تردید ایران در خصوص قدرت اتحاد با روسیه

نویسنده: ایگور سوبوتین

دیپلماسی ایرانی: ایران در خصوص نتایج دور گفت و گوی راهبردی ۱۰ ژوئیه میان روسیه و شورای همکاری کشورهای عرب خلیج فارس، به روسیه اعتراض کرد. این نارضایتی ناشی از یکی از نکات بیانیه مشترک بود که به عقیده تهران، نشان دهنده همبستگی با رویکردهای امارات متحده عربی در مورد اختلاف ارضی بر سر چند جزیره در تنگه هرمز است. مسکو موظف شد، موضع خود را در این مورد تغییر دهد، و این در حالی است که کارشناسان داخلی خواستار تجدید نظر در روابط دو جانبه شدند.

الکسی ددوف، سفیر روسیه در تهران، به وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی احضار شد و در رابطه با بیانیه پایانی نشست عربی و روسی اعتراضاتی بیان شد. دیپلماسی ایرانی از این که مفاد این سند از جمله، به مناقشه بر سر جزایر ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک، واقع در ورودی تنگه هرمز، مربوط می شود، خشمگین شد. مالکیت بر سر آنها باعث اختلاف میان تهران و ابوظبی می شود.

جمهوری اسلامی به تمام زبان های مرتبط با این پرونده نگاهی دقیق دارد. شرکت کنندگان در مذاکرات مسکو حمایت خود را از ابتکار امارات متحده عربی برای دستیابی به یک راه حل مسالمت آمیز، با این فرض که راه حلی از طریق گفت وگوهای دو جانبه یا دادگاه بین المللی یافت می شود، ابراز کردند. نمایندگان وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی خواستار اصلاح موضع همکاران روسی خود شدند.

محمد دهقان گفت که فقط تهران حق مالکیت بر سر جزایر را دارد و این موضوع قابل بحثی نیست. پیش از این نیز ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران تاکید کرده بود: ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک برای همیشه در ایران باقی خواهند ماند و اظهاراتی مانند آن چه در مسکو ایراد شد، با روابط دوستانه با همسایگان منافات دارد.

جزایری که از نظر کنترل مسیر آبی از طریق تنگه هرمز از اهمیت راهبردی برخوردارند، عملاً تحت کنترل ایران است و به عنوان بخشی از استان ساحلی هرمزگان اداره می شوند. قلمروی آنها در خط دفاعی کشور قرار دارد.  تهران پافشاری دارد که این بخش از نظر تاریخی، به آن تعلق داشته و تنها در سال 1903 میلادی به طور موقت تحت کنترل بریتانیا درآمد. ایران به این واقعیت متوسل می شود که این جزایر در عرض چند هفته قبل از تشکیل امارات متحده عربی به حوزه قضایی مشروع خود بازگشتند.

امارات متحده عربی نیز تقریباً به همین سبک واکنش نشان می دهد و همسایه خود را به "اشغال" متهم می کند. خود این موضوع اغلب در سطح سازمان های منطقه ای مطرح می شود، اما جهان عرب به این مشکل بدون ابهام نگاه می کند. اتحادیه کشورهای عربی در قطعنامه های خود پیوسته، از تهران خواسته اند که از تلاش های خود برای حفاری در جزایر دست بردارد. در سال 2015، شرکت کنندگان در یکصد و چهل و چهارمین جلسه شورای باشگاه منطقه ای با درخواست از رهبری ایران، خواستار توقف ساخت شهرک سازی شهروندان ایرانی در سه جزیره متعلق به امارات متحده عربی، تمرینات نظامی در جزایر و در آب های سرزمینی اطراف آنها، در حریم هوایی جزایر، در فلات قاره و در منطقه اقتصادی متعلق به جزایر شدند.

طرف روسی در حقیقت، تجربه منفی چین را تکرار کرد. رسوایی مرتبط با این کشور در سال گذشته و زمانی رخ داد که شی جین پینگ، رئیس جمهوری چین به عربستان سعودی سفر کرد. در آن زمان، بیانیه مشترک برای تهران آزار دهنده بود. یکی از مفاد آن، حاکی از حمایت از ابتکار دیپلماتیک امارات متحده عربی برای "راه حل مسالمت آمیز" برای مناقشه جزیره است. سفیر چین بلافاصله به وزارت امور خارجه ایران احضار شد.

این واقعیت که روابط میان مسکو و تهران در سال گذشته، تقویت شده است، صدای خاصی به رسوایی فعلی می دهد. قاسم محبعلی گفت: «دوستان ایران چندان به خواسته های آن توجه نمی کنند و بیشتر به خواسته های رقبای خود توجه می کنند». به گفته وی، چنین نگاهی به ادعاهای ارضی جمهوری اسلامی، پیامد «سیاست خارجی نامتعادل ایران در قبال غرب» است که به گفته این دیپلمات سابق، سایر قدرت های خارجی از آن استفاده می کنند. محبعلی گفت که اگر مسکو چنین اقداماتی را تکرار کند، تهران باید به اقدامات تلافی جویانه از جمله، در اوکراین فکر کند.

چنین استدلال هایی با روح تحلیل سایت خبرگزاری خبر آنلاین مطابقت دارد که می گوید، این رسوایی بر نگرش ایرانیان در قبال مقامات روسیه تأثیر منفی خواهد گذاشت. ناظران خبر آنلاین با اشاره به این که ممکن است، عملیات نظامی ویژه در اوکراین علنا محکوم شود، تصریح می کنند که اگر موضع در مورد اختلاف جزیره توسط مسکو اصلاح نشود، تهران حق دارد، رویکرد خود را در قبال سیاست در جهت اوکراین تغییر دهد و همکاری میان دو کشور ممکن است، مورد تجدید نظر قرار گیرد.

منبع: نزاویسیمایا گازتا (روسیه) / تحریریه دیپلماسی ایرانی