قيمت نفت را چه کسى تعيين مى کند؟

تا به امروز کارشناسان رسیدن قیمت نفت به 80 دلاررا غیر محتمل می دانستند . اما زمانی که اخبار حکایت از رسیدن قیمت هر بشکه نفت خام وست تگزاس به مرز 80 دلار کرد تمام موانع روانی بر طرف شد و حال اغلب اقتصاددانان و پژوهشگران منتظر روزی هستند که قیمت به 85 دلار،90 دلار و حتی 100 دلار برسد.

در سال گذشته میلادی قیمت نفت خام در جهان 30 درصد رشد کرد و با توجه به احتمال طوفان در آتلانتیک و وضعیت نا مناسب پالایشگاهها در آلاسکا انتظار می رود قیمت نفت در سال جاری  بازهم افزایش یابد.

پژوهشگران گلد من ساش رسیدن قیمت هر بشکه نفت به 95 دلار را یک احتمال قابل دسترس و واقعی می دانند و کارشناسان بازار نفت پیش بینی می کنند بین سه تا 5 سال آینده قیمت هر بشکه نفت خام به 100 دلار برسد. 

 بالا رفتن قیمت نفت از مرز 80 دلار و احتمال رسیدن آن به 100 دلار فاجعه ای است که کشورهای مصرف کننده نفت را با بحرانی جدی مواجه خواهد کرد. هزینه های کلان تحمیل شده به این اقتصادها به حدی خواهد بود که اقتصاد جهانی را با مشکلات زیادی روبرو خواهد کرد. اما برای جلوگیری از ایجاد این بحران چه باید کرد؟

افزایش قیمت نفت و تبعات آن روی اقتصاد جهانی سبب شد تا کشورهای عضو اوپک برای اولین بار طی دو سال اخیر تصمیم به افزایش حجم تولید خود بگیرند. اجلاس اوپک در روز 11 سپتامبر سال 2007 میلادی در وین تشکیل شد و در این اجلاس عوامل افزایش قیمت نفت در عرصه جهانی مورد بررسی قرار گرفت.

اعضای اجلاس سه راه برای معضل کنونی در نظر گرفتند . اول اینکه تا چند ماه آینده یعنی تا زمن برگزاری اجلاس بعدی در ماه دسامبر منتظر بمانند و ظرفیت تولید خودرا تغییر ندهند. دوم اینکه میزان تولید را 500هزار بشکه در روز افزایش دهند و سوم اینکه تولید راذ یک میلیون بشکه در روز ارتقا دهند.

 در روز یازدهم سپتامبر اعضای اوپک تصمیم گرفتند از روز اول نوامبر همین سال تولید خود را 500هزار بشکه در روز افزایش دهند. این تصمیمی بود که عربستان سعودی پیش از ورود به اجلاس اتخاذ کرده بود و با وجود مخالفت بسیاری  از کشورها از جمله ایران تصویب شد.

حتی الجزایر،رییس جدید اوپک نیز پیش از اجلاس اعلام کرده بود که زمان برای تصمیم گیری در مورد افزایش سطح تقاضا در جهان و نیاز به تولید نفت بیشتر کافی نبوده است و نباید به این زودی به تغییرات قیمت نفت با افزایش تولید پاسخ داد.

شایان ذکر است هم اکنون نیز اوپک روزانه 900هزار بشکه نفت بیشتر از ظرفیت تعیین شده در اجلاس قبلی تولید می کند تا بتواند قیمت این منبع پرمصرف انرژی را در سطح متعادلی حفظ کند.

با اجرای  طرح  تصویب شده در اجلاس یازده سپتامبرمیزان تولید اوپک به 2/27 میلیون بشکه نفت در روز می رسد که 4/1میلیون بشکه بیشتر از ظرفیت پیشین این سازمان خواهد بود.

البته به نظر می رسد نظر مخالفان افزایش ظرفیت تولید نفت در اوپک درست بوده است . زیرا یک روز بعد از تصویب این طرح قیمت هر بشکه نفت  وست تگزاس برای اولین بار طی 25 سال گذشته به 80 دلار رسید.

جفری کوری پژوهشگر گلد من ساش در این مورد می گوید: قیمت نفت در روزهای بعد از اجلاس اوپک نه تنها تعدیل نشد بلکه به بیش از 80 دلار رسید . این درحالیست که اوپک تصمیم دارد از روز اول نوامبر طرح افزایش 500هزار بشکه در روز را عملی کند.

وی این زمان را دیر خواند و افزود: اجرای طرح دراین زمان بسیاردیراست و درضمن میزان افزایش برآورد شده کمترازنیازبازارمی باشد.ازنظراواین طرح پیامد مثبتی به همراه نخواهد داشت.

آدام سمینسکی اقتصاددان ارشد بخش انرژی دربانک دویچه واشنگتن معتقد است اوپک برای اثر گذاری روی بازار باید تولید خود را روزانه 1 میلیون بشکه افزایش دهد درغیراین صورت نخواهد توانست قیمت نفت را دربازارهای جهانی کنترل کند.

بسیاری از پژوهشگران بازارهای صنعتی بر این باورند که افزایش کنونی قیمت نفت به دلیل کمبود تولید نفت خام درجهان نیست و تغییر سیاستهای تولید نیز نمی تواند این مشکل را برطرف کند.

 آنها مشکل کنونی بازاررا کمبود پالایشگاه ها و کاهش کارایی آنها می دانند وعقیده دارند باید زیرساخت های پالایشگاهی کشورهای غربی به خصوص ایالات متحده امریکا بازسازی و تقویت شود. آنها برای تایید سخنان خود به طوفان کاترینا اشاره می کنند که سهم زیادی اززیرساختهای پالایشگاهی واقع در خلیج مکزیک را تخریب کرد.

از طرف دیگر پیش بینی می شود بادهای حاره ای که در روزهای اخیر در اتلانیتک غربی وزیده  به طوفانی عظیم همچون کاترینا بدل  شود و به زیر ساختهای نفت و گاز خلیج آسیبهای جدی و جبران ناپذیر وارد کند. این نقطه آغازی برای افزایش مجدد قیمت نفت دربازارهای جهانی خواهد بود. تحولی که کنترل آن از دست اوپک خارج است.

راسل هاتمن اقتصاددان ارشد بانک سرمایه گذاری گلد من ساش معتقد است افزایش کنونی قیمت نفت در بازارهای جهانی به دلیل ضعف پالایشگاهها است. وی برای تایید سخنانش به زمانی اشاره می کند که طوفان کاترینا به زیرساخت های صنعتی آمریکا آسیب زیادی وارد کرده بود .

در آن زمان عرضه نفت توسط اوپک و دیگر صادر کنندگان نفت به بازارهای جهانی کافی بود ولی قیمت نفت افزایش یافت. در این دوره افزایش قیمت نفت نه کمبود عرضه نفت خام بلکه ضعف زیرساخت ها و افزایش هزینه پالایش آنها بوده است.

سیمون واردل تحلیل گر بازار انرژی درمرکزگلوبال این سایت معتقد است ضرورتی برای افزایش حجم تولید توسط اوپک وجود ندارد زیرا در ماههای سپتامبر و اکتبردرایالات متحده آمریکا تقاضا برای نفت کمتراست وازطرف دیگر برنامه بازسازی برخی از پالایشگاه ها درآمریکا به معنی کاهش تقاضا برای نفت خام دراین ماه ها است.

واردل براین باوراست که با وجود قیمت 80 دلاری برای هربشکه نفت درجهان هنوزقیمت نفت در بازارهای جهانی کمترازسال 1979 میلادی است. اگرقیمت نفت درسال جاری باتوجه به اوضاع اقتصادی و تورم کنونی معادل قیمت آن سال بود هم اکنون هربشکه نفت خام 110 دلاردربازارمبادله می شد. وی معتقد است قیمت نفت بازهم افزایش می یابد تا به آن سطح برسد.

ارت میلهالند ،مدیر بخش اکتشاف شرکت اویل اکسکوOilexco نظر دیگری دارد.اوافزایش تقاضا در سال جاری و سالهای آتی را بسیار محتمل می شمارد و براین باوراست که دلیل رشد تقاضا صنعتی شدن و افزایش نرخ رشد اقتصادی کشورهای چین و هند است. وی همچون واردل افزایش قیمت نفت را امری اجتناب ناپذیرمی داند زیرا براین باوراست که قیمت نفت پایین ترازسقف تاریخی خود است.

در پایان باید گفت اوپک 45 درصد از نفت خام جهان را تولید می کند و 54 درصد ازتجارت جهانی نفت را در دست دارد. بنابراین هرتصمیمی در مورد میزان تولید و یا تجارت دراین سازمان اتخاذ شود به طور مستقیم روی بازار نفت جهانی و به دنبال آن روی اقتصاد جهان اثر می گذارد.