اجلاس اتحادیه آفرقا و فرصتی برای تعمیق روابط ایران وقاره سیاه
اجلاس دو سالانه اتحاديه آفريقا، در روزهاى دهم تا دوازدهم تيرماه در ليبى برگزار می شود. قرار است محمود احمدی نژاد برای حضور و سخنرانى در اين اجلاس به لیبی سفر کند، تهران در تلاش است با حضور در این اجلاس فرصت ادامه تعامل و روابط اقتصادی، سیاسی و دیپلماتیک با کشورهای مختلف قاره سیاه را غنیمت شمارد.
این در حالى است که پيشتر منوچهر متکى، وزير امور خارجه ايران در مراسم گراميداشت روز ملى آفريقا در تهران با اشاره به پذيرفته‌شدن ايران به عنوان شريک استراتژيک آفريقا، از دور تازه تلاش‌هاى تهران براى افزايش مناسبات سياسى و اقتصادى با آفريقا خبر داده بود.
اتحادیه آفریقا در واقع نهاد جایگزین سازمان وحدت آفریقا است که با هدف بالابردن صلح، اتحاد و همکاری بین کشورهای آفریقاییبنیان گذاشته شد و در حال حاضر ۵۳ کشور قاره آفریقا -بجز مراکش- عضو آن هستند. مقر اصلی این سازمان در آدیس آبابا پایتخت که در اتیوپیقرار دارد.
اين اتحادیه به عنوان فراگیرترین سازمان کشورهای آفریقایی در پی تحقق اهداف گسترده سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی برای حفظ صلح و ثبات در این قاره و نیز افزایش نقش آفریقا در نظام بین‌الملل است.
حضور ايران در اين اجلاس، شايد به عنوان شريک استراتژيک آفريقا، بيانگر اين است که اين اتحاديه قصد دارد از تمام فرصت‌ها براى جلب سرمايههاى خارجى در جهت توسعه و پيشرفت قاره سياه استفاده کند و بدين ترتيب با جلب حمايت کشورهايى مانند ايران سعى دارد تا سرمايههاى اين کشور را در مسيرى مشخص به کار گيرد.
البته صرف نظر از اينکه توسعه نفوذ ايران در قاره آفريقا تا چه حد موفق خواهد بود، نبايد از اين نکنه غافل شد که حضور در بازارهاى اقتصادى آفريقا مى‌تواند بستر خوبى براى رشد اقتصادى ايران فراهم نمايد، بدين ترتيب که صادرات محصولات ايرانى به آفريقا و حتى ارائه خدمات در غياب حضور کشورهاى قدرتمند غربى جاى پاى ايران را در کشورهاى قاره سياه بيش از پيش محکم نمايد.
آن طور که وزير امور خارجه ايران مى‌گويد، نگاه سیاست خارجی ایران به آفریقا از منظر همکاری‌های جنوب - جنوب در راستای تامین منافع دو جانبه و دوری جستن از هرگونه منفعت‌‌طلبی یکجانبه، زمینه مناسبی را برای گسترش بیش از پیش روابط جمهوری اسلامی ایرن و کشورهای آفریقایی فراهم کرده است.
به عقيده وى، بر خلاف تصوری که امروزه در جهان در رابطه با آفریقا وجود دارد، باید این واقعیت را پذیرفت که این قاره دارای ظرفیت‌ها و فرصت‌های خوبی برای توسعه است. آفریقا فقیر نیست بلکه مظلوم واقع شده است.
اجلاس دو سالانه اتحاديه آفريقا با شعار سرمايه‌گذارى در کشاورزى براى تحقق توسعه اقتصادى و امنيت غذايى" در شهر "سرت"ليبى برگزار مى‌شود. انتظار مى‌رود درگيرى‌ها، بحران‌ها و جنگ‌هاى داخلى در دارفور سومالى، اختلافات در سودان و چاد و جمهورى دموکراتيک کنگو نيز در دستور کار اين نشست قرار گيرد.
گسترش روابط ایران و لیبی در فضای پر ابهام30 ساله
نکته قابل توجه در خصوص اين اجلاس اين است که ليبى ميزبانى کشورهاى آفريقايى را بر عهده گرفته و حضور رييس جمهور ايران در اين اجلاس از آن جهت اهميت مى‌يابد که ايران و ليبى اختلاف عميقى در خصوص ربوده شدن امام موسى صدر دارند، موضوعى که هيچ‌گاه به طور جدى از سوى دولتمردان ايرانى پيگيرى نشده و غير از چند مورد معدود، مذاکراتى در اين خصوص صورت نگرفته است.
به عقيده برخى تحليل‌گران سياسى، ليبى در پى آن است تا با طرح گسترش روابط با ايران، اين کشور را از پيگيرى مساله امام موسى صدر منصرف کند، اما مقامات ايرانى بارها اعلام کرده‌اند که توسعه روابط با ليبى مانع از پيگيرى سرنوشت امام موسى صدر نخواهد شد. هر چند که تاکنون در خلال مذاکرات مشترک دو کشور هيچ بحثى درباره اين موضوع مورد اختلاف به ميان نيامده است.
در اين بين خانواده صدر نيز معتقدند تا روشن نشدن سرنوشت رهبر ايرانى شيعيان لبنان روابط ايران و ليبى نبايد گسترش يابد. اين موضوعى بود که در سال 86 و در پى سفر پرويز داوودى به ليبى عنوان شد.
اما مواضع معمر قذافى رهبر ليبى درباره ايران نیز نکته قابل تامل پیش از توسعه روابط تهران و طرابلس است این مواضع تاکنون واکنش حساسیت برانگیزی را است از سوی مقامات ايرانى بدنبال نداشته است.
قذافی در سفرى که به تونس داشت، درباره برنامه هسته‌اى ايران مدعی شده بود که ایران برنامه‌های هسته‌اى‌اش را بزرگنمایی می‌کند. او گفت که: "ایران نمی‌تواند در برابر حمله غربی‌ها ایستادگی کند و از پای در خواهد آمد و سرنوشتش همانند سرنوشت عراق در زمان حکومت صدام حسین خواهد شد."
قذافی پیش از این نیز ایران را مورد نکوهش قرار داده بود. وی از این‌که ایران عضو هیچ اتحادیه موثری نیست و متحد قابل اطمینانی ندارد، به شدت گله‌مند است. وی حتی در دوران ریاست جمهوری سيدمحمد خاتمی نیز ایران را به دلیل پیگیری برنامه‌های هسته‌ای اش مورد نکوهش قرار داده بود.
با وجود این، مقامات ايران همچنان بر گسترش روابط با ليبى تاکيد دارند به طورى که محمود احمدى‌نژاد پس از دريافت استوارنامه سفير جديد ليبى، با بيان اينکه امروز اراده دو کشور بر اين است که روابط برادرانه را تا حداکثر ممکن توسعه دهند، اظهار داشت: "بدون ترديد تقويت روابط دوجانبه و منطقه‌اى به نفع دو ملت، دنياى اسلام و کل منطقه خواهد بود. همکارى و مناسبات برادرانه ما همواره به نفع دو ملت و منطقه بوده است."
شايد بتوان وجه مشترک ايران و ليبى را در برنامه‌هاى هسته‌اى دو کشور جست‌وجو کرد با اين تفاوت که ليبى در سال 2003 بخاطر فشارهاى وارده از سوى امريکا ناچارا از ساخت سلاح هسته‌اى و شيميايى امتناع کرد اما ايران که از ابتدا نيز اعلام کرده بود ساخت سلاحه‌اى هسته‌اى را در دستور کار ندارد باز هم با فشارهاى امريکا و اروپا روبروست و از ادامه برنامه‌هاى هسته‌اى اش صرف نظر نکرده است.
تسلیم لیبی در برابر غرب، سرانجام باعث شد تا غربی‌ها رابطه تازه‌ای با طرابلس تعریف کنند و به سمت بهبودی روابط با آن گام بردارند. نیکولا سارکوزی رئیس جمهوری فرانسه و سیلویو برلوسکونی نخست وزیر ایتالیا پس از گشایش دروازه‌های رابطه لیبی با غرب به طرابلس سفر کردند و معاهده تجاری چند میلیارد دلاری با آن امضا کردند. فرانسه و بریتانیا حتی متعهد شدند برای لیبی رآکتور هسته‌ای آب سبک بسازند تا این کشور بتوانند از انرژی صلح آمیز هسته‌ای بهره‌مند شود. قذافی نیز یک تور بزرگ اروپایی برای سفر به اروپا انجام داد که ماحصل آن امضای 15 میلیارد دلار توافقنامه تجاری بود.
به عقيده برخى ناظران سياسى، سفر احمدى‌نژاد به ليبى و آنچه که در ديدار با معمر قذافى مطرح خواهد کرد، مى‌تواند فرصت مناسبى براى ايران ايجاد کند تا ضمن پيگيرى سرنوشت امام موسى صدر، زمينه حضور اقتصادى ايران را در اين کشور فراهم کند. به هر حال ايران تصميم گرفته است تا با گسترش روابط با کشورهاى عضو اتحاديه آفريقا، جاى پاى محکمى براى خود در قاره سیاه ايجاد کند و این نوع نگاه ایران به آفریقا در راستای تعامل کشورهای جنوب- جنوب قابل درک و تفسیر خواهد بود.
نظر شما :