تلاش برخی کشورهای عربی برای مانع‌تراشی در نزدیکی ایران و غرب

وزارت امور خارجه مراکش روز جمعه (شانزدهم اسفند ماه) طی بيانيه ای سفارت ايران در رباط را متهم کرده بود که کوشيده است تا بنیادهای مذهبی پادشاهی مراکش را تغيير دهد. بر این اساس پادشاهی مراکش روابط ديپلماتيک خود را با جمهور ی اسلامی ايران قطع کرد. اقدام مراکش برای پايان دادن به روابط ديپلماتيک با ايران ۹ روز پس از احضار سفير خود از تهران بر سر مناقشه بحرين رخ داد.

گفتاری از دکتر مرتضی خلخالی، تحلیل گر مسائل جهان عرب برای دیپلماسی ایرانی:

مراکش پس از انقلاب هیچ گاه روابط حسنه ای با ایران نداشته است. این کشور در زمره کشورهای میانه روی جهان عرب است و همواره منادی بهبود روابط اعراب و اسرائیل و شناسایی اسرائیل از سوی کشورهای عربی. به همین دلیل این کشور بعد از انقلاب نمی توانست با ماهیت جمهوری اسلامی ایران روابط حسنه ای را برقرار سازد.

چنین به نظر می رسد که اقدام اخیر مراکش در قطع رابطه دیپلماتیک با ایران در چهارچوب برنامه ای است که برخی از کشورهای عربی منطقه در ارتباط با ایران در دست بررسی دارند. با این حال باید توجه داشت که هیچ گاه قطع رابطه دیپلماتیک میان دو کشوری که همدیگر را مورد شناسایی قرار داده اند؛ معنا ندارد و مراد از قطع رابطه، رسیدن به نازل ترین سطح روابط در دفتر حافظ منافع دو کشور است.

آنچه مسلم است مراکش بیشتر از ایران به ادامه روابط میان دو کشور نیازمند است، اکنون ایران روابط مطلوبی با کشورهای بزرگ آفریقا همچون لیبی، سودان و الجزایر دارد و تنها کشورهایی که در این قاره روابط تیره ای با تهران دارند، مصر و اکنون مراکش هستند.

اقدام اخیر رباط در قطع رابطه با تهران تا حدی تاثیر گرفته از سیاست های جمهوری اسلامی ایران در حمایت از مبارزات مردم غزه باشد. مقامات مراکشی تحرکات ایران در مراکش را بهانه ای برای قطع رابطه اعلام کرده اند، در حالی که مداراک و شواهدی دال بر دخالت های ایران در این کشور دیده نشده است. 

با این توضیحات دور از ذهن نیست که مراکش در اقدام اخیر خود نسبت به ایران، شیوه مصر را انتخاب کرده و دنباله روی قاهره شده باشد چراکه به اعتقاد مقامات این کشور، مصر از قطع رابطه با تهران دچار خسارات ملموسی نشد ضمن آنکه از حمایت های کشورهای غربی به ویژه امریکا برخوردار شد. امریکا و کشورهای غربی بی میل به تیرگی روابط کشورهای عربی و ایران نیستند، شاهد این تحلیل اظهارات بسیاری از مقامات عربی منطقه است که ایران را همواره چالشی برای منافع خود در خاورمیانه توصیف می کنند. در عین حال تاکید صریح این کشورها به نقش آفرینی در روابط احتمالی امریکا و ایران را نیز نباید از نظر دور داشت، در این خصوص دبیر کل اتحادیه عرب خواستار هماهنگی امریکا و غرب با اعراب، پیش از عادی سازی روابط با تهران شده است.

طبیعی است که اگر چند کشور عربی منطقه همچون مراکش دست به اقداماتی در راستای تیرگی روابط خود با ایران بزنند، بی شک منافع غرب را تامین کرده اند.

مسئله شیعه و سنی در روابط ایران و مراکش
سابقا در مراکش از تبلیغ و ترویج بهائیت جلوگیری به عمل می آمد، خاندان پادشاهی مراکش نیز بر اساس قانون اساسی، خود را پشتیبان مسلمانان جهان می دانند. به نظر نمی رسد که با شیعه رفتار خصمانه ای در مراکش صورت گیرد. ضمن آنکه دخالت ایران در مراکش نیز فاقد موضوعیت است چراکه اولا مراکش به لحاظ جغرافیایی فاصله زیادی با ایران دارد و ثانیا برای دخالت باید مستندات و مداراکی ارائه شود.

در اعلامیه دولت مراکش چنین استدلال شده که با توجه به اینکه زمان کوتاهی از ادعای ایران بر بحرین می گذرد، این کشور در حال دخالت در امور داخلی مراکش است، به این ترتیب به نظر می رسد که مراکش در تلاش برای پرونده سازی علیه تهران است تا در سایه آن، از تنش های میان اعراب و ایران به نفع خود استفاده کند، به همین دلیل اقدام رباط در قطع روابط با تهران بسیار ناگهانی بود.

در واقع مراکش و برخی دیگر از کشورهای عربی منطقه در تلاش اند که با تقویت احتمال تحول روابط امریکا و ایران، موانعی در این مسیر ایجاد کرده و بهبود روابط ایران و غرب را به تاخیر اندازند، هر زمان که موضع ایران در منطقه تقویت می شود، اعراب نگران شده و احساس خطر می کنند.

این در حالی است که بر خلاف اعراب، افغانستان و عراق به بهبود روابط ایران و غرب بسیار علاقمند هستند چراکه منافع خود را در این امر می دانند.