این کشورهای عربی دورو

دیپلماسی ایرانی: همه دولت های عربی می خواهند که جنگ تمام شود و همه می خواهند که کسی دیگر آن را خاتمه دهد. این پیامِ پیش پاافتاده و در عین حال بحث برانگیزِ 22 عضو اتحادیه عرب و 57 عضو سازمان همکاری های اسلامی بود و همه آن چیزی که از نشست فوق العاده یازدهم نوامبر آنان در ریاض بیرون آمد.

آن گونه که رنج های فلسطینیان، توجه اعراب را به خود جلب کرده و هیجانشان را شعله ور می سازد، رنج های سودانی ها یا یمنی ها یا سوری ها چنین تاثیری ندارد.

به آسانی می توان این نشست سران را به عنوان یک "شلوغ بازار" تخطئه کرد، همان سرشت معمول اتحادیه عرب. چندین رهبر حاضر در این نشست، معیارهای دوگانه غرب در موضوع فلسطین را تقبیح کردند. بسیار منصفانه. اما این کار را در نشستی انجام دادند که بشار الاسد، یکی از نامحبوب‌ترین رهبران عرب، هم به آن نشست دعوت شده بود تا درباره جنایات جنگی اسرائیل موعظه کند. آنها همچنین خواستار شکسته شدن محاصره غزه شدند حال آنکه این مصر است که تقریبا در بیست سال گذشته، به این محاصره کمک کرده است. هیچ یک از کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی، به اسرائیل سلاح نمی دهد، اما البته برخی شان از اسرائیل سلاح می خرند.

واقعیت های بین خطوط را بخوانید تا سرشت این نشست سران برایتان روشن شود. تناقضات عمیقی در دل واکنش منطقه به جنگ غزه وجود دارد. برای مثال، بسیاری از کشورهای عربی خلیج فارس دوست دارند که اسرائیل از شر حماس خلاص شود حتی در شرایطی که هراس دارند چنین کاری، آتش تندروی را در کشورهای خودشان روشن کند. آنها مایلند که شبه نظامیان "محور مقاومت" ایران آسیب ببینند اما نگرانند که خودشان هم در کوران این آتش گیر بیفتند. چندین سال است که آنها از خاورمیانه تازه ای سخن می گویند که بر اقتصاد و نه ایدئولوژی تمرکز دارد. اکنون می ترسند که یک جنگ طولانی در غزه، چنین طرح هایی را ناکار سازد.

ابراهیم رئیسی، رییس جمهوری ایران، تقریبا چهل دقیقه در این نشست حرف زد در حالی که زیر عبایش یک چفیه هم انداخته بود که نمادی از هویت فلسطینی است. او در بخشی از سخنانش از کشورهای اسلامی خواست که برای فلسطینی ها سلاح بفرستند. این پیشنهاد، مودبانه نادیده گرفته شد. چندین شرکت کننده دیگر خواهان تحریم های دیپلماتیک و اقتصادی علیه اسرائیل شدند اما این پیشنهاد هم کنار گذاشته شد. پیشنهاد تحریم نفتی علیه اسرائیل هم به جایی نرسید. همه به فکر منافع خودشان هستند. 

سعودی ها تصمیم گرفتند که مراسم "فصل ریاض" را برگزار کنند: یک جشنواره سالانه که بخشی از برنامه محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی برای گشایش در محدودیت های فرهنگی کشور است. این کار انتقاداتی را برانگیخت: ولیعهد می خواهد مردم در ریاض تفریح کنند در حالی که مردم در غزه می میرند. این انتقادات، موجب آزردگی سعودی ها شد: گویی فقط آنها جشن گرفته اند و بقیه ی منطقه عزادارند!

انتهای داستان، بیشتر منطقه همان زندگی معمول خود را دارد. حتی ایران هم تا به اینجا حدی از عملگرایی را در مهار رفتار خود نشان داده است. گفت وگوی رو در روی بن سلمان و رئیسی نشان داد که آشتی آنها هنوز برقرار است. هیچ کس – دست کم در حال حاضر – خواهان یک جنگ منطقه ای نیست.

در درازمدت اما، رخدادهای شش هفته گذشته یه ما یادآوری می کند که آرامش اخیر خاورمیانه، شکننده است. این منطقه هنوز هم در تقاطع یک منازعه بی پایان و پایان دادن به منازعات گرفتار است و جنگ غزه، تنها این گزینه را صیقل داده است. 

محمدالیحیا، عضو سعودی مرکز بلفر در دانشگاه هاروارد می گوید: "اگر اردوگاه صلح شکست بخورد، باید در انتظار یک جنگ گسترده تر بود." اما برای موفقیت صلح، اسرائیل باید امتیاز بدهد که بعید است. 

هرچند هیچ تحولی همچون توافق صلح با فلسطینی ها نمی تواند ایران و نیابتی هایش را تضعیف کند اما به نظر نمی رسد که دولت راستگرای اسرائیل و دولت بی اعتبار فلسطینی، آماده احیای گفت وگوهای صلح باشند.

با این همه، آغاز گفت وگوهای صلح، بهترین امیدواری دولت های عربی است. ایالات متحده آمریکا آنها را ترغیب کرده است که در یک نیروی بین المللی برای تامین امنیت غزه پس از جنگ مشارکت کنند. فیصل بن فرحان، وزیر امور خارجه سعودی در یک گفت وگوی مطبوعاتی پس از نشست سران کنفرانس اسلامی، به خبرنگاران گفت که از او درباره شرایط بعد از جنگ غزه سوال نپرسند. وی گفت: "تنها آینده، همان یک آتش بس فوری است و این موضع یکپارچه کشورهای عربی است." دیپلمات های عرب می گویند که هرچه این جنگ بیشتر به درازا بکشد، دشوارتر بتوان تصور کرد که در آینده چه رخ خواهد داد.

منبع: اکونومیست / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11