علائم ناکافی امریکا، ابتکارات تازه ایران

"ما از چنین اظهاراتی -از سوی اوباما- استقبال می کنیم. اما دولتی که تا دیروز می گفت من می خواهم تو را بکشم و امروز می گوید نمی خواهم این کار را انجام بدهم، آیا این کافی است؟"

این جملات را محمود احمدی نژاد، رییس جمهوری ایران یکشنبه ششم اردیبهشت ماه، در گفت و گو با خبرنگار شبکه تلویزیونی ای بی سی امریکا بیان کرد، h, علائم ارسالی از سوی ایالات متحده را برای بهبود روابط تهران و واشینگتن نا کافی دانسته است.

باراک اوباما از زمان در دست گرفتن قدرت در امریکا بارها از تمایل این کشور برای گفت و گو با ایران و در پیش گرفتن دیپلماسی مستقیم در قبال برنامه هسته ای تهران سخن گفته است.

وی پیش از انتخابش به عنوان رهبر دولت ایالات متحده، از تغییر رویکرد در برابر تحولات جهانی و به ویژه خاورمیانه سخن گفت و این تعهد را در آغاز بکار دولت خود همچنان مورد تاکید قرار داده و توجه ویژه به اوضاع افغانستان را همزمان با خروج نیروهای نظامی کشورش از خاک عراق، یکی از محورهای اصلی تغییر رویکرد کشورش در برابر تحولات جهان عنوان کرد.

با این حال تهران عکس العمل های متفاوتی در برابر چراغ سبز واشنگتن برای گفت و گوی مستقیم از خود نشان داده است، برخى تحلیل‌گران بر این باورند که تهران هنوز به رویکرد تازه واشنگتن درباره ایران اعتماد چندانی ندارد و تصمیم نگرفته چگونه به این رویکرد واکنش نشان دهد.

در سایه تمایل واشنگتن به اعمال راهکارهای دیپلماتیک در برابر تهران، امروز تاکید بر موثر بودن بازی ایران در صحنه منطقه و به ویژه افغانستان و عراق در اولویت جدی دولت امریکا قرار گرفته است، همان فاکتوری که در ایران با دیده تردید به آن نگریسته می شود. بر اساس همین تردیدها و واکنش های بعضا ضد و نقیض تهران، بسیاری چشم انداز موفقی را در انتظار روابط احتمالی ایران و امریکا نمی بینند و در واقع تیرهای ارسالی  کاخ سفید برای مشارکت دادن ایران در معاملات درون منطقه ای را به سنگ خورده ارزیابی می کنند.

هرچند هنوز برای این گونه نتیجه گیری ها زود است اما سخنان احمدی نژاد در مورد ناکافی بودن علائم ارسالی امریکا برای گفت و گو، زمان رسیدن به چنین نتیجه گیری هایی را بسیار نزدیک می کند.

آنچه مقامات ایران باید در میانه کشمکش های سیاسی تهران و واشنگتن بر سر تعامل دیپلماتیک دو کشور و اهمیت ارائه راهکارهای سریع و موثر برای برقراری این نوع تعامل به آن واقف باشند، دولت تندرویی است که در اسرائیل چشم انتظار ناامیدی ایالات متحده امریکا از تعامل و گفت و گو با ایران است. کشوری که از ابتدای دراز شدن دست دوستی واشنگتن به سوی تهران، ناخرسندی اش مشهود بود و دریافت چراغ سبز امریکا برای برخورد با ایران را در دوران دموکرات های سخت ارزیابی می کرد.

پس از آمدن اوباما، روی کار آمدن دولتی افراطی در تل آویو دور از پیش بینی ها بود، اما این امر اتفاق افتاد و تمایل شدید این دولت به حذف خطر بالقوه ایران برای تامین امنیت اسرائیل بیش از بیش خود را نشان داد. به ویژه آنکه روند حوادث جنگ بیست و دو روزه غزه بستر مناسبی برای این نوع نگرش دولت افراطی اسرائیل درباره ایران فراهم کرده بود.

اما اوباما تاکید بر گفت و گوی مستقیم با تهران را با آمدن دولت نتانیاهو همچنان ادامه داد و از قوت این تاکید نکاست؛ رئیس جمهور امریکا بیش از هر زمان دیگری و حتی بیش از متحدان غربی خود نگران تبعات وقوع بحرانی ناگهانی و دامنه دار در خاورمیانه است و به همین دلیل برای برچیدن زمینه های بحران در منطقه تلاش می کند،  در شرایط فعلی نه تنها امریکا حامی و انتخاب کننده گزینه نظامی در برابر ایران و هیچ کشوری نیست بلکه درصدد است زمینه های دیگر را برای محو گرایشات بحران زا تقویت کند.

علائمی از بی میلی ایران برای گفت وگو
با این وجود در ایران جریان تحولات در مسیری دیگر است، علائم مختلفی در یک ماه اخیر دیده می شود که با استناد بر آنها می توان بر بی میلی تهران برای گفت و گویی مستقیم با امریکا و استقبال از رویکرد جدید این کشور در عرصه جهانی صحه گذاشت. ممکن است برخی، اقدامات ایران را دلیلی بر بی میلی برای گفت و گو تعبیر نکنند اما لااقل می توان فقدان عزمی راسخ را در میان مسئولین ایرانی در این رابطه شاهد بود. 

تلاش تهران برای کم رنگ جلوه دادن مذاکره و برخورد نمایندگان ایران و امریکا در اجلاس مربوط به اوضاع افغانستان، پرونده قضایی رکسانا صابری، روزنامه نگار ایرانی – امریکایی به اتهام جاسوسی، سخنان محمود احمدی نژاد در نشست ژنو علیه اسرائیل که در جریان آن، این کشور را "جعلی و نژادپرست" توصیف کرد و اتهاماتی که در جریان حوادث تروریستی اخیر عراق از جانب تهران به امریکا نسبت داده شد، از علائمی است که فی نفسه تاثیر مثبتی بر تلاش های دیپلماتیک برای گفت و گوی مستقیم تهران و واشنگتن ندارد.

هفته گذشته هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه امریکا، اعلام کرد که اگر ایران به ابتکارهای تازه دولت این کشور پاسخ ندهد با "تحریم های شدیدتری" روبرو خواهد شد، حالا باید در انتظار ابتکار های تازه ایران باشیم.