کاهش فعاليت فرهنگى سفارت ایران در لبنان؟ متاسفانه بله

مسعود ادریسی سفیر سابق ایران در لبنان بود. وی پس از پایان دوران ریاست جمهوری سید محمد خاتمی به تهران بازگشت و اکنون در دفتر مطالعات و تحقیقات وزارت امور خارجه فعالیت می­کند.رصتی یافتیم تا با وی به گفت و گو بنشینیم و از او درباره اوضاع فعلی لبنان بپرسیم.  لبنان کشوری است که بسیاری آن را دروازه غرب به خاورمیانه می­دانند و از این رو تحولات آن اهمیت بسیاری برای همه دارد.

 

مسعود ادریسی: به نظر من مشکل اصلی لبنان از زمان ترور رفیق حریری آغاز شد. زمانی که حریری به طرزی مشکوک توسط عوامل ناشناس ترور شد. حریری کسی بود که تلاش بسیار می­کرد، میان گروه­ها و فرقه­های مختلف لبنانی توازن ایجاد کند، به عبارتی، سدی برای جلوگیری از درگیری آنها با یکدیگر بود.

 

 با ترور وی این سد شکست. خواسته­های تازه­ای مطرح شد. در عین حال، هوادران رفیق حریری از جمله خانواده­اش به فکر خونخواهی وی بر آمدند. از این رو شروع به تهمت زدن به دیگران و هم زمان اتهام بستن به سوریه کردند.

 

این روند تا آنجا ادامه یافت که نیروهای نظامی سوریه مجبور شدند در سال 2006 از لبنان خارج شوند که این خود خلئی تازه­ای در لبنان به وجود آورد. سوریه کشوری است که از مدت­ها پیش در لبنان نفوذ داشته است. این نفوذ فقط سیاسی نبوده بلکه اجتماعی و فرهنگی نیز هست.

 

در تحولات لبنان نباید مسائل را فقط از لحاظ سیاسی دید. مردم لبنان، اگر از وقایع اخیر بگذریم، همچنان با سوری ها رابطه ای تنگاتنگ دارند. هنوز که هنوز است  مردم لبنان به سوریه می­روند و سوری­ها نیز به لبنان می­آیند.

 

بنابر این مشکل از آن ترور شروع شد. پس از آن حادثه، خونخواهان رفیق حریری جبهه­ای تشکیل دادند به نام 14 مارس. گروه­های 14 مارس مخالف حضور سوریه در لبنان بودند و دولت دمشق را پشت پرده ترور حریری می­دانستند. در مقابل این گروه گروه دیگری تشکیل شد که متمایل به سوریه بوده و بر خلاف جریان 14 مارس اعتقاد به دخالت سوریه در ترور حریری نداشت.

 

 این گروه موافق مقاومت حزب الله بود و در صف اول جنگ با اسرائیل قرار داشت. این گروه که همه نوع فرقه را در خود جای داده بود، جنبش امل و حزب الله را در راس خود داشت، به جریان 8 مارس معروف شد.

 

امریکا و فرانسه به حمایت از جریان 14 مارس که از دولت فواد سنیوره پشتیبانی می­کرد برآمدند که این موضوع خود به خود دامنه اختلاف­ها را گسترش داد. در این میان، سوریه و ایران هم از حزب الله حمایت می­کردند که این موضوع خود به خود تحولات لبنان را داغ کرد.

 

مسعود ادریسی: بله کاملا. با توجه به آنچه در لبنان می­گذرد می­توانیم بگوییم که  لبنان دیگر همانند گذشته از لحاظ سیاسی طایفه­ای نیست. اکنون اوضاع تغییر کرده. ما هم در جریان 14 مارس، شیعه، سنی، مسیحی، دروزی و غیره می­بینیم و هم در جریان 8 مارس. بنابر این می­توانیم بگوییم که اکنون در لبنان جریان­های سیاسی به رقابت می­پردازند و نه صرفا طایفه­ها.

 

مسعود ادریسی: همان طور که گفتم، در لبنان دو گروه فعالند. حزب الله و متحدانش که ایران و سوریه از  آنها حمایت می­کنند و مخالفان آنها یعنی جریان 14 مارس. طبیعی است که چنین شرایطی باعث رقابت میان ایران و سوریه از یک سو  با عربستان و آمریکا از سوی دیگر ­شود.

 

ببینید، مشکل اصلی عربستان با حزب الله بر سر حمایت از دولت سنیوره بود. عربستانی­ها با حزب الله مشکل خاصی ندارند. اتفاقا عربستان سعودی چند بار سید حسن نصرالله را به عربستان دعوت کرده و سفیر عربستان نیز با سید حسن تماس دائم دارد. آنها فقط بر سر حمایت از دولت لبنان مشکل داشتند.

 

شما باید میان امریکا و عربستان سعودی فرق بگذارید امریکا به طور کلی با حضور حزب الله مخالف است. آن را گروه تروریستی می داند و می­گوید باید به هر نحوی شده حزب الله ساقط شده و خلع سلاح شود. ولی عربستان این گونه نیست. گمان نکنید که عربستان دشمن ایران و حزب الله است. خیر، البته اختلاف های سیاسی هست. خب این هم طبیعی است.  ما با هم ممکن است در برخی موارد اختلاف نظر داشته باشیم.

 

مسعود ادریسی: ببینید، حزب الله سلاح را در برابر ملت نگرفته است. حزب الله سلاح را برای مقاومت در برابر اسرائیل حفظ کرده است. حزب الله بارها گفته اگر دولت و ارتش لبنان به اندازه­ای قدرتمند شنود  که بتوانند از استقلال و تمامیت ارضی لبنان دفاع کند، ما حرفی نداریم که سلاحمان را تحویل دهیم. الآن چون ارتش لبنان قوی نیست، حزب الله در دفاع از ملت و تمامیت ارضی لبنان در برابر تجاوزگری­های اسرائیل سلاح را حفظ کرده است.

 

اتفاقا حزب الله مایل است که مسئولیت دفاع از امنیت کشور دیگر بر عهده­اش نباشد. حزب الله می­خواهد استقلال لبنان حفظ شود. مطمئنا در صورتی که روزی ببیند که ارتش قادر به دفاع از مملکت است،دیگر نیازی به  سلاح خود ندارد.

 

مسعود ادریسی: ببینید، اول باید دید چه کسی سلاح را برای بار اول برداشت. اول مخالفان حزب الله از جمله جریان المستقبل سلاح برداشتند و حزب الله را تحریک کردند، آنها هم در پاسخ به مقابله برخواستند. قبل از آن ماجرا، یعنی شب قبلش، نیروهای سمیر جعجع یکی از طرفداران حزب الله را ربودند. به محله­های شیعه نشین حزب الله حمله کردند و دست به غارت زدند. در آن موقع بود که حزب الله دید سکوت جایز نیست و سلاح را علیه متجاوزان بکاربرد.

 

 دیپلماسی ایرانی: عربستان سعودی و امریکا ایران را در خشونت­ها و تحولات اخیر دخیل می­دانستند. نظر شما چیست؟

مسعود ادریسی: خیر به هیچ وجه. سیاست ایران حمایت از همه طوایف لبنانی و همزیستی مسالمت آمیز در این کشور است.. این امریکا و عربستان بودند که دائما دخالت می­کردند . بر عکس، ایران دائما تلاش می­کرد تا  مسائل لبنان در آرامش  حل و فصل شود...

 

مسعود ادریسی: بله داشت. اما نه برای این که دخالت کند. برای این که مشکلات را حل کند. برای این که از ایران کمک می­خواستند تا بیاید به حل و فصل مشکلات لبنان کمک کند. به هر صورت، ایران با سوریه نزدیک­ترین روابط را دارد. این تماس­ها به این گونه نبوده که ایران به حزب الله فشار بیاورد تا هر چه ایران می گوید انجام دهد. این تصور غلطی است که رسانه­های غربی راه انداخته­اند. آنها  این گونه جلوه می­دهند که حزب الله گوش به زنگ ایران است. هر چه ایران بگوید انجام می­دهد. این طور نیست...

 

دیپلماسی ایرانی: یعنی ممکن است ایران و حزب الله با هم اختلاف داشته باشند؟

مسعود ادریسی: بله. دربعضی موارد ما و حزب­الله با یکدیگر اختلاف نظر داریم. حزب الله یک حزب مستقل است. این طور نیست که از کسی دستور بگیرد. اتفاقا آن قدرپختگی دارد وبه بلوغ سیاسی رسیده است   که براحتی بدون کمک کسی مستقلانه تصمیم بگیرد. ممکن است حزب الله روی موضوعی نظری داشته باشد که چندان مساعد نظر ما نباشد...

 

دیپلماسی ایرانی: می­شود یک نمونه بگویید؟

مسعود ادریسی: بله. شما آخرین سخنرانی آقای نصر الله را شنیدید. ایشان می­گفت، تنها راه پیروزی در عراق  مقاومت علیه امریکا است  و از عراقی­ها می­خواست تا آخرین لحظه که امریکایی­ها هستند به مقاومت در برابر امریکای اشغالگر ادامه دهند. اما ایران چنین نظری ندارد. شاید با مقاومت موافق باشد اما از دولت عراق حمایت می­کند و روابط بسیار نزدیکی با آن دارد.

 

مسعود ادریسی: پیروز نهایی مردم لبنان بودند. در حقیقت حامیان دفاع از مقاومت  برنده اصلی بودند.  چون توانستند آنچه درباره دولت آینده می­خواستند بدست آورند.

 

مسعود ادریسی: ایران چون از حزب الله و مقاومت حمایت می­کرد، هر چه آنها به دست آوردند به معنای این است که ایران به دست آورده. سوریه هم نیز به همین ترتیب. در این میان، قطر بیشتر از همه توانست برنده میدان شود و نقش خود را در منطقه افزایش داد و در رقابتی که با عربستان در منطقه دارد توانست یک گام از عربستان جلو افتد.

 

مسعود ادریسی: هم عربستان و هم  امریکا. آنها هر دو یک سیاست را پیش ­گرفتند.

 

مسعود ادریسی: اگر منظورتان مسائل پشت پرده است من خبر ندارم. اما به هر حال حزب الله و اسرائیل از طریق کشور سومی که میانجیگری می­کرد با هم به مذاکره پرداختند و مقرر شد که تبادل اسیر کنند. این اتفاق تازه­ای نیستف حزب الله و اسرائیل پیش از این هم با یکدیگر تبادل اسیر داشتند. حزب الله تا کنون نشان داده که در مذاکره بسیار خوب عمل می­کند، منطقی پیشنهاد می­دهد و بسیار عقلانی تصمیم می­گیرد. اکنون هم چنین اتفاقی افتاده است. آنها جسدهای چند اسیر اسرائیلی را تحویل دادند و اسیر شان از زندان­ اسرائیل آزاد شد.

 

مسعود ادریسی: ببینید، حزب الله بر اساس تجربه و درایتی که به هر حال رهبران آن دارند همیشه منطقی  و عاقلانه کار کرده است. حزب الله مثلا برای تسلیم چند استخوان پیشنهادهای غیر معقول نمی­دهد. ولی می بینیم  که حماس برای آزادی یک سرباز می­خواهد همه زندانیان فلسطینی آزاد شوند یا رقم­های بسیار بالایی از اسیرانش را برای آزادی شلیط پیشنهاد می­دهد.  اسرائیلی­ها هم نمی­پذیرند به همین دلیل هم به نتیجه نمی­رسند.

 

اما در مورد حزب الله این طور نیست. حزب الله منطقی عمل می­کند.ضمن اینکه اسراییل می داند که برای پس گرفتن اجساد نیروهایش یا آزادی اسرایش از دست حزب الله چاره ای جز مذاکره ندارد. ولی در مورد جماس تصور می کندکه می تواند از راه زور اسیرش را آزاد کند .لذا خیلی به دنبال مذاکره نیست.

 

مسعود ادریسی: ایران در لبنان همه نوع فعالیت اعم از سیاسی و  اقتصادی و فرهنگی انجام می­دهد. ما در آنجا در زمینه فرهنگی بسیارفعال هستیم . کارهای فرهنگی گسترده­ای انجام می­دهیم. در بعد اقتصادی کمک­های  زیادی به بازسازی لبنان کرده­ایم. البته باید بگویم بیشتر این فعالیت­ها در جنوب لبنان متمرکز است. اما با این حال این را هم باید بگویم که روابط اقتصادیمان با دولت لبنان در حد توانمندیهای دو کشور نبوده است ...

 

مسعود ادریسی: بیشتر فعالیت­های ما تا کنون در بخش های سیاسی و فرهنگی متمرکز بوده است. ما بیشتر جنبه سیاسی را مد نظر داشته ایم.اولویت ما در لبنان همکاری های سیاسی و فرهنگی بوده است .

 

مسعود ادریسی: متاسفانه باید بگویم بله. پس از دوران آقای خاتمی فعالیت­های فرهنگی ما خصوصا در رابطه با مسیحیان وسایر طوائف بجز شیعه در لبنان کم شده است. در دوران آقای خاتمی شب شعر، تئاتر، فعالیت­های فرهنگی، ترجمه اشعار ایرانی به زبان عربی و چاپ آنها و غیره انجام می­شد که اکنون باید بگویم این موارد کمتردیده می شود .البته تا حدی شرایط در لبنان نیز در این موضوع بی تاثیر نبوده است .

 

مسعود ادریسی: من چیزی در این باره نمی­دانم. به نظر می رسد که  در سال­های اخیر اولویت سفارت ایران در لبنان بسشتربر روی اهداف سیاسی متمرکز شده است.