زیرساخت‌های تسلیحات هسته‌ای اروپا در تیررس پهپهادها

نویسنده: دکتر دنیل سالیسبوری، کارشناس ارشد کنترل تسلیحات هسته‌ای، عدم اشاعه و خلع سلاح

دیپلماسی ایرانی: در اوایل دسامبر ۲۰۲۵، مقامات فرانسوی از شناسایی چندین پهپاد بر فراز پایگاه زیردریایی هسته‌ای ایل لونگو در بریتانی، غرب فرانسه، خبر دادند. این پایگاه میزبان ناوگان زیردریایی‌های موشک بالستیک هسته‌ای فرانسه (SSBN)  است که بخش عمده‌ای از کلاهک‌های هسته‌ای این کشور را بر روی موشک‌های بالستیک زیردریایی‌پرتاب (SLBM)  حمل می‌کند.

گفته می‌شود این پهپادها با استفاده از یک سیستم پارازیت رهگیری شده‌اند. منابع فرانسوی در تعیین مقصر محتاط بوده‌اند. فرمانده گیوم لو راسل، سخنگوی اداره دریایی، همچنین ادعا کرد که «زیرساخت‌های حساس» توسط پروازهای مشکوک تهدید نشده‌اند.

اهداف هسته‌ای با ارزش بالا

پایگاه زیردریایی در ایل لونگو به شدت محافظت می‌شود زیرا کلاهک‌های هسته‌ای، موشک‌ها و سوخت راکتور هسته‌ای زیردریایی را مدیریت می‌کند. ناوگان SSBN فرانسه حدود ۲۴۰ کلاهک از ۲۹۰ کلاهک هسته‌ای تخمینی این کشور را حمل می‌کند که بخش عمده‌ای از بازدارندگی استراتژیک آن را تشکیل می‌دهد. اخیراً، نیروهای فرانسوی در بحبوحه نگرانی‌ها در مورد تجاوز روسیه و قطع حمایت ایالات متحده، در مرکز بحث بر سر بازدارندگی هسته‌ای اروپا قرار گرفته‌اند.

رویدادهای ایل لونگو جدیدترین مورد از مجموعه‌ای از پروازهای مرموز مشابه بر فراز پایگاه‌های هسته‌ای ناتو و همچنین طیف وسیعی از اهداف نظامی و غیرنظامی دیگر است.

در اوایل نوامبر ۲۰۲۵، سه شب متوالی، پهپادهایی بر فراز پایگاه هوایی کلاین – بروگل در بلژیک مشاهده شدند که به استقرار بالگرد در پاسخ این اتفاق منجر شد. نگهبانان در اواخر نوامبر به ده پهپاد مشکوک که بر فراز پایگاه هوایی ولکل در هلند دیده شده بودند، شلیک کردند، اگرچه هیچ لاشه‌ای از آنها پیدا نشد. در ماه دسامبر، دو فروند F-35 هلندی از ولکل برای رهگیری یک هواپیمای ناشناس، که گفته می‌شود یک پهپاد بود، به پرواز درآمدند. کلاین – بروگل و ولکل دو مورد از شش پایگاه واقع در پنج کشور اروپایی (بلژیک، آلمان، ایتالیا، هلند و ترکیه) هستند که در مجموع میزبان یکصد بمب گرانشی هسته‌ای غیراستراتژیک B61-12 ایالات متحده هستند.

در بریتانیا، گزارش‌هایی از پروازهای مشابه پهپادها در اطراف پایگاه نیروی هوایی سلطنتی لکنهیث در نوامبر ۲۰۲۴ منتشر شد. این پایگاه از زمان خروج آرام سلاح‌های هسته‌ای ایالات متحده از این کشور در سال ۲۰۰۸، میزبان آنها نبوده است. با این حال، شواهد رو به افزایش منبع باز از سال ۲۰۲۲ نشان می‌دهد که سلاح‌های هسته‌ای ایالات متحده به لکنهیث باز خواهند گشت. در تابستان ۲۰۲۵، دولت بریتانیا اعلام کرد که ۱۲ فروند F-35A با قابلیت هسته‌ای (که توسط وایت‌هال برای ماموریت هسته‌ای دوگانه ناتو تهیه شده بود) را در پایگاه نیروی هوایی سلطنتی مرهام در نزدیکی این پایگاه مستقر خواهد کرد.

مقصران احتمالی؟

ویژگی‌های پهپادها و الگوهای پرواز آنها سرنخ‌هایی در مورد منشأ آنها ارائه می‌دهد. در پایگاه کلاین – بروگل، پروازها در مراحل خاصی انجام شدند: طبق گفته تئو فرانکن، وزیر دفاع بلژیک، در مرحله اول از «پهپادهای کوچک برای آزمایش فرکانس‌های رادیویی» استفاده شد. ظاهراً مراحل بعدی شامل پهپادهایی «از نوع بزرگتر و پرواز در ارتفاع بالاتر» بود و استقرار یک پارازیت‌انداز برای مقابله با آنها ناموفق بود. فرانکن اظهار داشت که این فعالیت جاسوسی بوده، اما از گمانه‌زنی در مورد اینکه چه کسی مسئول است، خودداری کرد. او ادعا کرد که این پهپادها «برای جاسوسی آمده بودند، تا ببینند هواپیماهای F-16 کجا هستند، مهمات کجا هستند و سایر اطلاعات بسیار استراتژیک».

پروازها در ایل لونگو، کلاین-بروگل و ولکل همگی حدود ساعت ۶ – ۷ بعد از ظهر آغاز شدند و تا اواخر شب ادامه داشتند.

پروازها در اطراف پایگاه نیروی هوایی سلطنتی لکنهیث همچنین سیستم‌هایی را شامل بودند که به عنوان پهپادهای بزرگ «غیرسرگرمی» توصیف می‌شوند.

توضیحات احتمالی برای این حوادث وجود دارد که کمتر نگران‌کننده هستند. فعالیت‌های سرگرمی و عکاسی با پهپاد به دلیل دسترسی گسترده به پهپادها افزایش یافته است. گروه‌های فشار زیست‌محیطی نیز از پهپادها برای هدف قرار دادن تأسیسات هسته‌ای استفاده کرده‌اند و در گذشته به پایگاه‌های هسته‌ای تجاوز کرده‌اند.

در سال ۲۰۲۴، وحشت ناشی از پهپادها در اطراف نیوجرسی منجر به گزارش ۵۰۰۰ مورد به اف‌بی‌آی شد که این موارد را به «ترکیبی از پهپادهای تجاری قانونی، پهپادهای تفریحی و پهپادهای مجری قانون، و همچنین هواپیماهای بال ثابت سرنشین‌دار، هلیکوپترها و هواپیماهای بدون سرنشین که به اشتباه به عنوان پهپاد گزارش شده بودند» نسبت داد.

با این حال، الگوهای تهاجم پهپادها در اطراف پایگاه‌های هسته‌ای – استفاده از پهپادهای غیر تفریحی توانمندتر، شباهت‌های بین این حوادث و موج سریع آنها در زمانی که تنش در اروپا بالا بود – نشان می‌دهد که یک بازیگر دولتی متخاصم پشت آنهاست.

در ماه‌های اخیر، روسیه کمپینی برای بررسی حریم هوایی ناتو، پرواز پهپادها و هواپیماها در حریم هوایی استونی، لهستان و رومانی، آزمایش عزم اتحاد و سوق دادن لهستان و استونی به استناد ماده ۴ پیمان واشینگتن که درخواست مشاوره با ناتو را دارد، آغاز کرده است. این فعالیت‌ها بخشی از تلاش گسترده‌تر مسکو برای ارعاب متحدان ناتو، برجسته کردن آسیب‌پذیری و ایجاد ترس و نگرانی در میان مردم است.

تأسیسات نظامی در سراسر اروپا شاهد پرواز پهپادها بوده‌اند، از جمله بر فراز یک پایگاه نظامی دانمارک در ماه سپتامبر، پیش از اجلاس اتحادیه اروپا در کپنهاگ. پایگاه‌های هوایی در بلژیک، دانمارک، آلمان و نروژ، و همچنین پایگاه‌های ارتش در بلژیک، استونی و آلمان و یک پایگاه دریایی در سوئد، همگی پروازهایی را بر فراز خود ثبت کرده‌اند. در ماه دسامبر، ظاهراً پهپادها مسیر پرواز هواپیمای ولادیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین، را هنگام ورود به فرودگاه دوبلین هدف قرار دادند و خطر قابل توجهی برای ایمنی هوانوردی ایجاد کردند.

بلژیک، آلمان و سوئد علناً اعلام کرده‌اند که معتقدند روسیه پشت این پروازهای پهپادی است، اگرچه اثبات دقیق آن اغلب دشوار است. سایر دولت‌های اروپایی مانند دانمارک و ایرلند اشاره کرده‌اند که روسیه احتمالاً مقصر است.

چین یکی دیگر از کشورهایی است که می‌تواند به جاسوسی علیه پایگاه‌های نظامی علاقه‌مند باشد. در سال ۲۰۲۳، در بحبوحه جنجال بر سر بالن جاسوسی چینی، یک گزارش طبقه‌بندی شده کنگره ایالات متحده مواردی از نظارت هوایی ادعایی چین بر سایت‌های نظامی ایالات متحده را ارائه کرد. با این حال، اهداف اروپایی در این موارد، روسیه را به عنوان یک عامل احتمالی‌تر مطرح می‌کند.

نظارت خصمانه؟

فراتر از فشار آوردن به دولت‌های اروپایی، پروازهای پهپادی می‌تواند توسط بازیگران متخاصمی انجام شود که در حال آموزش برای ایجاد اختلال در پایگاه‌های ناتو یا آزمایش محدودیت‌های فناوری ضد پهپاد در آماده‌سازی برای درگیری‌های آینده هستند.

حداقل، این پروازها نوعی شناسایی خصمانه هستند. پهپادهای مجهز به حسگر، تصاویر دقیق‌تر و بلادرنگ‌تری نسبت به ماهواره‌ها ارائه می‌دهند – و به ویژه برای ارتقاء تأسیسات نظارتی یا سیستم‌های امنیتی و گشت‌زنی‌های یک کشور متخاصم مفید خواهند بود.

حملات به جزیره ایل لونگو در شبی رخ داد که ماه کامل دیده می‌شد و دید خوبی را فراهم می‌کرد. حسگرهای دید در شب و مادون قرمز می‌توانند بینش بیشتری در مورد فعالیت پرسنل ارائه دهند.

این احتمال وجود دارد که از پهپادها در لکنهیث برای مشاهده ارتقاء تأسیسات ذخیره‌سازی که قبل از بازگشت برنامه‌ریزی شده سلاح‌های ایالات متحده انجام می‌شد، استفاده شده باشد.

در حالی که می‌توان زیردریایی‌ها را در حال حرکت از جزیره ایل لونگو روی سطح آب قبل از حرکت به سمت دریای آزاد مشاهده کرد، پیش‌بینی خروج یک زیردریایی حامل موشک‌های بالستیک می‌تواند فرصت‌هایی را برای ایجاد اختلال یا کمک به نیروی دریایی متخاصم در ردیابی قایق‌ها ایجاد کند.

بازیگران متخاصم همچنین می‌توانند از هرگونه بینشی که به دست می‌آورند برای ایجاد اختلاف بین متحدان ناتو که میزبان سلاح‌های هسته‌ای ایالات متحده هستند، استفاده کنند. در دهه ۱۹۷۰، یک فراری KGB اظهار داشت که طرح‌هایی توسط رزیدنتورای لندن (اقامتگاه، یعنی ایستگاه KGB در سفارت) برای آلوده کردن هولی لاک در اسکاتلند با مواد رادیواکتیو به مسکو ارائه شده است. امید این بود که تقصیر به گردن عملیات مناقصه زیردریایی هسته‌ای ایالات متحده – که اساساً یک پایگاه شناور برای تکمیل و نگهداری SSBN های مجهز به پولاریس و پوزیدون ایالات متحده است – بیفتد و باعث ایجاد بحران در روابط فراآتلانتیک شود.

تار عنکبوتی از تشدید؟

پرواز پهپادها نگرانی‌هایی را در مورد آسیب‌پذیری دارایی‌های هسته‌ای اروپایی ناتو ایجاد می‌کند. در طول جنگ اوکراین، کیف از پهپادها برای هدف قرار دادن دارایی‌های هسته‌ای روسیه استفاده کرده است. اوایل امسال، عملیات تار عنکبوت بیش از یکصد پهپاد کوتاه‌برد و بدون سرنشین (پهپاد) مملو از مواد منفجره (که از پشت یک کامیون باری پارک شده در کمتر از ده کیلومتری پایگاه‌های هوایی روسیه پرتاب شدند) را شاهد بود که نیروهای هوافضای روسیه – از جمله هواپیماهای دارای قابلیت حمل سلاح هسته‌ای – را ویران کردند.

این عملیات هفت فروند از ۵۸ بمب‌افکن Tu-95MS/MS mod Bear روسیه و چهار فروند از ۵۴ بمب‌افکن Tu-22M3 Backfire C  این کشور را نابود کرد و همچنین به حداقل دو هواپیمای Backfire دیگر نیز آسیب رساند. اگرچه این یک درس پرهزینه بود، اما احتمالاً چشمان مسکو را به فرصت‌های حاصل از این قابلیت‌ها باز کرد.

ماهیت نامتقارن این عملیات نشان می‌دهد که چگونه کشورهایی با حداقل قابلیت می‌توانند از فناوری‌های نوظهور برای به خطر انداختن دارایی‌های هسته‌ای استفاده کنند. در یک سناریوی درگیری، این می‌تواند خطرات تشدید درگیری را ایجاد کند – به‌ویژه در اروپا، جایی که قابلیت‌های هسته‌ای کوچکتر هستند و اغلب با دارایی‌های نظامی متعارف در یک مکان قرار دارند.

منبع: اینترنشنال اینستیتیوت فور اینترنشنال استادیز (IISS) / تحریریه دیپلماسی ایرانی/۱۱