دیپلماسی ضد ایرانی تل آویو وارد فاز اروپا شد

بنیامين نتانياهو، نخست وزير اسرائيل، روز دوشنبه راهى اروپا مى‌شود تا در ديدار با همتايان بريتانيايى و آلمانى خود درباره صلح خاورميانه و برنامه اتمى ايران مذاکره کند. او قرار است روز سه شنبه در لندن با گوردون براون، نخست وزير بريتانيا، ديدار کند و همچنين با جرج ميچل، نماينده رييس جمهور امريکا در امور خاورميانه هم به مذاکره بپردازد.

پس از این دیدار و مذاکره، نتانیاهو روز چهارشنبه عازم برلين خواهد شد تا با آنگلا مرکل، همتاى آلمانى خود گفت و گو کند. گفته می‌شود که محور اصلی این مذاکرات ایران، برنامه اتمی این کشور و اهداف تهران در منطقه است و در عین حال مناسبات دوجانبه و موضوعات مهم منطقه‌ای و بین المللی نیز به بحث و بررسی گذاشته خواهد شد.

با آغاز تور اروپایی نخست وزیر اسرائیل برای هم اندیشی در مورد ایران، مجموعه سفرهای دیپلماتیک مقامات تل آویو برای کلید زدن سیاست هم سویی بین المللی علیه ایران، القای خطر بلقوه ایران برای منطقه و جهان و نزدیکی زمان بالفعل شدن این خطر کامل می‌شود چراکه نتانیاهو در کنار شیمون پرز و آویکدور لیبرمن رئیس جمهور و وزیر خارجه اسرائیل چند ماهی است که سفرهای متعددی را در همین راستا به کشورهای مختلف خاورمیانه، روسیه و برخی کشورهای حوزه قفقاز همچنین ایالات متحده امریکا داشته‌اند.

اسرائيل و کشورهاى غربى بر این باورند که جمهورى اسلامى ايران در چارچوب فعاليت‌هاى هسته‌اى صلح آميز خود به دنبال ساخت سلاح اتمى است اما به نظر می رسد که برای تل آویو دامن زدن به این باور اهمیت بیشتری دارد.

اسرئیل در منطقه‌ای قرار دارد که ایران یکی از عمده بازیگران صحنه سیاسی آن است و منافع دو کشور در موارد گوناگونی در تقابل است. در عین حال فعالیت‌های هسته‌ای ایران و پیشرفت‌هایی که با گذشت زمان امکان تحقق در مسیر هسته‌ای این کشور دارند طبیعتا بر نگرانی‌های اسرائیل از هم منطقه‌ای بودن با ایران می افزاید.

مارک رگف، سخنگوى نخست وزير اسرائيل در آستانه سفر نتانیاهو به اروپا گفت که" ما معتقديم برنامه هسته‌اى ايران تهديدى براى امنيت جهانى و منطقه‌اى است و قرار است در مذاکره با دوستان اروپايى خود راه‌هاى چگونگى مقابله با اين چالش و همچنين جلوگيرى از دستيابى ايرانى‌ها به توانايى‌هاى نظامى – اتمى را بررسى کنيم."

علی رغم تاکید ایران به صلح آمیز بودن ماهیت برنامه هسته‌ای خود، تل آویو همچنان بر بکارگیری کلیه ابزارها و روش‌ها برای توقف هرچه سریع‌تر این برنامه و مهار اهداف ایران حتی با استفاده از گزینه نظامی اصرار دارد. در مقابل مقام‌های سیاسی ایران بر ادامه فریند غنی سازی اورانیوم و توقف ناپذیر بودن قطار هسته‌ای کشورتاکید داشته و مقام‌های نظامى ایران نیز تهديد می‌کنند که هر گونه اقدام نظامى اسرائيل با پاسخ کوبنده روبرو خواهد شد.

از سوی دیگر یکی از گزینه‌های مطرح تحدید کننده برنامه هسته‌ای ایران تحریم‌های اقتصادی و سیاسی است که به تازگی به واسطه سکوت ایران در برابر پیشنهادهای دیپلماتیک غرب جنبه جدی و عملی‌تری به خود گرفته و هرچند ایالات متحده سر منشا بررسی انواع دیگری از تحریم‌ها علیه تهران بوده اما صدای هماهنگی نیز از سوی کشورهای اروپایی شنیده می‌شود، در این چارچوب طرح تحریم بنزین از سوی سنای امریکا علیه ایران به تصویب رسید و چند روز پیش صدراعظم آلمان هم بر تمرکز تحریم‌ها در بخش انرژی در قابل ایران تاکید کرد.

نتانیاهو قطعا در سفر به اروپا بر سر تحریم‌های بیشتر نیز گفت و گو خواهد کرد، تل آویو از زمان طرح امکان گفت و گوی امریکا با ایران بر وجود جدول زمانی برای این گفت و گوها در عین آمادگی کامل غرب در اعمال تحریم‌ها اصرار داشته است.

اختلاف نظرهای تل آویو و غرب

موضوع ساخت شهرک هاى يهودى در مناطق اشغالى فلسطينى از چالش‌هاى اصلی ميان اسرائيل با کشورهاى غربى و به ويژه امريکا است و دولت اوباما از تل آويو خواسته است تا اين فعاليت‌ها را در کرانه باخترى رود اردن متوقف کند.

بريتانيا و آلمان از اين موضع امريکا حمايت کرده و خواستار از سر گيرى فورى گفت و گوهاى اسرائيل و فلسطينى‌ها براى حل و فصل اختلافات ديرينه ميان دو طرف و تشکيل کشور مستقل فلسطين هستند.

در همین راستا دولت آلمان ضمن تاکید بر همسویی کامل با واشنگتن در ارتباط با مسئله شهرک‌ها این موضوع را يکى از بزرگترين موانع در مسیر راه حل دو کشور (اسرائيل و فلسطين) عنوان کرده است.

در مقابل موضع یکدست غرب در قبال مسئله شهرک سازی در اسرائیل، تل آویو همچنان بر ساخت شهرک‌هاى يهودى نشين اصرار داشته اما مقام‌هاى اين کشور هفته گذشته اعلام کردند نتانياهو موافقت کرده تا مناقصه‌هاى شهرک سازى در کرانه باخترى رود اردن و شرق بيت المقدس (اورشليم) را تا ابتداى سال ۲۰۱۰ متوقف سازد.

به این ترتیب در شرایطی که معضل تقابل ایران و اسرائیل به مانعی بر سر راه پیشبرد مذاکرات صلح خاورمیانه بدل شده است و رهبران اسرائیل می‌گویند هرگونه پیشرفت در این مسیر را به خنثی شدن تهدید هسته‌ای دولت ایران موکول کرده اند، نخست وزیر اسرائیل با این تصمیم بستر گفت گوهای سازنده با غرب در موضوعات مورد توجه کشورش را فراهم ساخت. در فرصتی که به دنبال توقف یک ساله ساخت شهرک‌های یهودی نشین ایجاد می‌شود تل آویو به خوبی می‌تواند با نهادینه کردن تهدید ایران ذهنیت غرب برای طرح موضوعات مورد اختلاف را به سوی زمینه‌های بحران در منطقه سوق داده و خاورمیانه را نیز در این میان با خود هم صدا سازد.

 به همین ترتیب تصمیم‌گیران تل آویو نیز فرصت لازم را برای بررسی راهکارهای حل اختلاف اسرائیل و غرب در چند موضوع شهرک سازی‌ها، صلح عربی اسرائیلی و تشکیل دو کشور به دست خواهند آورد هرچند تاکنون زمان زیادی از آغاز روند حل و فصل این اختلافات گذشته است.

امریکا از سکوت تا سازش

بنیامین نتانیاهو در مذاکرات خود با وزیر دفاع امریکا بر ضرورت استفاده از تمامی ابزارها برای جلوگیری از دسترسی ایران به سلاح هسته‌ای تاکید کرد در مقابل رابرت گیتس، وزیر دفاع ایالات متحده نیز به طرف اسرائیلی خود اطمینان داد که سیاست مذاکره با دولت ایران با هدف توقف برنامه‌های هسته‌ای این کشور زمان‌بندی مشخصی دارد و با وجود آن چه به گفته او بی‌توجهی حکومت ایران بوده هنوز هم این سیاست می‌تواند موثر واقع شود.

دولت اوباما از ابتدا بر لزوم کاربرد روش‌های دیپلماتیک در قبال دشمنان واشنگتن تاکید کرد و گفت‌وگو با ایران را در مرکز سیاست خارجی خود قرار داد. پیگیری این سیاست همزمان با روی کار آمدن طیفی تندور در تل آویو بود که هماهنگی امریکا و اسرائیل برای مقابله با اهداف هسته‌ای ایران را خواستار شد. رویکرد کاخ سفید در برابر این درخواست ابتدا سکوت بود تا مسیر احتمالی گفت و گو مسدود نشود اما با بی پاسخ ماندن پیشنهاد واشنگتن از سوی تهران به تدریج بر فشار تل آویو برای دریافت چراغ سبزی در برخورد با ایران افزوده شد تا جایی که جو بایدن، معاون رئیس جمهور امریکا گفت: "اسرائیل خود می‌تواند تعیین کند که نفعش در کجاست و در مورد ایران چه تصمیمی باید بگیرد."

بسیاری در داخل امریکا این سخن بایدن را چراغ سبز دولت به اسرائیل برای برخورد با ایران تلقی کردن اما دولت ایالات متحده بلافاصله اعلام کرد که به اسرائیل برای حمله نظامی به ایران چراغ سبز نداده و قصد ندارد در برخورد با تهران راهی غیر از کاربرد دیپلماسی را دنبال کند.

بعد از آن کاخ سفید ادامه سیاست گفت و گو با تهران را از کانال‌ها مختلف اعلام کرد که باز هم پاسخی از ایران دریافت نشد، چندی بعد اعلام شد که دولت باراک اوباما تا ماه سپتامبر به ایران فرصت داده تا گفت‌وگو برای متوقف کردن برنامه‌ هسته‌ای این کشور را آغازکند. رئیس جمهور آمریکا همچنین به ایران یادآوری کرد که آمریکا خود را درگیر مذاکرات طولانی و بی‌نتیجه نخواهد کرد.

سرانجام باراک اوباما، در ماه مه پس از دیدار خود با بنیامین نتانیاهو اعلام کرد که ایران تنها تا پایان سال جاری میلادی وقت دارد که به طور جدی به گفت‌وگوهای بین‌المللی در مورد برنامه هسته‌ای خود بپردازد. او گفت که "ما قرار نیست تا ابد گفت‌وگو کنیم."

به این ترتیب دو جریان موازی در تبدیل شدن سکوت امریکا به سازش احتمالی با تل آویو در برابر ایران قابل پیش بینی است، اول کارساز بودن فعالیت لابی‌های اسرائیل در واشنگتن و تلاش‌های گسترده دیپلماتیک برای القای خطر و تهدید ایران در منطقه و دوم بی توجهی تهران به دست دوستی دراز شده‌ امریکا که شاید گرفتن آن می‌توانست بسترساز آینده بهتری برای منطقه و جهان باشد، در عین حال سکوت تهران برای ادامه مذاکرات هسته‌ای با 1+5 و تحولات پس از انتخابات در ایران، ناکارآمدی ابزارهای دیپلماتیک در قبال ایران را در ذهن امریکا و متحدان این کشور تقویت کرده به طوری که اکنون زمزمه تشدید تحریم‌های همه جانبه علیه تهران به گوش می‌رسد و چهره ناامید کننده‌ای را از ایران برای مشارکت در صلح و امنیت جهانی به نمایش گذاشته است.

این جاست که دیپلماسی دولت جدید ایران مسیر آینده پیش روی مناسبات تهران- اروپا- امریکا را مشخص می‌کند، با ادامه سکوت و انفعال نمی‌توان انتظاری بیش از نامیدی جهان به حضور و همکاری موثر ایران در صحنه بین المللی را داشت، در مقابل طبیعی است که رویکرد فعلی ایران می‌تواند زمینه ساز توفیق سیاست‌های تل آویو در اروپا باشد، زنگ خطری که با هماهنگ شدن اروپا، امریکا و اسرائیل به صدا در خواهد آمد.