نقش میانجی مثبت است

 موضوع گفت­وگوی ایران و امریکا این روزها بسیار طرفدار پیدا کرده است. دیپلماسی ترکیه فعال شده است تا بتواند برگ برنده را به نام خود به ثبت برساند. هوشیار زیباری نیز می­گوید واشنگتن واقعا می­خواهد با ایران در همه زمینه­ها گفت­وگو کند. برخی نیز زوایا و جنبه­های مختلف این گفت­وگوی احتمالی را بررسی می­کنند. جهان چشمان خود را بازکرده است تا ببیند این مسیر به کجا می­رود.

دیپلماسی ایرانی در گفت­وگو با هرمیداس باوند، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل ایران و امریکا زوایای مختلف این مسئله را مورد بررسی قرار داده است.

با توجه به شرایطی که در حال حاضر به­وجود­آمده است، شما آینده روابط ایران و امریکا را چگونه ارزیابی می­کنید؟
 مقدماتی باید بگویم تا مادامی که ما مسائل و مشکلاتمان را با امریکا حل و فصل نکنیم، کماکان با مسائل و مشکلات روبه­رو خواهیم بود و پیامدهای نامطلوبی برای ما خواهد داشت. عقل سلیم اقتدا می­کند تا ما از فرصت­های به­دست آمده برای حل و فصل مشکلاتمان با امریکا استفاده کنیم. به خصوص بعد از روی کار آمدن آقای اوباما که نوید آمادگی برای گفت­وگو را داده است.

به نظر من درست است که این گفت­وگوها در عرصه­های مختلفی است، ولی در ابتدا شاید قرین مصلحت باشد که در زمینه­هایی که امکان دستیابی به یک تفاهم بسیار قوی است، اقدام شود. مانند مسئله افغانستان و تاحدودی عراق. بدیهی است که هر موفقیتی در این زمینه در زمینه­های دیگر اثرگذار خواهد بود، از جمله تکنولوژی هسته­ای و مسائل پیرامون آن. بنابراین اگر در ابتدا از نظر روانی مشکلاتی باشد، کسی که نقش میانجی و یا واسط را ایفا می­کنند، می­توانند اثر تسهیل­کننده برای برقراری گفت­وگوی سازنده داشته باشد. لذا من فکر می­کنم باید از قصد و نیت میانجی استقبال کرد. طرفین نیز باید در مواضع اولیه خود تعدیل نسبی کنند و سعی کنند، واقعیت­ها را خارج از تبلیغات در نظر بگیرند و بنا شوند که به طور جدی در جهت ایجاد نوعی تفاهم و سازگاری و درنهایت حل مسائل و فی مابین اقدام کنند.

احتمال این وجود دارد که ترکیه بخواهد نقش میانجی را میان ایران و امریکا بازی کند. آیا به نظر شما کشوری مانند ترکیه، پتانسیل چنین نقشی را دارد؟
به عنوان سابقه در این مورد مثالی می­زنم. امریکا با چین کمونیست از 1949 تا 1970 هیچ گونه رابطه­ای نداشت و روابطشان بسیار خصمانه بود و حتی چین در جنگ کره وارد شد و امریکایی­ها 400 هزار تلفات را پذیرا شدند، ولی وقتی واسطه­هایی مانند رومانی و پاکستان در آن تاریخ پشت پرده نقش واسطه را آغاز کردند، شاهد بودیم که پس از آن با سفر کسینجر و پس از آن نیکسون چین و امریکا موفق شدند اختلافات گذشته را پشت سر بگذارند و یک راه تفاهم و توافق را پیش بگیرند.

بنابراین می­بینیم که رومانی که جزء کشورهای بلوک شرق بود و پاکستان که جزء جهان غرب و عضو پیمان سنتو به شمار می­رفت نقش واسطه را ایفا کردند و به نتیجه هم رسیدند. تاریخ نشان می­دهد که میانجیگری می­تواند سرآغاز گفت­وگوهای سازنده بین طرفین باشد. از لحاظ روانی برقراری رابطه با این سابقه دیرینه که نوعی تلخی و کدورت در آن وجود دارد، در یک گفت­و­گوی آرام شاید مشکل باشد، که نقش میانجی می­تواند تسهیل کننده باشد.

برنت اسکوکرانت، مشاور سابق امنیت ملی امریکا اعلام کرده است که مذاکرات ایران و امریکا باید در ابتدا آرام و غیرعلنی باشد آیا به نظر شما این روش می تواند نتیجه بخش باشد؟
وقتی مذاکرات با میانجی شروع می­شود، معمولا خودبه­خود آرام است و خیلی هم آشکار نیست. چون هنوز نتایجش هم مشخص نیست. در حال حاضر مذاکرات سوریه با اسراییل با میانجیگری ترکیه انجام می­شود اما ما مفاد این مذاکرات را نمی­دانیم. حتی سوریه اعلام کرده­است که در آستانه برقراری روابط دیپلماتیک با اسراییل است. ولی هنوز از مفاد مذاکرات و تفاهم­هایی که حاصل شده جهان اطلاعی ندارد.