یمن، از افغانستان تا امارات

بعد از حادثه انفجار ناو یو اس اس کول آمریکا در یمن، برخی نام "افغانستان دوم" را بر این کشور گذاشتند. پس از این واقعه در سال 2000 که 17 تن از ملوانان آمریکایی در اثر آن کشته شدند، ناگهان یمن به یکی از بحرانی ترین مناطق جهان معروف شد.

از آن زمان به بعد دولت صنعا تلاش های گسترده ای را برای محدود ساختن فعالیت شبکه القاعده در دستور کار قرار داد، اما این تلاش ها نتایج چندانی به بار نیاورد.

حملات 11 سپتامبر در سال 2001 مواجه جدی تر با القاعده در یمن را ضرورت بخشید و این کشور خیلی سریع به متحد آمریکا در جنگ علیه ترور تبدیل شد. با این حال یمن هنوز نتوانسته از سایه شومی که به واسطه حضور گروه های شبه نظامی بر اقتصاد این کشور سنگینی می کند، رهایی یابد.

یمن از نظر درآمد سرانه یکی از فقیرترین کشورهای جهان عرب به شمار می رود، این در حالی است که بر اساس برخی از برآوردها این کشور 9 میلیارد دلار ذخایر نفت خام و 10 تا 13 میلیارد مترمکعب گاز طبیعی را در خود جای می دهد. اما مسئولین نفتی یمن اخیرا اعلام کردند که قصد دارند برنامه های جدیدی را برای جذب سرمایه ها در بخش گاز و نفت این کشور به اجرا درآورند.

"خالد بحاح"، وزیر نفت و معادن یمن ماه گذشته میلادی پس از دیدار با نمایندگان صنعتی کشورهای فرانسه و یمن گفت که به زودی کنفرانسی در این راستا برگزار خواهد شد. وی همچنین اخیرا سفرهایی به برخی از کشورهای غربی از جمله کانادا داشته است تا آنان را به سرمایه گذاری برای استخراج ذخایر نفتی و گازی در کشورش ترغیب کند.

یمن هم اکنون میزبان کمپانی های نفتی از کشورهای چین، کانادا، آمریکا، کره جنوبی و فرانسه است و تلاش می کند تولید نفت خود را از 330 هزار بشکه در روز به بیش از 500 هزار بشکه در سال آینده میلادی افزایش دهد. اقتصاد این کشور به شدت وابسته به نفت است و طبق آماری که اداره اطلاعات انرژی در آمریکا اعلام داشته است، 70 درصد از درآمد سالانه دولت یمن از این راه تامین می شود.

ذخایر نفتی اثبات شده یمن 4 میلیارد بشکه است، اما بسیاری از کارشناسان نفتی معتقدند که بسیاری از حوزه های نفتی به ویژه در مناطق ساحلی این کشور وجود دارند که هنوز کشف نشده اند و در صورت ورود سرمایه های خارجی اقتصاد یمن به سرعت شکوفا خواهد شد.

با این حال دولتمردان یمنی در تلاش هستند تا به کمک صندوق بین المللی پول، وابستگی اقتصاد کشورشان را به نفت کاهش داده و سرمایه گذاری های تازه را به سوی بخش ها دیگر سوق دهند. در سال 1995 دولت یمن اجرای یک برنامه اطلاحات مالی و اقتصادی را با حمایت این صندوق و بانک جهانی آغاز کرد.

 از سال 1996 تا 2000 هم یک برنامه 5 ساله معرفی شد که طی آن این دو نهاد بین المللی تلاش کرده اند تا ابتکارات جدید بر بخش هایی نظیر خدمات شهری و خصوصی سازی متمرکز شوند. این برنامه ها تاکنون تاثیرات مثبتی بر اقتصاد یمن داشته و موجب شده اند که کسری بودجه به کمتر از 3 درصد از تولید ناخالص ملی طی سال های 1995 تا 1999برسد.

بانک جهانی با اجرای 22 پروژه طی سال 2004 در یمن فعالیت های خود را در این کشور گسترش داد و تلاش کرد تا این پروژه ها بر بخش های عمومی تر نظیر آموزش متمرکز شوند.

 در سال های اخیر یمن توانسته است با کمک بانک جهانی دیون مالی خود را به کشورهای خارجی کاهش دهد و در سال 2003 موفق شود که ذخایر مالی خود را به 5 میلیارد دلار برساند.

وجود چنین فضایی باعث شده است تا سرمایه گذاران خارجی نسبت به گذشته تمایل بیشتری به حضور در این کشور پیدا کرده و سرمایه های خود را در بخش هایی غیر از استخراج نفت از جمله ایجاد برخی زیر ساخت ها و اجرای طرح های عمرانی صرف کنند.

 در حال حاضر از نظر این سرمایه گذاران تمرکز بر بخش های گاز و نفت یمن به دلیل حضور گروه های مرتبط با القاعده و صلح شکننده دولت این کشور با شبه نظامیان مستقر در شمال، فاقد امنیت بوده و عقلانی نیست.

اما برخی از تحلیلگران منطقه ای معتقدند که این روند ادامه نخواهد یافت و دیر یا زود پای سرمایه گذاران نفتی ماجراجو به یمن باز خواهد شد. بر اساس این نظریه با توجه به نیاز فزاینده جهانی به نفت خام و گاز طبیعی و وجود ذخایر گسترده در یمن، این کشور در آینده ای نزدیک شاهد حضور جدی تر کمپانی های نفتی جهان خواهد بود.

قیمت نفت در هفته های اخیر افزایش بی سابقه ای را تجربه کرده است، از طرفی با توجه به اوضاع امنیتی نامناسب عراق و خاورمیانه، ریسک سرمایه گذاری در یمن با وجود مشکلاتی که گروه های شبه نظامی در این کشور پیشتر برای شرکت های استخراج نفت و گاز ایجاد کرده اند، هنوز خیلی زیاد نیست.

حاکمان یمن رویای دست یابی به اقتصادی شبیه به امارات، قطر و یا کویت را در سر می پرورانند. هر چند برخی موانع امنیتی و محدودیت های سرمایه گذاری، تحقق چنین رویایی را در آینده ای نزدیک غیرممکن ساخته اند، اما نمی توان منکر شد که یمن امروز از یمنی که در گذشته ای نه چندان دور افغانستان دوم شناخته می شد، فاصله زیادی گرفته است.