تصویب لایحه رسیدگی به جنایات جنگی؛ اقدامی نمادین است

جلسه هیات دولت ایران شامگاه یک شنبه، ششم بهمن ماه به ریاست محمود احمدی نژاد تشکیل شد و متن لایحه مربوط به رسیدگی به جنایات بین المللی در دادگاه های ایران به تصویب رسید. در این لایحه نحوه پیگیری، تعقیب، محاکمه و مجازات مرتکبان و آمران جنایت جنگی و چگونگی تشکیل و ارجاع پرونده های مربوط به این نوع جرایم مشخص شده است.

گفته می شود که این لایحه با توجه ویژه به وقوع جنایات بین المللی از سوی قدرت های مستکبر جهانی و رژیم صهیونیستی علیه بشریت و به ویژه مسلمانان فلسطینی تهیه شده است.

از سوی دیگر دولت اسرائیل از بیم ارائه شکایاتی علیه نیروهای ارتش این کشور به دادگاه‌های خارجی به خاطر شرکت در عملیات نظامی در غزه، لایحه حمایت قانونی از سربازان و افسران ارتش را تصویب کرد.

گفت و گوی دیپلماسی ایرانی با دکتر یوسف مولایی، استاد دانشگاه و متخصص حقوق بین الملل:

- ارزیابی شما از تصویب لایحه رسیدگی به جنایات جنگی از سوی دولت چیست؟
برخی از کشورها صلاحیت محاکمه داخلی خود را با هدف رسیدگی به جنایات علیه بشریت – و جنایات جنگی به نسبتی بسیار کمتر- توسعه داده اند، اما برای فعال شدن این فرایند شرط یا شروطی مطرح است، به عنوان مثال فردی که مورد جنایت قرار گرفته در کشور دارای صلاحیت محاکمه باشد و یا از قربانیان این نوع جنایات تابع کشور مورد نظر باشد.

علاوه بر این کشوری که قصد رسیدگی و محاکمه عاملان جنایات ضد بشری و یا جنگی را دارد باید دموکراتیک باشد و قوانین این کشور از نظر استانداردهای بین المللی پذیرفته شده باشد، به بهره مندی از این شرایط یک کشور می تواند مسیر رسیدگی و محاکمه جنایات ضد بشری و جنگی را طی کند.

تاکنون تنها یک نمونه بلژیک بود که وزیر امور خارجه کنگو را مورد پیگرد قرار داد، اما کنگو با مراجعه به دیوان بین المللی دادگستری رای ممانعت از جلب و محاکمه وزیر خارجه خود را تا زمانی که وی در مسئولیت قرار دارد، از این دادگاه دریافت کرد.

بنابراین رسیدگی به جنایات جنگی در داخل یک کشور به سادگی امکان پذیر نیست و شرایط مختلفی دارد.

- آیا تهیه و تصویب لایحه رسیدگی به جنایات جنگی از سوی دولت ایران صرفا نمادین است؟
دقیقا، تصویب این لایحه نمادین است چراکه پس از تصویب این لایحه باید با پلیس بین‌الملل هماهنگی‌های لازم به عمل آید و آنها نیز اعتبار لایحه را مورد بررسی قرار می‌دهند و  به راحتی نمی‌توان برای رسیدگی به این نوع جنایات اقدام کرد، این کار تشریفات گسترده‌ای دارد.

بر این اساس اقدام دولت ایران اقدامی نمادین است، اما مشکل این است که اگر ایران در اجرای این لایحه جدی باشد ممکن است افراد یا کشورهایی از این لایحه بر ضد ایران بهره گیرند.

- آیا اجرای این لایحه به لحاظ دیپلماتیک در روابط ایران و دیگر کشورها خللی وارد می کند یا خیر؟
بله ایجاد مشکل می کند، چراکه بسیاری از ایرانیان خارج از کشور اکنون ادعاهایی در خصوص نقض و یا بی توجهی به حقوق بشر در ایران دارند، این افراد و یا کشورهایی که در مورد حقوق بشر در ایران ادعاهایی دارند؛ ممکن است از این لایحه بر علیه دولت ایران استفاده کنند.

- در این لایحه جنایات جنگی شامل حمله نظامی، کشتار مردم بی دفاع، به کار گیری تسلیحات کشتار جمعی، محاصره و تحمیل گرسنگی به غیرنظامیان و نظامیان اعلام شده و در حقوق بین الملل نیز جرایم جنگی به تخلف از قوانین و عرف رایج در عملیات جنگی اطلاق می شود، ارزیابی شما در این باره چیست؟
اگر مندرجات لایحه دولت خارج از تعاریف حقوق بین الملل باشد، حقوق بین الملل هیچ اعتباری به لایحه دولت ایران نمی دهد و این بدان معناست که اگر نیاز به همکاری دیگر کشورها باشد، این کشورها هیچ همکاری نخواهند کرد. اگر یک اسرائیلی زمانی وارد ایران شود و مشمول تعاریف مندرج در این لایحه باشد، دستگاه قضایی ایران می تواند این فرد را مورد تعقیب قرار دهد، اما خارج از ایران هیچ نوع عملکردی نمی تواند داشته باشد و به این ترتیب می توان با قوانین موجود نیز عمل کرد اماهدف دولت ایران این است که بتواند در خارج از کشور اقدامی انجام دهد.