پادشاه اردن‌، نخستین رهبر عربی که به عراق سفر کرد

۲۹ مرداد ۱۳۸۷ | ۰۵:۳۲ کد : ۲۴۴۸ اخبار اصلی
نویسنده خبر: على موسوى خلخالى
اردن نخستین کشور عربى است که رسما روابطش را با عراقی­ها آغاز کرده است. سفر ملک عبدالله به عراق این پیام را به همراه داشت که دیدگاه کشورهای عربی نسبت به دولت عراق تغییر یافته است.
پادشاه اردن‌، نخستین رهبر عربی که به عراق سفر کرد

ملک عبدالله پادشاه اردن به عنوان نخستین رهبر عرب پس از سقوط رژیم بعث در سال 2003 در یک سفر از قبل اعلام نشده به بغداد آمد و با نوری مالکی نخست­وزیر و عادل عبدالمهدی معاون رئیس جمهوری عراق دیدار و گفت و گو کرد.

 

وی در دیدار با مالکی وعده داد که سفرش آغازگر فصل تازه­ای از روابط بغداد – عمان باشد. دفتر نخست­وزیری عراق با صدور بیانیه­ای درباره سفر عبدالله دوم به بغداد اعلام کرد، وی در راس یک هیات بلندپایه به بغداد آمد و در دیدارش با نوری مالکی نخست­وزیر عراق دو طرف به طور صریح و بی­پرده درباره چگونگی گسترش روابط و نزدیک شدن کشورها به یکدیگر بحث و گفت و گو کردند. همچنین دو طرف درباره پیشرفت دولت عراق در ایجاد امنیت در کشور و ایجاد زمینه­های لازم برای سرمایه­گذاری در بخش­های عمرانی و چگونگی آغاز بازسازی­ها به طور مفصل به بحث و گفت و گو پرداختند.

 

مالکی و عبدالمهدی همچنین در این سفر از پادشاه اردن برای مساعدت­هایش در مبارزه با تروریسم و کمک به بازگردن امنیت و ثبات به عراق تشکر و قدردانی کردند. پادشاه اردن در سفرش به عراق نتوانست با جلال طالبانی رئیس جمهوری این کشور که برای انجام عمل جراحی در ایالات متحده امریکا به سر می­برد، دیدار کند اما تلفنی با وی گفت و گو کرد و برایش آرزوی سلامتی کرد.

 

سفر ملک عبدالله به عراق که چهار ساعت بیشتر به طول نینجامید بسیار مهم و برای عراقی­ها سرنوشت­ساز بود. در وهله نخست این که پادشاه اردن حامل پیامی از رهبران عرب برای چگونگی برقراری رابطه با عراق و بازگرداندن جایگاه این کشور در اتحادیه عرب و تقویت روابط آن با کشورهای عربی بود. نامه­ای که برای عراق اهمیت بسیاری دارد و می­تواند تعریف تازه­ای از روابطش با کشورهای عربی ارائه دهد. موضوعی که دلیل اصلی اختلاف­های موجود میان عراق و اتحادیه عرب از سال 2003 تا کنون بوده است.

 

فصلی تازه در روابط عراق با اعراب

 

اردن نخستین کشوری است که رسما روابطش را با عراقی­ها آغاز کرده. شاید نزدیکی بسیار این کشور با ایالات متحده امریکا باعث شده تا این کشور پیشتاز کشورهای عربی در برقراری رابطه با عراق باشد. اما جدای از این، سفر ملک عبدالله به عراق این پیام را به همراه داشت که دیدگاه کشورهای عربی نسبت به دولت عراق تغییر یافته است.

 

پیش از این کشورهای عربی عراق را متهم می­کردند که تعلق خاطرش به ایران بسیار بیشتر از اعراب است و نظام جدید آن مایل است بیشتر به ایران نزدیک باشد تا اتحادیه عرب. علاوه بر آن اعراب همواره به نظام بعثی به دیده سدی می­نگریستند که مانع نفوذ کشورهای همسایه به ویژه ایران به دنیای عرب می­شود. با سقوط نظام بعثی به اعتقاد آنها این سد فرو ریخت. در همین حال تصور می­کردند، عراق تحت نفوذ ایران قرار گرفته و از این رو باید آن را در انزوا قرار داد تا تاثیر پذیریش از ایران دامن آنها را نگیرد.

 

از طرفی چون دولت عراق یک دولت شیعی بود و می­رفت که ناخوداگاه در برابر کشورهای عموما سنی عرب تافته جدا بافته­ای شود، نگرانی­های بسیاری را برای کشورهای عربی به وجود آورده بود. نگران از این که مبادا کشوری دموکراتیک با مذهب شیعه یعنی متفاوت از مذهب رایج در کشورشان به الگویی برای مردم، احزاب و تشکل­های سیاسی کشورشان تبدیل شود.

 

به نظر می­رسد این دیدگاه اکنون بسیار کم­رنگتر از گذشته شده و تا اندازه بسیاری تعدیل یافته است. پادشاه اردن در توقف کوتاهش با تمام رهبران احزاب سیاسی عراقی دیدار کرد و به آنها گفت: «به اینجا آمدم تا از نزدیک شما را ببینم و بگویم از امروز دولت اردن از حکومت و ملت عراق حمایت می­کند.»

 

محسن حکیم، مشاور سید عبدالعزیز حکیم، رئیس مجلس اعلای اسلامی عراق و فرزند وی در گفت و گو با دیپلماسی ایرانی گفت: «نگرش اعراب نسبت به عراق عوض شده است. اکنون پذیرفته­اند دولت عراق، دولت طایفه­ای نیست. پس از حوادث بصره و جدی بودن دولت مالکی در برخورد با خارج شدگان از قانون که شامل حال همه گروه­ها و طایفه­ها شد، دولت­های عربی فهمیدند دولت مالکی دولت طائفه­ای نیست.»

 

وی در ادامه می­افزاید: «برقراری رابطه با عراق از کشورهای کویت، بحرین، سوریه و امارات متحده عربی آغاز شد. البته اردن را هم باید در ردیف این کشورها قرار دهیم. زیرا اردن بیشترین همکاری در مبارزه با تروریسم با عراق داشت و در ضمن این کشور نیز در کنار کویت و بحرین و امارات جزو کشورهایی بود که پیشتاز کشورهای عربی در بازگشایی سفارتش در عراق بود.»

 

دولت اردن پس از حادثه انفجار تروریستی در هتل شرایتون عمان در سال 2005 که باعث کشته شدن حداقل 85 نفر از جمله مصطفی عقاد، کارگردان مشهور عرب و زخمی شدن بیش از 150 نفر دیگر شد، روابط خصمانه خود را با عراق تغییر داد و از در دوستی و همکاری با این کشور درآمد. به گونه­ای که بر خلاف دو سال قبل از آن در مبارزه با تروریسم و محافظت از مرزهایش برای ممانعت از عبور و مرور تروریست­ها با دولت عراق بسیار همکاری کرد.

 

همچنین پاشاه اردن از معدود رهبران عربی بود که اعدام صدام حسین را عادلانه توصیف کرد و گفت: «این سزای عمل کسی است که به ملتش ظلم و ستم می­کند.» در مورد مرگ ابومصعب الزرقاوی رهبر سابق تروریست­های القاعده در عراق نیز همکاری­های گسترده­ای را با دولت عراق انجام داد.

 

اما بر سر مسئله بازگشایی سفارتخانه­ها و از سرگیری روابط تجاری، فرهنگی و اجتماعی همان شیوه دیگر کشورهای عربی را اتخاذ کرد و همه چیز را منوط به تصمیم­گیری اتحادیه عرب درباره چگونگی برقراری رابطه با عراق کرد.

 

احمد الیاسری مسئول امور رسانه­ای دفتر نخست­وزیری عراق نیز در گفت و گو با دیپلماسی ایرانی ضمن تایید گفته­های سید محسن حکیم می­گوید: «کاملا صحیح است. موضع کشورهای عربی تغییر کرده. گرچه عربستان سعودی به طور کلی هنوز از طریق وهابی­ها تروریست پرورش می­دهد اما به طور کل نگاه­های کشورهای عربی به عراق عوض شده است. شاید فشارهای امریکا باعث شده تا این نگاه­ها تغییر کند. اما راه و روش دولت عراق که نشان داد در مبارزه با تروریسم و خارج شدگان از قانون استثنائی قائل نیست که نمونه آن را در بصره به خوبی دیدیم، نیز به این تغییر دیدگاه بسیار کمک کرد. کشورهای عربی به این نتیجه رسیدند که دولت عراق دولت طائفه­ای نیست. این موضوع باعث شده آنها اتهام­های خود را که پیش از این به دولت عراق وارد می­آوردند، پس بگیرند.»

 

اما با این حال پادشاه اردن خواسته­هایی را نیز مطرح کرد. اجرایی کردن و به نتیجه رساندن گفت و گوهای آشتی ملی و تعیین تکلیف هزاران بعثی نظامی که اکنون بی کار شده­اند. این تقاضا در حقیقت خواسته­های کشورهای عربی بود که توسط پادشاه اردن به اطلاع دولتمردان عراقی رسیده است.

 

روز گذشته دولت عراق اعلام کرد، در راستای دفاع از تلاش­های بی­شائبه گروه آشتی ملی، 9 هزار درجه­دار سابق ارتش عراق در زمان صدام حسین را به خدمت باز می­گرداند. بر اساس دستوری که مالکی نخست­وزیر عراق صادر کرده است، پنج گروه ویژه برای بررسی چگونگی به خدمت گرفتن بعثی­های برکنار شده یا بازنشستگی آنها تشکیل خواهد شد تا این مهم را به سرعت انجام دهند.

 

تیمسار رعد هاشم، معاون رئیس ستاد ارتش عراق با شرکت در مصاحبه مطبوعاتی گفت: «نوری مالکی فرمانده کل نیروهای مسلح برای حمایت از طرح آشتی ملی دستور پایان دادن به پرونده­های نظامیان ارتش سابق عراق داد و بدین ترتیب چگونگی بازگشت به کار آنها یا بازنشستگیشان یا چگونگی به کار گرفتنشان در وزارتخانه­های دولتی مورد بررسی قرار گرفته و اجرا خواهد شد.»

 

وی تاکید کرد، در حدود 9 هزار نفر درجه دار به ارتش باز خواهند گشت و شماری نیز که مایل نیستند در وزارت دفاع فعلی فعالیت کنند، بازنشسته خواهند شد.

 

اظهارات تازه پترائوس

 

هم­زمان با سفر پادشاه اردن به عراق ژنرال دیوید پترائوس اظهارات تازه­ای بیان داشت که می­توان آن را با سفر ملک عبدالله به بغداد مرتبط دانست.

 

دیوید پترائوس که تا یک ماه دیگر از فرماندهی نیروهای امریکایی در عراق کنار خواهد رفت و به فرماندهی نیروهای امریکایی در خاورمیانه ارتقا خواهد یافت، گفت: «عملیات اخیر که در مناطق عمدتا شیعه­نشین به فرماندهی ارتش عراق و شخص نوری مالکی نخست­وزیر علیه شبه­نظامیان شیعه به انجام رسید، باعث شد بسیاری از فرماندهان گروه­های شبه­نظامی شیعه به ایران، سوریه و لبنان فرار کنند.»

 

وی در گفت و گو با روزنامه تایمز که در  تاریخ 12 اوت انتشار یافت، مدعی شد: «فعالیت گروه­های شبه نظامی شیعه که از سوی ایران حمایت می­شوند پس از عملیات بصره به شدت کاهش یافته است. همه می­دانند اگر حمایت ایران و حزب الله از این گروه­های شبه نظامی ادامه می­یافت آرامش عراق اکنون در چه وضعیتی بود.»     

 

اگر بخواهیم به اظهارات منابع نزدیک به دولت عراق که در بالا نیز به آنها اشاره شد، استناد کنیم، می­توانیم بگوییم سخنان پترائوس به نوعی در راستای حمایت از آغاز دور جدیدی از روابط کشورهای عربی که پادشاه اردن سر فصل آن را گشود، ایراد شده است. از این رو می­توان پیش­بینی کرد به زودی دیگر رهبران عربی نیز به بغداد سفر کنند و فصل تازه­ای از روابط ایران و عراق بگشایند.   

على موسوى خلخالى

نویسنده خبر

مترجم، روزنامه نگار و معاون سردبیر دیپلماسی ایرانی.

اطلاعات بیشتر


نظر شما :