نگرانى ايران و ترکيه از تنش در روابط عراق و سوريه

پس از انفجارهای خونین بغداد که به چهارشنبه خونین معروف شد، دستگاه‌های امنیتی عراق به دنبال مسببان آن عملیات دست به جستجوهای گسترده زدند. پس از آن که القاعده هیچ واکنشی مبنی بر قبول مسئولیت این حملات بر عهده نگرفت، مقامات عراقی ظن خود را متوجه حزب بعث که تا کنون خون‌های بی‌گناه بسیاری را ریخته، کردند. پس از مدتی کشف شد که این عملیات توسط یک گروه بعثی انجام شده بود. اعترافات یکی از عوامل بمب‌گذاری که او نیز بعثی بود مشخص کرد، این حادثه تروریستی از سوی شماری از رهبران حزب بعث که در سوریه به سر می‌برند، طراحی شده بود.

پس از این اعتراف‌ها و حوادث پس از آن دولت عراق از دولت سوریه خواست که عاملین این جنایت را تحویل بغداد دهد. دولت سوریه عملیات تروریستی چهارشنبه خونین را محکوم کرد و خود را از آن بری دانست اما در عین حال خواسته دولت عراق را نپذیرفت و این باعث شد تا آتش اختلاف میان دو کشور مجددا شعله‌ور شود. دولت سوریه که خود نیز برخواسته از یک حزب بعثی است به بعثی‌های سرخورده از نظام جدید عراق پناه داده و با آنان رفتاری مشابه رفتار هم‌حزبی‌های خود می‌کند.

با اوج‌گیری این اختلاف‌ها کشورهای همسایه عراق در صدد بر آمدند تا از حجم این تنش‌ها میان دو کشور بکاهند. در صدر این کشورها ایران و ترکیه بودند که تقریبا هم‌زمان وزرای امور خارجه خود را به بغداد فرستادند تا شاید از حجم تنش‌ها کاسته شود.

هوشیار زیباری وزیر امور خارجه عراق در نشست مشترک خود با منوچهر متکی گفت: «ما از ایران یا هیچ کشور دیگری نمی‌خواهیم که میان ما و سوریه وساطت کند. ما از طریق شکایت به مجامع بین‌المللی عاملان آن حادثه خونین را به دادگاه خواهیم کشاند.»

اکنون روابط سوریه و عراق به اندازه‌ای تیره شده که دو طرف سفرای خود را فرا خوانده‌اند. دولت عراق از دولت سوریه انتظار دارد بنا به مشترکات مذهبی روابط نزدیک‌تری با دولت بغداد برقرار کند. علاوه بر آن عراقی‌ها می‌گویند ما کسانی بودیم که در زمان صدام حسین، دولت سوریه به عنوان اپوزسیون مخالف دولت ما را در خاک خود جای داده بود، حال که ما به قدرت رسیدیم و دوستان دولت سوریه محسوب می‌شویم چرا باید دمشق دشمنان عراق و دشمنان سابق خود را در خاک خود پناه دهد. همان کسانی که برای ترور و سرنگونی دولت سوریه کلی تلاش کرده بودند.

اکنون وزیر امور خارجه ایران به واسطه رابطه نزدیکی که دولت متبوعش هم با سوریه دارد و هم با عراق، تلاش می‌کند از حجم این اختلاف‌ها بکاهد. ناگفته نماند ایران نیز از حضور سران حزب بعث در خاک سوریه چندان خشنود نیست اما به واسطه مصالح مشترک تهران و دمشق در برابر آن سکوت کرده است.

در همین حال وزیر امور خارجه ترکیه نیز به بغداد آمده تا بحران پیش آمده را به هر ترتیبی که شده حل و فصل کند. دولت ترکیه از شیطنت کردهای پ.ک.ک رنج می‌برد و به واسطه توافق مشترکی که میان بغداد – دمشق – آنکارا – تهران پیش آمده، توانسته تا اندازه‌ای از حجم تهدیدها و آزار آنها بکاهد. اکنون از آن بیم دارد که خلل در این توافق مجددا مرزهای جنوبیش را ناامن کند.    

آنچه دولت عراق انجام داد و هوشیار زیباری نیز گفت، در حقیقت سه پیام مهم دارد. نخست این که دولت سوریه با اجازه دادن به بعثی‌ها برای طراحی یک حادثه تروریستی در خاک عراق ناقض تمام توافق‌های قبلی شد یا به عبارت بهتر زیر قولش زد و این چیزی نیست که عراقی‌ها به راحتی بپذیرند. دیگر این که عراق می‌خواهد به دولت سوریه بفهماند دیگر مثل سابق به دولت سوریه التماس نخواهد کرد که امنیت مرزها را تامین کند و به حمایت از مخالفان نظام جدید عراق نپردازد، بلکه این بار با اطمینان خاطر بیشتری از مجاری قانونی اقدام خواهد کرد. پیام آخر نیز که از دو پیام قبلی استنباط می‌شود، این است که دولت عراق اکنون به حداقل قدرتی رسیده که در برابر فشارهای خارجی کشورهای دیگر ایستادگی کند و از حقوق خود به دفاع بپردازد.