برترى اصل مذاکره بر عدم مذاکره

بسته پیشنهادی دوم ایران با تاکید فراوان بر آمادگی تهران برای مذاکره با قدرت‌های بزرگ جهان ارائه شد، در همین حال ایران مذاکره بر سر برنامه هسته‌ای خود را رد می‌کند و واشنگتن خواهان آغاز مذاکره با تهران است.

گفتاری از مهدی محتشمی، کارشناس و تحلیل‌گر مسائل ایران و امریکا:

پس از ارائه بسته پیشنهادی دوم ایران سخنگوی کاخ سفید اعلام کرد که این بسته بر اساس روال قبلی و غیر قابل مذاکره است و موضوع جدیدی را شامل نمی‌شود، اما بلافاصله امریکا در یک تجدید تاکتیک برای مذاکره بر سر مسئله هسته‌ای ایران اعلام آمادگی کرد.

به نظر می‌رسد که این علاقمندی برای مذاکره پس از ارائه بسته ایران بیشتر از سوی امریکایی‌ها ابراز می‌شود چراکه اروپایی‌ها چندان تمایلی به مذاکره با تهران بر اساس بسته جدید ندارند.

یک اصل در این جا مطرح است؛ حفظ وحدت موضع میان امریکا وسایر اعضای 1+5 به این معنا که برقرار شدن مذاکره بهتر از نبود مذاکره است چراکه این تلقی وجود دارد که اگر با ایران مذاکره‌ای نشود ممکن است این کشور مسیر خود را ادامه دهد و حتی شرایط به گونه‌ای پیش رود که این مسیر غیر قابل بازگشت شود.

بر این اساس اصل مذاکره بر عدم مذاکره ترجیح داده می‌شود. در عین حال آقای اوباما اساسا بر خلاف رئیس جمهور سلف خود، قبل و بعد از انتخابات ایران قائل به مذاکره با ایران بوده است، اما تفاوت نگرش میان ایران و طرف‌های مقابل وجود دارد؛ یک برداشت شاید این باشد که نباید با پذیرش آغاز مذاکره میان ایران و امریکا، مسئله خاتمه یافته تلقی شود بلکه این موضوعی است که تازه شروع شده است، نتایج این روند بستگی به این دارد که روند مذاکره متفاوت از گذشته باشد و توافقی در این میان حاصل شود.

این که تیم مذاکره کننده ایران شامل چه افرادی است، دستور مذاکرات شامل چه مواردی است و ... از دیگر نقاط مبهم در این زمینه است. گرچه مقامات جمهوری اسلامی ایران از قبل تاکید کرده‌اند که موضوع هسته‌ای خاتمه یافته است اما باید دید آیا در مذاکرات هم با همین فضا وارد می شویم یا فضای دیگری حاکم خواهد شد. به نظر می‌رسد اصل مذاکره برای ایران نیز مطلوب است و به همین دلیل مقامات ایران این اصل را در بسته دوم پذیرفته‌اند.

اما با توجه به همسانی بسته دوم پیشنهادی ایران با بسته اول تنها مساله‌ای که ممکن است برای طرف‌های غربی ایران در این بسته حائز اهمیت باشد این است که از طریق این بسته بتوانند بحث مذاکره هسته‌ای را مطرح کنند. این اولویت اول برای غرب به ویژه امریکاست، اگر از این مسیر بتوانند به نتیجه برسند ممکن است مواردی دیگری نیز وارد دستور کار مذاکرات شود.

تفاوت میان دو دیدگاه

آن چه در بسته دوم ایران مطرح شده مجموعه متفاوت و متنوعی است که در شرایط فعلی به نظر نمی‌رسد که غربی‌ها علاقمند باشند بروی آن با تهران بحث کنند. با فشارهایی که از داخل و خارج امریکا به رئیس جمهور برای تصمیم گیری در مورد ایران وارد می‌شود در تلاش است هر چه سریعتر امریکا را وارد وارد فضای مذاکره با ایران کند در مقابل ایران موضوع مذاکره پیرامون برنامه هسته‌ای را پایان یافته تلقی می‌کند و معتقد است که باید به سراغ بحث‌های دیگری چون مدیریت جهانی، تغییر ساختار سازمان ملل، مسائل انرژی، مواد مخدر، محیط زیست و از این قبیل برای مذاکره رفت.

این موارد ممکن است با به نتیجه رسیدن بحث هسته‌ای ایران و باز شدن فضای مذاکره بتواند در دستور کار مذاکرات قرار گیرد اما به نظر می‌رسد در شرایط ابتدایی آغاز مذاکره طرف‌های غربی خواستار آغاز این بحث‌ها نیستند و این هم در گذشته بارها میان طرفین انجام شده است.