بازی باخت - باخت غرب با ایران

روزپنج شنبه، دهم ماه جولای سال 2008 میلادی، اخباری مبنی بر خروج شرکت توتال فرانسه از صنعت نفت و گاز ایران مخابره شد. خبری که به زعم بسیاری از تحلیل گران نه یک تصمیم اقتصادی بلکه یک عملکرد کاملا سیاسی بود و در پاسخ به شرایط ایجاد شده برای ایران در جهان اعلام شد.  

 

مدیر عامل شرکت فرانسوی توتال که یکی از بزرگترین و مطرح ترین شرکتهای جهان در صنعت نفت و گاز است در مصاحبه ای گفت:" هم اکنون ریسک سرمایه گذاری در ایران بسیار زیاد است و به همین دلیل ما تصمیم گرفتیم سرمایه گذاری خود را در این کشور متوقف کنیم و از پذیرفتن پروژه های تازه امتناع کنیم. "   

 

وی در پاسخ به سوال خبرنگار شبکه خبری فرانسه مبنی بر اعمال نظر نیکولای سارکوزی، رئیس جمهور فرانسه، برای خروج ایران در حمایت از طرح تشدید تحریم های امریکا علیه برنامه هسته ای ایران گفت:" دولت فرانسه شرکت توتال را مجبور به خروج از ایران نکرده است. این تصمیم را مقامات شرکت توتال بر مبنای مصالح اقتصادی خود گرفتند و تا زمانی که تنش غرب با ایران بر سر مساله هسته ای به پایان برسد ما بر تصمیم خود استوار خواهیم بود ."   

 

شایان ذکر است پیش از این نیز شرکت شل در اثر تحریمهای غرب علیه ایران از حضور در صنعت نفت ایران و توسعه فازهایی از پارس جنوبی سر باز زد. مدیر عامل شل نیز دلیل این کناره گیری را مسائل سیاسی خواند و تاکید کرد تا حل شدن این تنش نمی تواند در صنعت نفت و گاز ایران سرمایه گذاری کند.   

 

شل اما از کشور ایران خواست تا به این شرکت اجازه دهد بعد از حل شدن تنش بین غرب با ایران و حل شدن مساله هسته ای در مناقصه های نفت و گاز کشور شرکت کند.  

پذیرفتن این ادعا که مسائل سیاسی هیچ تاثیری در خروج شرکت توتال از ایران یا به تعبیر دیگر عدم انجام سرمایه گذاری تازه در ایران ندارد بسیار کوته بینانه است. بدون شک شرکت توتال همچون دیگر شرکتهای بزرگ جهان چشم به بزرگترین اقتصاد دنیا دوخته است و حاضر نیست روابط نزدیک خود را با این کشور از بین ببرد. بدون شک فشار دولتهای اروپایی و در این مورد خاص فشار دولت فرانسه هم در امتناع شرکت توتال در انجام سرمایه گذاری تازه در ایران تاثیر گذار بوده است.

 

البته نمی توان دلایل اقتصادی را کاملا رد کرد؛ زیرا به دلیل شرایط حاکم بر ایران و تحریمهای غرب علیه کشور به خصوص تحریمهای بانکی انجام کار اقتصادی در کشور مشکل تر شده و هزینه اجرای پروژه ها ارتقا یافته است. اما نمی توان نظریه مدیر عامل شرکت توتال مبنی بر غیر سیاسی بودن این تصمیم گیری را پذیرفت.   

 

زمانی که دومین طرح تحریمی علیه ایران به تصویب رسید و دومین قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران صادر شد دولت امریکا از همراهان اروپایی خود خواست تا شرکتهای خود را از ایران فرا خوانند. به دنبال این دستور بسیاری از شرکتهای اروپایی حجم فعالیت خود را با ایران کم کردند و برخی نیز کاملا از ایران خارج شدند ولی امریکا و دولتهای اروپایی پا را از این فراتر نهادند و اعلام کردند ادامه همکاری با ایران سبب از بین رفتن فرصتهای همکاری این شرکتها با امریکا خواهد شد و همین تهدید خیل عظیمی از شرکتهای صنعتی را از ایران خارج کرد.   

 

در این زمان تنها شرکتهای فعال در صنعت نفت و گاز در ایران باقی مانده بودند زیرا در اثر طرحهای تحریمی اول و دوم سرمایه گذاری در پروژه های نفت و گاز آزاد بود. اگرچه این شرکتها هم از انعقاد قرار دادهای جدید و اجرای پروژه های تازه سر باز می زدند. اما امریکایی ها به همراهی متحدان اروپایی خود پا را ازاین هم فراتر نهادند و از شرکتهای نفت و گاز خواستند تا از ایران خارج شود. در پی این دستور شرکتهای شل، رپسول و در نهایت توتال از شرکت در مناقصات جدید سر باز زدند و یکی یکی بازار پر رونق و پر پتانسیل ایران را ترک کردند.  

بدون شک خروج شرکتهای خارجی از ایران و تشدید تحریمهای اقتصادی علیه این کشور آسیبهای بزرگی به اقتصاد ایران وارد می کند. عدم حضور شرکتهای خارجی در صنعت نفت و گاز به معنای ادامه استخراج نفت از حوزه های فرسوده و جایگزین نشدن آنها با حوزه های تازه است. بنابراین عدم سرمایه گذاری می تواند تبعات بسیار مخربی برای اقتصاد کشور ایران داشته باشد ولی این اثرات منفی تنها برای ایران نیست بلکه شرکتهای اروپایی و کشورهای متبوعشان نیز از تحریم متضرر می شوند.   

 

ایران فرصتهای زیادی را در اختیار شرکتهای اروپایی قرار می دهد زیرا پتانسیل های زیادی دارد. این پتانسیل ها در صنعت نفت و گاز ایران بیشتر از دیگر بخشها است و به همین دلیل شرکتهای غربی تمایل زیادی برای حضور در این بستر اقتصادی دارند. شایان ذکر است شرکتهای غربی به دلیل فرصتهای موجود در اقتصاد ایران بازار کشور را پر رونق می دانند و از حضور در این عرصه سود زیادی بدست می آورند.   

 

خروج شرکتهای غربی از ایران سبب از بین رفتن سهم بزرگی از درآمد و سودآوری آنها می شود که نتیجه آن کمتر شدن تولید ناخالص ملی کشورهای غربی است. بنا براین وضعیت ایجاد شده در جهان علیه برنامه هسته ای ایران همچون یک بازی است. یک بازی که هیچ کس در آن برنده نیست و یا به تعبیر بهتر بازی باخت - باخت است. 

 

با ادامه تحریمها و خروج شرکتهای غربی از ایران هم اقتصاد این کشور آسیب می بیند و به دنبال آن تامین معاش و زندگی در ایران مشکل می شود و هم اینکه شرکتهای اروپایی با کاهش درآمد و سودآوری زمینه را برای تنزل سطح درآمد ملی فراهم می کنند.