اجلاس شرم‌الشیخ در سایه تیرگی روابط تهران و قاهره
منوچهر متکی، وزير امور خارجه ایران امروز براى شرکت در اجلاس وزراى خارجه و سران جنبش عدم تعهد به شرم‌الشيخ مصر سفر می‌کند، سفری که به لحاظ تیرگی روابط تهران و قاهره اهمیت ویژه در نگاه رسانه‌ها و تحلیل‌گران خواهد داشت.
مصر از جمله کشورهایی است که در تاسیس جنبش عدم تعهد نقش اساسی و تاریخی داشته و جالب این‌که ایران نیز از تاثیرگذاران در فرایند شکل‌گیری این جنبش محسوب می‌شود، نام ایران و مصر اگر طی سی سال اخیر هیچ‌گاه به عنوان شریک، همکار یا متحد دیده نشد اما پیشتر مقاماتی از این دو کشور در تاسیس جنبش غیر متعهدها موثر واقع شدند و نام کشورهایشان را در تاریخچه جنبش "نم" در کنار یکدیگر به ثبت رساندند.
ایران و جنبش غیر متعهدها
پس از انقلاب، جمهوری اسلامی ایران با تجدید نظر در روابط خود با غرب به ویژه ایالات متحده که دیگر تعهدی نسبت به آن نمی‌دید، از پیمان دفاعی "سنتو" که اعضای آن ایران ،پاکستان، ترکیه، عراق، بریتانیا و ایالات متحده بودند خارج شد و به عضویت جنبش غیر متعهدها در آمد.
در طول سال‌های پس از انقلاب ایران همواره از جنبش عدم تعهد به عنوان عمده ترین تشکیلات حامی خود در مجامع و سازمان‌های بین المللی یاد کرده و کشورهای عضو این تشکیلات را شرکا و متحدین خود در منطقه و جهان به حساب آورده است.
با اوج‌گیری موضوع هسته‌ای ایران و افزوده شدن بر حساسیت نهادهای بین المللی نسبت به اهداف فعالیت‌های هسته‌ای این کشور، تهران به تقویت روابط و مناسبات خود با غیر متعهدها بیشتر توجه کرد و توانست در مجمع عمومی سازمان ملل متحد و شورای حکام آژانس بر رای مثبت این کشورها در ارتباط با فعالیت‌های هسته‌ای خود حساب کند، هر چند وزنه رای غیر متعهدها با رای دیگر اعضای سازمان ملل متحد به ویژه اعضای شورای امنیت این سازمان برابری نداشت.
سال گذشته تهران میزبان اجلاس وزرای خارجه کشورهای عضو جنبش عدم تعهد بود، قرار بود در سند نهایی این اجلاس، مواضع اعضای جنبش در خصوص گستره وسیعی از مسائل بین المللی از جمله مباحث خلع سلاح، حقوق بشر، تروریسم و مسائل اقتصادی و منطقه ای منعکس شود، اما ایران تلاش کرد ضمن انعکاس این مباحث در بیانیه نهایی، از ظرفیت این کشورها برای خاتمه دادن به تحریم‌های شورای امنیت و رد مشروعیت این شورا در پیگیری موضوع هسته ای خود بهره گیرد اما در بیانیه نهایی به هیچ یک از این دو موضوع اشاره ای نشد و از این حیث برخی صاحب نظران اظهار داشتند که نمی‌توان به پتانسیل غیر متعهدها در پیشبرد اهداف هسته‌ای کشور در مجامع بین المللی چندان اتکا کرد.
سایه اختلاف بر اجلاس شرم الشیخ
روابط ایران و مصر سی سال قطع بوده و امور فی مابین دو کشور در این مدت از طریق دفاتر حافظ منافع در پایتخت‌های‌شان پیگیری می‌شد، این روابط بر خلاف انتظار با گذشت زمان نه تنها بهبود نیافت بلکه امروز شاهد تیره‌تر شدن ارتباط دو کشور نیز هستیم. فراز و فرود روابط به شکلی نبود که امکان برقراری مجدد روابط را به عرصه عمل برساند و هر بار که اظهار نظر، دیدار میان مقامات دو کشور یا اجلاس و کنفرانسی زمینه‌ساز نگاه مثبت دو طرف به یکدیگر می‌شد به دلیل اغماض‌ها، بدبینی‌ها یا دخالت‌ها از امکان تعامل دور می‌ماند.
اکنون در شرم الشیخ و در اجلاس وزرای خارجه کشورهای عضو جنبش عدم تعهد امکان دیگری برای گفت و گوی وزرای خارجه ایران و مصر فراهم است اما بسیار بعید به نظر می‌رسد که سوابق اختلاف منافع و تفاوت دیدگاه‌های دو کشور در موضوعات منطقه‌ای و جهانی بستری مناسب برای امکان تعامل دو کشور در آینده‌ای نزدیک فراهم سازد.
نزدیک‌ترین یا جدیدترین نقطه اختلاف تهران و قاهره نوع نگاه آنها به ماهیت و فعالیت‌های حزب الله در لبنان بود، چندی پس از جنگ بیست و دو روزه در غزه که دو کشور بار دیگر عمق اختلاف دیدگاه‌شان را به نمایش گذاشتند موضوع دستگیری تعدادی از اعضای حزب الله مطرح شد.
مصر اعلام کرد که تعدادی از عوامل حزب الله لبنان را در صحرای سینا بازداشت کرده است. به گفته مقام‌های مصری، این افراد قصد داشتند با حمله به گردشگران اسرائیلی و بمبگذاری، این کشور را نا امن کنند.
ابوالغیط، ویز خارجه مصر در پی این اتفاق ایران را متهم کرد که از گروه حزب‌الله لبنان برای ایجاد جای پایی در مصر استفاده می‌کند. به گفته او ایران و هواداران این کشور قصد دارند از موقعیت مصر برای قدرتمند شدن خود در منطقه استفاده کنند.
تهران سریعا به این اظهارات و وقایع واکنش نشان داد و منوچهر متکی ضمن رد این اتهامات با اشاره به نزدیک بودن زمان انتخابات لبنان گفت کهک "برخی شیطنت‌ها و دست‌های پیدا و پنهان خارج از منطقه با هدایت‌های رژیم صهیونیستی به دنبال ایجاد مسئله در این انتخابات هستند."
همین اظهارات متکی موجب شد که وزارت خارجه مصر نماینده ایران در قاهره را احضار کند و به این ترتیب روابط تیره تهران و قاهره تیره تر شد. از این وقایع تاکنون هنوز اتفاق دیگری که موجب تشدید تیرگی و سردی روابط میان دو کشور شود رخ نداده اما مجموع اختلافاتی که طی سی سال گذشته میان دو کشور عمق بیشتری گرفته، نقشی که مصر در تحولات خاورمیانه با پشتیباتی امریکا دارد، منافعی که در روابط مصر و امریکا نهفته است، نزدیکی سوریه به عربستان و لبنان که در زمره کشورهای میانه روی عربی محسوب می‌شوند و امکان تسری این نزدیکی به مصر – دیگر کشور میانه روی عربی- همگی احتمال هرگونه تعامل موثر مثبت را در کوتاه مدت و میان مدت از تهران و قاهره دور می‌کند.
با این حال باید در انتظار دیدار احتمالی وزرای خارجه ایران و مصر در شرم الشیخ بود چراکه در دنیای دیپلماسی غیر محتمل ها می‌توانند محتمل شوند.
نظر شما :