آینده پ.ک.ک و افزایش همکاری امنیتی ترکیه و عراق

نویسنده: محمدمهدی ملکی، کارشناس مسائل منطقه

دیپلماسی ایرانی: تقریبا هفته‌ای نیست که ارتش ترکیه به بهانه حضور نیروهای پ.ک.ک (ترکیه این گروه مسلح را تهدیدی علیه امنیت ملی خود می‌داند) در شمال عراق به خاک این کشور حمله نکند که این امر نقض تمامیت ارضی و حاکمیت ملی عراق به حساب می‌آید و موجبات نارضایتی دولتمردان عراقی و البته مردم این کشور را فراهم آورده است.

در هر حمله ترکیه تعداد زیادی از شهروندان (غیرنظامی) عراقی نیز جان خود را از دست می‌دهند که این نیز مورد دیگری از نقض حقوق بشر توسط آنکارا است و البته که یکی از موارد افزایش تنش و ناامنی در منطقه نیز محسوب می‌شود.

از طرف دیگر، در قانون اساسی عراق حضور و فعالیت گروه‌هایی که تهدید علیه امنیت کشورهای دیگر باشند ممنوع است و علاوه بر آن نیز دولت و ملت عراق نمی‌خواهند که کشورهایی چون ترکیه هر دفعه به بهانه حضور آن گروه‌ها، خاک کشورشان را مورد حملات نظامی قرار دهند و تلفات جانی و مالی بر جای گذارند.

در سفر اخیر (اسفند۱۴۰۲) هیات عالی رتبه امنیتی ترکیه به عراق در قالب دومین نشست امنیتی مشترک میان دو کشور، مقامات بغداد و آنکارا بیانیه‌ای ۷ ماده‌ای منتشر کردند که مهمترین هدفش دست‌یابی به الگویی مناسب جهت مبارزه با پ.ک.ک به عنوان یکی از منابع ناامنی و بی ثباتی در منطقه بود.

نکته مهم دیگر اینکه عراق در این نشست پ.ک.ک را گروهی تروریستی قلمداد کرد که این موضع بغداد با استقبال ترکیه مواجه شد و آنها از ایجاد مرکز مشترکی برای عملیات علیه آن گروه خبر دادند.

پیشتر از این هم آمریکا، انگلیس و اتحادیه اروپا گروه مزبور را تروریستی خوانده بودند (پ.ک.ک از دهه ۱۹۸۰ در شمال عراق مستقر شده است) که این مهم می‌تواند منجر به محدویت‌های بیشتر برای این گروه شود.

سران گروه مزبور ادعای دفاع از حقوق کُردها را دارند و با دولت آنکارا بر سر احقاق حقوق آنها در ترکیه سر ستیز دارند (ترکیه زبان کُردی را به رسمیت نمی‌شناسد و محدودیت­‌هایی را برای این قومیت در کشورش قائل است)، اما بنا به گفته برخی از اعضای جدا شده از این گروه، سران پ.ک.ک عمدتا زبان کُردی نمی‌دانند و از زنان و کودکان (افراد زیر ۱۸ سال) در راستای دست‌یابی به اهداف خود در جنگ، استفاده ابزاری می‌کنند.

حال باید دید آیا تقویت همکاری‌های امنیتی میان عراق و ترکیه منتهی به حملات گسترده و بیشتر نظامی آنکارا علیه مواضع پ.ک.ک و تضعیف حداکثری یا نابودی کامل این گروه می‌شود؟

اگر عراق خواهان کشوری با ثبات و آرام است و از طرفی تمایل به بهبود و توسعه روابط با همسایگان قدرتمند خود از جمله ایران و ترکیه دارد، حتما باید نسبت به رفع نگرانی‌‌های امنیتی آنها از ناحیه پ‌.ک.ک و شاخه‌های آن از جمله پژاک و البته دیگر گروه‌های مسلح و تجزیه طلبی چون دموکرات، پاک، خبات و کومله، اقدامات جدی انجام دهد.

هرچند طرف حساب و توافقنامه‌های بین‌المللی عراق دولت مرکزی بغداد است، اما باید به نقش و اثرگذاری اربیل با تمام حمایت‌هایی که از سوی آمریکا و اسرائیل دارد و نیز محدودیت‌هایش توجه کرد.

سران پ.ک.ک به خوبی متوجه وضعیتی که در آن قرار گرفته‌اند هستند، بغداد و شخص السودانی با عزم و اراده‌ای جدی در پی حل و رفع تهدیدات امنیتی برای ترکیه و ایران (اجرای توافقنامه امنیتی با ایران) است و این یعنی آرامش، صلح و ثبات بیشتر برای عراق و منطقه و همچنین تضعیف حداکثری و حرکت به سمت نابودی ساختار گروه مسلح و آموزش دیده مزبور.

طبیعتا ثبات و امنیت بیشتر کشورهای فوق به عنوان زیرساخت پیشرفت و توسعه در دیگر حوزه‌ها، می‌تواند تبادلات تجاری میان آنها را هم افزایش دهد که یکی از اهداف و دستورکارهای مهم بغداد، تهران و آنکارا است.