تروتسکی و تروتسکیسم

دیپلماسی ایرانی: لئون تروتسکی از جمله شخصیت‌هایی است که نام و افکارش همواره جزئی از تاریخ پرفراز و نشیب مارکسیسم بوده است.

تروتسکی (1879-1940) از رهبران انقلاب شوروی بود که نقش بزرگی در پیروزی انقلاب بلشویکی و تشکیل دولت شوروی داشت. وی نویسنده، خطیب و سازمان دهنده‌ای طراز اول و بنیان‌گذار بین الملل چهارم بود.

این کتاب یک بررسی علمی درباره تروتسکیسم است. او استدلال می کرد که استالینیسم مظهر یک خیانت محافظه کارانه به انقلاب روسیه است. انقلاب بر این اندیشه استوار بود که دستیابی به سوسیالیسم فقط از طریق فعالیت مستقل طبقه کارگر و فروپاشی کاپیتالیسم در سطح جهانی امکان پذیر است. تروتسکی کوشید تا جنبشی را بنا نهد که قادر به نجات آیین مارکسیسم از تحریف‌های استالین باشد.

الکس کالینیکوس در کتاب حاضر تاریخ فکری این جنبش را ردیابی و دنبال می‌کند. ابتدا به بررسی خاستگاه‌های آن در تفکر تروتسکی (نظریه انقلاب مداوم) می پردازد. سپس موضوع عملی نشدن پیش‌بینی‌های سیاسی تروتسکی را درباره سیمای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی جهان پس از جنگ جهانی دوم و بحرانی که به همین دلیل در جنبش او به وجود آمد بررسی می‌کند. کالینیکوس پیدایش سه گرایش عمده در تروتسکیسم (درست اعتقادی، ارتداد و موضع گیری‌های مجدد) پس از 1945 را بطور دقیق ارزیابی و وجوه اشتراک و افتراق آنها را مشخص می‌کند. این بررسی تا اواخر دهه 1980 را در برمی‌گیرد و کانون‌های عمده آن نیز ایالات متحده امریکا، بریتانیا و سایر کشورهای اروپای غربی است.

کتاب بعد از درج دیباچه، پیشگفتار، گاه شمار زندگی تروتسکی و مقدمه، وارد زندگینامه تروتسکی می‌شود و پیش زمینه سیاسی اجتماعی، خانواده و تحصیلات، فعالیت‌های انقلابی و سال‌های تبعید وی را شرح می‌دهد. «تروتسکی و تروتسکیسم» از پنج فصل با نام‌های خاستگاه‌ها، بحران، درست اعتقادی‌ها، ارتدادها و موضع‌گیری‌های مجدد تشکیل شده و تلاش دارد روش‌ها و اندیشه‌های این قربانی استبداد استالینی را بازگو کند.

تروتسکی معتقد بود انقلاب سوسیالیستی در عرصه ملی شروع می‌شود، در عرصه بین المللی خود را هویدا می‌کند و در عرصه جهانی کامل می‌شود؛ از این رو انقلاب سوسیالیستی به صورت یک انقلاب مداوم در یک مفهوم جدیدتر و گسترده‌تر درمی آید و تکامل نهایی آن فقط در گرو پیروزی نهایی این جامعه نوین در سراسر کره زمین است.

«تروتسکی و تروتسکیسم» نوشته الکس کالینیکوس (نویسنده اهل زیمباوه) ترجمه محمد رفیعی مهرآبادی در 215 صفحه توسط انتشارات خجسته منتشر شده است.