توافقنامه امنيتى در تهران و امان به هم خورد؟
نویسنده خبر:
على موسوى خلخالى
پارلمان عراق نيز بررسى توافقنامه مذکور را تا پيش از تصويب آن از سوى دولت و روشن شدن موضوعات مربوط به حضور نيروهاى آمريکايى در عراق رد کرده است.
نوری مالکی نخست وزير عراق که به اردن سفر کرده تا با ملک عبدالله دوم پادشاه آن کشور دیدار داشته کند، در یک موضعگیری ناگهانی در جمع خبرنگاران گفته «مذاکرات درخصوص توافقنامه امنيتى به دليل درخواست‌هاى دولت آمريکا که به نوعى نقض حاکميت عراق محسوب میشود، به بن بست رسيده است.»
به اعتقاد وی درخواست‌هاى ایالات متحده آمريکا در مورد توافقنامه امنیتی به شدت موجب نقض حاکميت عراق مى‌شود از این رو نمى‌توان آن را پذيرفت. آقای مالکى خاطرنشان کرد که حتى بسيارى از کشورهاى عربى نيز درخصوص اين توافقنامه موضع‌گير‌هاى محافطه‌کارانه‌اى دارند از این رو پذيرش آن امرى دشوار است.
در همين حال پارلمان عراق نيز بررسى توافقنامه مذکور را تا پيش از تصويب آن از سوى دولت و روشن شدن موضوعات مربوط به حضور نيروهاى آمريکايى در عراق رد کرده است. مالکى در جمع روزنامه‌نگاران اردنى گفته «ما با يک بن بست مواجه شده‌ايم زيرا زمانى که ما اين مذاکرات را آغاز کرديم نمى‌دانستيم که تقاضاى آمريکا اين چنين حاکميت عراق را تحت تاثير قرار میدهد و اين چيزى است که ما هيچ گاه نمى‌پذيريم.»
«نمیتوانیم بپذیریم آمریکاییها در بازداشت و دستگیری عراقیها آزادانه عمل کنند یا در پروژه مبارزه با تروریسم بصورت مستقل و جدا از دولت عراق اختیارات داشته باشند.» جورج بوش، رييس جمهوری آمريکا و نورى مالکى، نخست وزير عراق در ماه نوامبر سال گذشته بر سر امضاى معاهده وضعيت نيروهای خارجی در عراق (SOFA) تا پايان ماه ژوئيه به توافق رسيده بودند.
اما با این حال نوری مالکی تاکید کرد، باید مذاکرات با طرف آمریکایی ادامه داشته باشد و توقفی در روند آن بوجود نیاید.
مالکی در این باره نیز گفت: «ما توافقات اولیه را رها کردهایم و اکنون با افکار تازهای رو به رو هستیم. ما ایده میدهیم، آنها ایده میدهند و به همین ترتیب مذاکرات ادامه مییابد. ما مذاکرات را بند بند و به صورت الف، ب، جیم و الی آخر ادامه میدهیم تا به یک تفاهم مشترک برسیم.»
مجلس شورای امنیت ملی عراق نیز با صدور بیانیهای بر ادامه مذاکرات با ایالات متحده برای رسیدن به یک تفاهمنامه مشترک با آمریکاییها تاکید کرده است.
با این حال هوشیار زیباری وزیر امور خارجه عراق که برای شرکت در نشست ویژه شورای امنیت سازمان ملل درباره عراق در نیویورک به سر میبرد، با رد این که گفت و گوها درباره توافقنامه امنیتی با آمریکا به بن بست رسیده است، گفت: «عراق برای رسیدن به یک توافق نهایی در این زمینه خود را ملزم میداند.»
وی در این باره گفت: «قضایای قانونی و فنی واقعا باید با دقت مورد بررسی قرار گیرد و نخستوزیر و دولت خود را ملزم میدانند با پیگیری مذاکرات به نتیجه نهایی برسند.»
زیباری چالش اصلی در مذاکرات را مربوط به بند اجازه دادن به آمریکاییها برای انجام هر گونه عملیاتی علیه شبه نظامیان، مصونیت قانونی برای اتباع و تمام کارمندان آمریکا و قضایای مربوط به ورود و خروج آمریکاییها از عراق دانست.
در همین حال گفته میشود، ایالات متحده آمریکا 50 میلیارد دلار از داراییهای دولت عراق را در یکی از بانکهای نیویورک مصادره کرده تا بدین وسیله به دولت عراق فشار بیاورد شروط آمریکا برای امضای معاهده امنیتی را بپذیرد.
این در حالی است که زیباری میگوید از نمایندگان ایالات متحده قول مساعد گرفته که از اصول و روش عراقیها که در خاک عراق به آن پایبندند، حمایت شود.
با تمام این احوال جورج بوش رئیس جمهوری آمریکا تاکید کرد، توافقنامه استراژیک امنیتی با عراق را با دولت عراق امضا خواهد کرد. اما رئیس جمهوری آمریکا قصد آمریکا برای ایجاد پایگاههای دائمی در عراق را رد کرد.
وی که در آلمان به همراه آنگلا مرکل صدر اعظم آن کشور در یک کنفرانس خبری شرکت کرده بود، همچنین گفت: «گزارشهایی که رسانهها اعلام میکنند مبنی بر این که ایالات متحده قصد دارد پایگاههای دائمی در عراق تاسیس کند، کاملا اشتباه است و همه میدانند چنین اظهار نظرهایی تا چه اندازه مخالف هم در عراق و هم در آمریکا دارد.»
دانا پرينو سخنگوى کاخ سفيد نیز تمايل واشنگتن در خصوص ادامه مذاکرات با عراقیها براى امضاى اين توافقنامه را اعلام کرد.
پیش از این مشاور اول وزير امور خارجه آمريکا در امور عراق شرط اين کشور براى خارج کردن عراق از بند هفتم منشور سازمان ملل در مقابل امضاى توافقنامه طولانى مدت با عراق را رد کرده بود.
وى در یک کنفرانس مطبوعاتى در بغداد با تاکيد بر اينکه مذاکرات اين کشور با عراق درباره توافقنامه امنيتى بر پايه احترام متقابل به حاکميت عراق است، گفت: «آنچه درباره شروط آمريکا مطرح مى‌شود، گزارش‌هاى گمراه کنندهای است و به هیچ وجه صحت ندارد.»
مشاور ارشد وزارت امور خارجه آمريکا در امور عراق همچنين فشارهاى آمريکا بر دولت عراق به منظور امضاى توافقنامه با اين کشور را رد کرد و گفت: «سخنانى که در داخل عراق و خارج از آن درباره اينکه آمريکا براى امضاى اين توافقنامه بر دولت عراق فشار مى آورد به هیچ وجه صحیح نیست و به دور از واقعيت است.»
ساترفیلد همچنین بر شفافيت اين مذاکرات تاکيد کرد و خاطرنشان کرد، اين کشور قصد ندارد عراق به پايگاهى بر ضد کشورى ديگر تبديل شود.
دیوید ساترفيلد درباره مذاکرات نورى مالکى نخست وزير عراق با مقامهای ايرانى درباره اين توافقنامه گفته «آمريکا درباره اين توافقنامه با عراق، رهبران سياسى و شوراى اجرايى مذاکره مى‌کند و ما با هيچ يک از کشورهاى ديگر از جمله ايران درباره اين توافقنامه صحبت نمى‌کنيم.»
اين مقام ارشد وزارت امور خارجه آمريکا همچنين اعلام کرد، برهم صالح معاون نخست وزير عراق رياست هيئت عراقى و رايان کروکر سفير آمريکا در عراق رياست هیات آمریکایی در زمینه مذاکره بر سر توافقنامه امنیتی را بر عهده دارد.
مشاور ارشد وزارت امور خارجه امريکا در امور عراق همچنين اعلام کرد، به عقيده وى موافقتنامه امنيتى آمريکا و عراق تا پايان ماه ژوئيه نهايى خواهد شد.
موضع تازه مالکی برای چیست؟
موضع تازه نوری مالکی نخست وزیر عراق در برابر توافقنامه امنیتی بغداد – واشنگتن شگفتی بسیاری از تحلیگران و ناظران عراق را برانگیخته است.
مالکی خود از مدافعان این طرح بود و توافقنامه اولیه آن را با جورج بوش رئیس جمهوری آمریکا در واشنگتن امضا کرده بود، اما حال بطور ناگهانی تغییر موضع داده و امضای آن را رد کرده است.
بسیاری از کارشناسان و ناظران مسائل عراق فشارهای منطقهای را عامل اصلی تغییر موضع مالکی در برابر آن دانستهاند.
مالکی در سفرش به ایران که هفته گذشته انجام شد با مخالفت مستقیم مقامهای ایرانی رو به رو شد به گونهای که در دیدار رهبری با مالکی ایشان تصریح کردند، شما نباید این توافقنامه را امضا کنید.
اصولا روحانیت و مذهبیون معتقدند، امضای این توافقنامه به معنای پذیرفتن استیلای کفار بر بلاد اسلامی است. از این رو امضای آن محکوم است و نباید اجازه داد چنین اتفاقی برای عراق بیافتد.
در این میان این را هم باید اضافه کرد که عراق یکی از مهمترین کشورهای اسلامی است و هر گونه حاکمیت غیر اسلامی در هر حالتی واکنشهای شدید کشورهای مسلمان را به همراه خواهد داشت.
اما ظاهرا کشورهای عربی نیز از امضای این توافقنامه ناخرسندند. همان طور که مالکی در سفرش به اردن اذعان کرده، کشورهای عربی نسبت به امضای این توافقنامه از سوی عراق ناخشنودند و آن را دلیلی برای حضور دائمی بیگانه در خاک بلاد اسلامی و کشورهای عربی میدانند.
اعراب اکنون میبینند عراق کشوری است که نظامی مغایر با حکومتشان دارد، طائفههایی مغایر با طائفههایشان بر سر کارند و از اصولی تبعیت میکنند که خود یک ذره از آن را تبعیت نمیکنند. بنا بر این پیمان امنیتی بغداد – واشنگتن میتواند وضعیت فعلی عراق را تثبیت کرده و به دیگر کشورهای منطقه تسری یابد.
به عبارت دیگر نظامی که اکنون آمریکاییها شکل دادهاند و با وجود سنگاندازیهای فراوان کشورهای عربی به موفقیتهای بسیاری هم رسیده میتواند با توافقنامه امنیتی آمریکا تکمیل شده و جای پای ثابتی برای توسعه مدل نوین نظام منطقهای برای دیگر کشورهای خاورمیانه شده و موقعیت آنها را بخطر اندازد.
در این میان یک نکته را نیز باید بدان اشاره کرد و آن این که شخص مالکی فرد مذهبی است که احترام ویژهای به روحانیت، مرجعیت و علمای دینی بویژه شیعیان دارد و هر گونه اظهار نظری از سوی روحانیت درباره امور جاری تاثیر شگرفی بر تصمیمگیریهایش میگذارد. با وجود مخالفت مراجع ایران و عراق برای امضای این توافقنامه طبیعی است که وی نیز از آنها تبعیت کند و مطابق با نظر آنها تصمیمگیری کند.
در نهایت این گونه میتوان نتیجه گرفت، مالکی هنگامی که به ایران سفر کرد و موج مخالفت عمدتا مذهبی ایران را با امضای توافقنامه امنیتی واشنگتن – بغداد دید برای موضعگیری در برابر توافقنامهای که خود مقدمات آن را به همراه رئیس جمهوری آمریکا فراهم کرده بود، تحریک شد.
وی با سفر به اردن هنگامی که مشابه این نگرانی به شیوهای دیگر را در میان سران عرب نیز مشاهده کرد، مصمم شد که موضعی مخالف توافقنامه بگیرد و آمریکاییها را وادار کند حتی در صورت اصرار برای امضای آن تعدیلاتی را در توافقنامه به نفع عراق و کشورهای منطقه اتخاذ کنند.
صدر گروه نظامی جدید تشکیل میدهد
از سوی دیگر مقتدى صدر از تصميم خود مبنى بر تشکيل گروه مسلح جديد برای مبارزه با نيروهاى اشغالگر آمريکايى در عراق خبر داد.
مقتدى صدر در بيانيه‌اى خطاب به اعضاى جیش المهدى گفت: «تشکيل گروه مسلح جديد تنها در راستاى مبارزه با نيروهاى آمريکايى خواهد بود.» «ما به مقاومت در برابر اشغالگران تا رهايى عراق يا شهادت خود ادامه خواهيم داد.»
در بيانيه مقتدى صدر که در مسجد شهر کوفه قرائت شد، آمده است، جنگ عليه نيروهاى آمريکايى تنها منحصر به اين گروه جديد نخواهد بود، ديگر اعضاى مقاومت نقش‌هاى فرهنگى، اجتماعى و مذهبى را در اين راستا ايفا خواهند کرد.
در ادامه اين بيانيه آمده است، برادران، شما بايد از اين دستورات اطاعت کنيد و هرکس که از اين دستورات پيروى نکند از من نخواهد بود. سلاح در دستان شما تنها بايد عليه اشغالگران استفاده شود نه عليه ديگران. وى خاطرنشان کرد، اين گروه جديد بسيار حرفه‌اى خواهد بود و حق حمل سلاح را عليه اشغالگران خواهد داشت.
اين در حالى است که وقوع درگيرى‌ها ميان جیش المهدى از يک سو و نيروهاى آمريکايى و عراقى از سوى ديگر به رغم دستور مقتدى صدر براى توقف درگيرى‌ها سوال‌هاى جدى را در زمينه ميزان تسلط و کنترل صدر بر جیش المهدى به وجود آورده است.
نظر شما :