میانجیگری ایران در یمن چه معنایی دارد؟

یمن این روزها روزهای سختی را می‌گذراند. جنگ در استان شمالی این کشور یعنی صعده همچنان ادامه دارد و بر خلاف آنچه ارتش یمن تصور می‌کرد، این درگیری طولانی شده است. با وجود این که از ابتدای جنگ تا کنون صدها نفر کشته، صدها نفر زخمی، صدها نفر آواره، نزدیک به سیصد نفر از نیروهای الحوثی دستگیر و حتی برای عده‌ای از آنها حکم اعدام صادر شده است، اما نه تنها از حجم درگیری‌ها کاسته نشده بلکه بر اساس گزارش‌ها بر شدت آن نیز افزوده شده است. این در حالی است که هنوز دولت یمن به آنچه وعده داده بوده و می‌خواسته نرسیده است.

علی عبدالله صالح رئیس جمهوری یمن دو هفته پیش وعده داده بود که جنگ روزهای خوشی را می‌گذراند و به زودی به پایان می‌رسد. وی اعلام کرده بود که به زودی اعلام پیروزی خواهد کرد. اما با گذشت دو هفته این ادعا هنوز محقق نشده است. پر واضح است که دولت یمن و روسای آن کاملا دستپاچه هستند. ظاهرا این دستپاچگی فقط به دولتمردان یمنی محدود نمی‌شود. بلکه شامل مقامات همسایه شمالی یمن یعنی عربستان سعودی نیز می‌شود. در روزهای گذشته برخی منابع خبری گزارش دادند که جنگنده‌های عربستان به شدت مواضع حوثی‌ها را در استان صعده بمباران کردند!

احتمال حضور عربستان

عربستانی‌ها بر خلاف آنچه تصور می‌شود و رسانه‌های داخلی ایران انعکاس می‌دهند، مستقیم و با دست باز علیه حوثی‌ها وارد عمل نمی‌شوند. البته این بدان معنا نیست که عربستان در سرکوب حوثی‌ها دخالت ندارد. دولت یمن ارتباط تنگاتنگی با دولت عربستان دارد و علی عبدالله صالح تلاش کرده همواره سیاست‌هایش را با ریاض هماهنگ کند. علاوه بر آن نمی‌توانیم منکر شویم که عربستان با تشکیل گروهی قوی که در آن شیعیان یا ایران نقش محوری داشته باشند، به شدت مخالف است و علیه آن وارد عمل می‌شود. وهابیت و اندیشه‌های تند اسلامی شالوده ایدئولوژی عربستان است و تا کنون ثابت شده که از این ایدئولوژی به شدت دفاع می‌کند. اما نباید امکانات عربستان را نیز فراموش کرد. اولا عربستان از امکانات نظامی زیادی برخوردار نیست. شاید جنگنده و سلاح در اختیار داشته باشد اما نیروی لازم برای پوشش دادن آن در اختیار ندارد. ثانیا عربستان اجازه استفاده از بسیاری از سلاح‌های خود را ندارد. برای اثبات این ادعا کافی است به اتفاقی که هفته گذشته رخ داد، توجه کنیم. یکی از شاهزاده‌های عربستانی دو هفته پیش برای این که توانسته بوده دوره‌های لازم برای راندن جنگنده‌های کشورش در لندن را بگذراند، مورد تشویق دولت عربستان قرار گرفته بود. این نشان از ضعف نیروی انسانی عربستان در استفاده از امکانات نظامی‌اش است. موضوعی که باعث شده در برابر نیروی نظامی ایران نیز احساس ضعف کند و در برابر هر گونه قدرت نظامی ایران واکنش نشان دهد. همین موضوع باعث ایجاد اختلاف‌هایی میان ایران و عربستان نیز شده است.

در مقابل عربستان از دستگاه امنیتی بسیار قوی بهره می‌برد. دستگاه امنیتی این کشور یکی از قوی‌ترین و متنفذترین دستگاه‌های امنیتی کشورهای عربی است. بهره‌برداری از این ابزار باعث شده تا عربستان در منطقه بتواند بخش عمده‌ای از ضعف نظامی خود را جبران کند. در مسئله یمن نیز دستگاه امنیتی عربستان بسیار پررنگ‌تر از قدرت نظامی این کشور ایفای نقش کرده است.
ایران‌

دولت یمن همواره ایران را متهم کرده که در امور داخلی این کشور دخالت می‌کند و حتی در تازه‌ترین ادعای خود اعلام کرده، نیروهای الحوثی زیر نظر فرماندهان سپاه پاسداران و نیروهای حزب‌الله آموزش می‌بینند. این دیدگاه باعث شده تا در روابط ایران و یمن تنش ایجاد شود. تنشی که حتی علی لاریجانی رئیس مجلس ایران در سفر چند ماه پیش خود به یمن نیز نتوانست تغییری در آن ایجاد کند. او به صراحت انتقادهای شدید علی عبدالله صالح از تهران را به گوش شنید.

در این میان ابتدای هفته وزارت امور خارجه ایران اعلام کرد، منوچهر متکی وزیر امور خارجه کشورمان قصد دارد برای میانجیگری میان الحوثی‌ها و دولت یمن به صنعا سفر کند. برخی از مقامات حتی اعلام کردند، ایران می‌خواهد میان یمن و عربستان میانجیگری کند. در این جا نکاتی وجود دارد که پرسش‌های بسیاری را مطرح می‌کند. در حالی که یمن ایران را متهم به دخالت در امور داخلی‌اش می‌کند و از سوی دیگر تهران و ریاض نیز این روزها سردی روابط را پشت سر می‌گذارنند، ایران چگونه می‌تواند نقش میانجی ایفا کند؟ وزارت امور خارجه مانور بسیاری بر نقش میانجیگری ایران در امور یمن می‌دهد، هنگامی که یمن ایران را متهم می‌کند، رابطه ما با عربستان عادی نیست و ما متهم به حمایت از یک طرف دعوا هستیم که ظاهرا هم هستیم و از حوثی‌ها حمایت می‌کنیم، چگونه می‌توانیم نقش میاجی ایفا کنیم؟

شبهه دیگری که در این میان مطرح شده، هم‌زمانی اظهارات علی عبدالله صالح رئیس جمهوری یمن با پیشنهاد میانجی‌گیری ایران است. هنگامی که علی عبدالله صالح خبر از پیروزی می‌دهد ایران بلافاصله می‌گوید که می‌خواهد به یمن بیاید و مبانجیگری کند. آیا این بدان معنا است که ایران می‌خواهد مانع تحقق اتفاقی شود؟

از سوی دیگر سفر متکی به یمن به تاخیر افتاد با این بهانه از سوی رئیس جمهوری یمن که وی اکنون مشغله بسیار دارد و باید به کارهای دیگرش برسد. آیا این خود به تنهایی توهین به ایران و پیشنهاد میانجیگری تهران نیست؟ آیا این بدان معنا نیست که دولت یمن بر خلاف آنچه ایران میانجیگری می‌نامد، به نقش میانجی ایران اعتقاد ندارد و اصولا به ایران و سیاستش در یمن اعتراض دارد؟ آیا این بدان معنا نیست که اصولا یمن ایران را میانجیگر نمی‌داند و به ایران به دیده دیگری می‌نگرد؟ از این دست پرسش‌ها بسیار است که معلوم نیست پاسخ‌های آنان چگونه داده خواهد شد؟