تلاش ترکیه برای میانجی گری میان ایران و امریکا

هواپیمایی که سعید جلیلی مذاکرات کننده ارشد ایرانی را از ژنو بازمی گرداند توقف کوتاهی در استانبول داشت. ترک ها برای میانجی گری در پرونده هسته ای ایران اعلام آمادگی کرده اند و ظاهرا تهران و غرب  نسبت به میانجی گری آنکارا بی میل نیستند.

 

پیش از سفر جلیلی به ترکیه ، منوچهر متکی وزیر امور خارجه ایران هم  برای دیدار با دولت مردان ترک رهسپار این کشور شده بود. پیش از آن هم مشاور امنیت ملی ایالات متحده میزبان ترک ها بود.

 

 ترکیه در حال حاضر میانجی گری صلح میان اسراییل و سوریه را نیز به عهده گرفته است و به نظر می رسد که این کشور قصد دارد با میانجی گری در پرونده هسته ای ایران ، پرستیژ خود را به عنوان حامی صلح در منطقه خاورمیانه تقویت کند.

 

با این حال ،علی باباجان وزیر امور خارجه ترکیه پس از دیدار با جلیلی با به بکار بردن تعبیری دیپلمانیک به خبرنگاران  گفته کشورش در این مذاکرات وساطت نمی کند، بلکه نقش آنکارا در این میان فقط تسهیل مذاکرات میان ایران و غرب است.

 

معلوم نیست منظور باباجان از تفاوتی که میان میانجی گری و تسهیل مذاکرات قائل شده چیست . او گفته است کشورش اکنون نقشی را در پرونده هسته ای ایران بازی می کند که هنوز نامی برای آن تعیین نشده است.

 

به گفته مقام های ترک هم ایران و هم غرب از آنکارا خواسته اند تا برای تسهیل روند مذاکرات هسته ای تلاش کند اما هنوز مشخص نیست که نقش و میزان اختیار ترک ها در تسهیل مذاکرات چگونه است.

 

این در حالی است که جلیلی مذاکراتش با مقام های ترک را در سطح عالی توصیف کرده و متکی نیز در جریان دیدار با نخست وزیر ترکیه از این که  قطار مناسبات تهران – آنکارا  روى ريل خود در وضعيت خوبى در حال حرکت است اظهار خشنودی کرد.

 

تهران از زمانی که اسلام گرایان قدرت را در آنکارا به دست گرفته اند، روابط سیاسی خود را با این همسایه غربی اش تقویت کرده است. ترکیه نیز تلاش دارد از تنش آلود شدن روابط اش با جمهوری اسلامی پرهیز کند.

 

با این حال، واسطه گری ترک ها درپرونده هسته ایران تنها می تواند ارسال پیام های دیپلماتیک میان تهران و واشنگتن را تسهیل کند، چرا که تهران با اتحادیه اروپا گفت و گوهای مستقیمی دارد و ضرورتی برای میانجی گری یک کشور ثالث به چشمی نمی خورد.

 

یک روز پیش از سفر متکی به آنکارا، مشاور امنیت ملی ایالات متحده نیز میزبان ترک ها بود. خبرگزاری ها اعلام کردند که پرونده هسته ای ایران یکی از محورهای مذاکرات استفان هادلی در ترکیه بوده است با این حال جزئیات زیادی از مذاکرات آمریکا و ترکیه درباره ایران فاش نشده است.

 

درخواست اصلی ایالات متحده از ایران در پرونده هسته ای به تعلیق درآوردن چرخه سوخت هسته ای در ازای دریافت مشوق های اقتصادی و سیاسی است و به نظر می رسد که ترک ها نیز در صورت میانجی گری در پرونده هسته ای ایران، چنین پیامی را از جانب واشنگتن به تهران منتقل خواهند کرد.

 

ایران تاکنون به شکلی قاطعانه هر گونه مصالحه درباره تعلیق غنی سازی اورانیوم را رد کرده است و آخرین دور از مذاکرات تهران و غرب که در ژنو برگزار شد نیز به دلیل اصرار ایران بر تداوم غنی سازی اورانیوم بی نتیجه به پایان رسید.

 

آمریکا در این مذاکرات یک مقام دیپلماتیک بلندپایه را به کمپ گفت و گو کنندگان با تهران فرستاد اما این اقدام کاخ سفید که برخی رسانه ها آن را یک " چرخش دیپلماتیک " عنوان کرده اند، کمکی به گره گشایی از پرونده هسته ای ایران نکرده است.

 

مقام های ترک اکنون ممکن است در تلاش باشند بازهم آمریکا را برای مذاکره رودررو با تهران تشویق کنند ولی کاخ سفید می گوید تا زمانی که ایران غنی سازی اورانیوم را به حال تعلیق درنیاورده، حاضر به گفت و گوی مستقیم با جمهوری اسلامی نخواهد بود.

 

پیش از ترکیه  عربستان و عراق هم تلاش کرده بودند نقشی میانجی گرانه را در روابط ایران و آمریکا به عهده بگیرند اما تلاش آن دو کشور نیز با ناکامی همراه بود.

 

 به نظر می رسد  ترک ها نیز نباید امید زیادی به نتیجه بخش بودن میانجی گری در پرونده هسته ای ایران داشته باشند. آنها تاکنون ایده دیپلماتیکی برای برون رفت پرونده هسته ای تهران از بن بست ارایه نداده اند و در بهترین حالت ممکن است به واسطه ای برای رد و بدل کردن پیام های دیپلماتیک نه چندان جدی میان تهران و واشنگتن تبدیل شوند.

 

وزیر امور خارجه ترکیه در دیدار خود با  مشاور امنیت ملی ایالات متحده  گفته است مهمترين کاستى در مساله هسته‌اى ايران نبود اعتماد متقابل است و شواهد نیز نشان می دهد که ترک ها نمی توانند احیاگر اعتماد از دست رفته میان ایران و آمریکا باشند هر چند که برای ظاهر شدن در نقش میانجی صلح منطقه اشتیاق فراوانی از خود نشان می دهد.