دیپلماسی در عصر جهانی شدن؛ از تئوری تا عمل

نویسنده: محمد کرمی، داشجوی دکتری دانشگاه علوم و تحقیقات تهران

دیپلماسی ایرانی: "پال شارپ" نویسنده یکی از بخش های این کتاب با بیان اینکه تاکنون زمانی به این خوبی برای مطالعه دیپلماسی وجود نداشته می گوید: «ایالات متحده در حال کشف دوباره دیپلماسی بوده، اتحادیه اروپا در حال بازسازی آن است، چینی ها در حال وارد کردن ویژگی  های خاص خود به آن هستند و حتی طالبان به آن فکر می  کنند.» با این وجود می¬توان نتیجه گرفت که دیپلماسی در حال بازگشت به صحنه اصلی است. علاوه بر شواهد فراوانی که در این کتاب ارائه شده، مثال های تجربی زیادی نیز در تأیید این ادعا وجود دارد که هم اکنون زمان مناسبی برای مطالعه و تحقیق در مورد فعالیت دیپلمات  ها و اهداف دیپلماسی در دنیای امروزی است. 

با مطالعه این کتاب بی  تردید می  توان با قدرت تحلیلی بیشتری به لحاظ تاریخی، نظری و سیاسی، درک بهتری از جایگاه کانونی دیپلماسی در رویدادهای بین  المللی داشت. در واقع کتاب حاضر بر این فرض قرار دارد که شناخت تطبیقی و جامع از دیپلماسی، درک بهتر از سیاست جهانی را به دست می دهد. 

هدف اصلی کتاب یافتن پاسخی به سه مسئله درهم تنیده و پیچیده در بستری از یک دنیای جهانی شده  است. تغییر دیپلماسی چگونه صورت می گیرد؟ چرا در حال تغییر است؟ و پاسخ  های ما به این سؤالات چه تأثیری روی تئوری ها و رویه های دیپلماتیک دارد؟ 

در مجموع بخش های این کتاب، تاریخی طولانی از پیوستگی در کنار تاریخی چشمگیر از تغییرات در رویه های دیپلماتیک را به تصویر می کشند. این تغییرات در قرن بیست سرعت زیادی داشت و در دو دهۀ گذشته در نتیجه عواملی که در طی کتاب به آنها اشاره شده، شتاب بیشتری به خود گرفته است. 

فارغ از دیدگاه محدود، سنتی و دولت محور یا دیدگاه گسترده دیپلماسی جدید، تردیدی وجود ندارد که دیپلماسی هم اکنون جایگاه مناسبی در سیاست جهانی پیدا کرده و در آینده از جایگاه بالاتری نیز برخوردار خواهد شد. علاوه بر این، دیپلماسی امروزه بسیار پیچیده  تر از دیپلماسی در گذشته است. 

در کل برآیند تلاش نویسندگان کتاب حاضر این ایده جدید است: «دیپلماسی پیچیده». سراسر کتاب نشان می دهد، دیپلماسی از پیچیدگی خاصی برخوردار شده که در گذشته سابقه نداشته است. بنابراین، کسانی که به مطالعه دیپلماسی می پردازند در آینده باید ماهیت فرا وستفالی، سنت های باستانی باقیمانده در دنیای به هم وابسته، انعطاف پذیری و ظرفیت های خلاقانه، شکل های اصلی و جا افتاده (دوجانبه و چند جانبه، گرایش های سری و درخواست ها برای شفافیت، عاملان جدید و متعدد، رویه های خرد و کلان) و محدودیت های ذاتی آن را نیز مدنظر داشته باشند. ولی مهمتر از همه باید توانایی دیپلماسی برای کمک به یک نظام دیپلماتیک جهانی را مورد توجه قرار دهند که چندان سنخیتی با منازعه ندارد و بیشتر به دنبال همکاری است، نظامی که به هر حال با چالش های سیاسی بی سابقه ای نیز مواجه خواهد بود. 

پالین کر و جفری وایزمن تدوین کنندگان این کتاب بی  نظیر سعی کرده اند بر مبنای آموزش تحقیق محور و با توجه به زمان مناسب فعلی برای مطالعه دیپلماتیک این ادبیات تحقیقی را تهیه و در اختیار جامعه علمی قرار دهند. 

به هر حال  باید این موضوع را مد نظر داشت که دیپلماسی همچون تمامی تئوری های اجتماعی ایستا نیست، بلکه یک تئوری پویاست. بنابراین این دو نویسنده به حق معتقدند هر تحقیقی بخشی از یک رهیافت  آموزش کلی است.