمدی نژاد و متکی را «مربوط به تعیین نمایندگان ویژه رئیس جمهور در حوزه های پنج گانه» دانست. وی همچنین خاطرنشان کرد که مجلس به عنوان نماینده مردم این موضوع را پیگیری خواهد کرد.

روز دوشنبه 29 آذر، مشایی که بسیاری از رسانه ها از جمله روزنامه کیهان برکناری متکی را به او و دخالت هایش در امور خارجی خصوصا سفرش به اردن و اعتراض متکی به این سفر مرتبط دانسته بودند این ادعا را دروغ بزرگ خواند. او اگرچه این تغییر در دولت را یک تحول مثبت و سازنده خواند گفت که همواره یک رابطه صمیمی و نزدیک میان وی و متکی برقرار بوده است. مشایی همچنین با اشاره به روند تغییر در وزارت خارجه که ماه‌ها مورد بحث بوده گفت: رییس‌جمهور شنبه شب گذشته و قبل از سفر متکی به سنگال با وی گفت وگو کرده است.

چند روز بعد یعنی روز پنج شنبه عین همین مطالب را محمود احمدی نژاد در کنفرانس خبری اجلاس سران اکو در ترکیه در حالی که اسفندیار رحیم مشایی را درکنارخود داشت بیان کرد. او تاکید کرد که با آقای متکی پیش از سفر او به سنگال، صحبت کرده بود و اظهار شگفتی کرد که آقای متکی مطلع بودن از موضوع برکناری خود را تکذیب کرده است. احمدی نژاد گفت: «به نظر من آن نقل قولی که از جانب ایشان {آقای متکی} شده، نقل قول درستی نیست.»

در مقابل این سخنان احمدی نژاد متکی مجددا مجبور به موضع گیری شد. روز جمعه دفتر او با انتشار بیانیه ای ضمن غیراسلامی، خلاف عرف سیاسی و دیپلماتیک و توهین‌آمیز خواندن نحوه برکناری وزیر امور خارجه گفت که قبل از سفر به سنگال در جریان زمان حتی تقریبی برکناری خود قرارنداشته است. او همچنین اعلام کرد که رئیس‌جمهور از این موضوع که  وزیر امورخارجه در این ماموریت به حداقل دو کشور سفر می‌کند اطلاع داشته است و تاکید می کند که «مقرر بوده ماموریت وزیر امور خارجه صبح روز یک شنبه 21/9/1389 آغاز و با ورود به تهران حوالی ظهر روز چهارشنبه 24/9/1389 پایان پذیرد.»

منوچهر متکی در این بیانیه ضمن تکذیب مجدد آنچه که در مراسم معارفه اش مطرح شده بود مبنی‌بر آگاهی او از زمان برکناری و مضحک‌ تر خواندن اطلاع از روز برگزاری مراسم تودیع اش، بر رعایت صدق در گفتار به ویژه برای مسئولان تاکید می کند و می نویسد: «این بداخلاقی‌ها را متوقف کنید زیرا نه زیبنده نظام اسلامی و سیره رهبران بزرگوار آن است و نه با شان، فرهنگ و ادب ملت عزیز ایران همخوانی دارد. ان‌شاءالله چنین خواهد شد».

دو روز یعنی یکشنبه 5 دی که جلسه علنی مجلس تشکیل شد،۲۶۰ نماینده مجلس از مجموع 290 نماینده، در بیانیه ای از فعالیت‌های منوچهر متکی در وزارت خارجه تقدیر کردند. امضاکنندگان این بیانیه همچنین  ابراز امیدواری کرده‌اند که از توان وی در «خدمت به نظام اسلامی» بهره لازم برده شود. در این روز کميسيون امنيت ملى و سياست خارجى مجلس نیز جلسه ای به منظور تقدير از متکی برگزار کرده بود. او با حضور در این جلسه که به مراسم تودیع بی شباهت نبود به سوالات خبرنگاران نیز پاسخ داد. با این حال او وعده داد که : بايد با رسانه‌ها در بحث کارنامه عملکرد وزارت خارجه و از طريق آنها براى مردم عزيز سخن بگويم. او افزود: در پنج سال و اندى گذشته يعنى 1848 روزى که بنده در مسئوليت وزارت خارجه بودم و از نخستين ساعات اشتغال تا ساعاتى بعد از خاتمه کار و مسئوليت، شايد مجالى براى گفتن و ارائه نوشتارها نبود.اما اکنو فراغتى ايجاد شد براى اينکه آنچه را در اين 5 سال گذشت در قالب گاهنامه‌هايى و يا گاه‌گفتارهايى از طريق رسانه‌هاى خوبمان به آگاهى مردم عزيز برسانم. يکى از خبرنگاران هم پرسيد آقاى متکى به کجا تشريف مى‌بريد که وى گفت: «قسمت‌آباد».

برگزاری این مراسم تقدیر تنها خبر خوب روز یکشنبه برای متکی نبود. احمد داوود اغلو وزير امور خارجه ترکيه نیز در تماس تلفنى با منوچهر متکى، از نقش مؤثر وى در ديپلماسى جمهورى اسلامى ايران و ارتقاء روابط و همکارى‌هاى ايران و ترکيه تقدير کرد. داوود اغلو در اين گفت‌و‌گوى تلفنى خطاب به متکى، گفت: شناخت شما از ترکيه و روابط مقامات عالى ترکيه از جمله رئيس جمهور و نخست وزير اين کشور با جنابعالى در تعميق اعتماد و تحکيم همکاريها نه تنها در روابط دوجانبه بلکه در مسائل منطقه‌اى و موضوعات بين‌المللى کارساز بوده است.

تقدیرها از متکی به ترکیه ختم نشد. روز دوشنبه وزیر امور خارجه روسیه نیز با ارسال پیام کتبی به منوچهر متکی از وی به عنوان دیپلماتی ماهر که سهم بزرگی در تعاملات دو کشور پیرامون مسائل منطقه ای و جهانی داشته است یاد کرد. در پیام سرگئی لاوروف آمده است: شما سهم بزرگی در افزایش روابط روسیه و ایران و تعاملات دو کشور پیرامون مسائل منطقه ای و جهانی ادا کردید.