آزادی بیان یا حقیقت عیان؟

نویسنده: پارسا جعفری، کارشناس روابط بین الملل

دیپلماسی ایرانی: آزادی بیان از جمله مباحثی است که در صورت عدم برخورد سیاسی، دوگانه، ابزاری و جانبدارانه با آن، می تواند شرایط زندگی را برای طیف بسیاری از مردم بهبود ببخشد اما در جهان معاصر چنین رویکردی را شاهد نیستیم و می بینیم که برخی از کشورهای غربی و از جمله فرانسه، با بهره گیری ابزاری از این عنصر، و با مدد بوق های رسانه ای و مطبوعاتی خود، جایگاه مهم آزادی بیان را که جز لاینفک حقوق هر انسانی است، به شدت تنزل داده اند. هرچند آزادی بیان در ظاهر، به عنوان یکی از مبانی وجودی غرب عنوان شده و کشورهای غربی سعی می کنند تا برای خود در پی ریزی و طرح این مسئله درعرصه بین الملل نقشی سنتی تعریف نمایند، اما دوگانگی های این کشورها از نقش آزادی بیان، و استفاده ابزاری از آن به عنوان یک ابزار سیاسی برنده در قبال سایر کشورها، خود به بزرگترین پارادوکس قرن تبدیل شده است.

مثال بارزی از این سیاسی کاری و استفاده ابزاری از حربه آزادی بیان را در اقدام نشریه هتاک فرانسوی شارلی ابدو به وضوح مشاهده کردیم. این نشریه فرانسوی که بیشتر با اهانت به ساحت مقدس پیامبر اسلام (ص) درصدد پیشبرد پروژه اسلام هراسی برآمده بود، این بار با توهین به مقام عالی مرجعیت دینی و سیاسی شیعه، به سخیف‌ترین شکل ممکن تعریفی وارونه از آزادی بیان فرانسوی را به نمایش گذاشت. در این زمینه مقامات همیشه مدعی دولت فرانسه نه تنها اقدام گستاخانه این نشریه در توهین به مقدسات را محکوم نکردند، بلکه با اظهارنظرهای سخیف و تحت لوای به اصطلاح آزادی بیان از آن حمایت کردند.

دولت فرانسه در حالی توهین به پیامبر اسلام (ص) و مقام عالی مرجعیت شیعه را مصداق بارزی از آزادی بیان برمی شمرد که خود به عنوان ناقص اصلی آزادی بیان، در بسیاری از موارد از جمله انکار و حتی تردید هولوکاست را جرم انگاری تلقی کرده‌ و با هر که در این باره جز قرائت رسمی چیزی بگوید یا بنویسد، شدیدترین برخوردها را در دستور کار قرار می دهند. این اقدام به خوبی روشن می سازد که آزادی بیان در فرانسه درگیر پدیده قدیمی یک بام و دو هوا و تابعی از لابی‌های سیاسی و اهداف ایدئولوژیکی این کشور است وگرنه کدام منطق می‌تواند بپذیرد که تشکیک و تردید درباره یک موضوع تاریخی مثل هولوکاست جرم تلقی شود ولی اهانت به مقدسات مسلمانان را مصداقی از آزادی بیان به شمار رود.

این رویکرد رفتاری دولت فرانسه نشان داد که مفاهیم ارزشمندی مانند آزادی بیان تنها وسیله‌ای برای پیشبرد رویکردهای ناصواب سیاست های این دولت‌ است و در عمل مادامی که به ارزش‌های آن ها تعرض نشده باشد، از این حربه علیه دیگر مذاهب، ملت‌ها و کشورها استفاده می‌کنند. بی تردید این اقدام تداوم روندی است که در قرون وسطی تحت عنوان دادگاه‌های تفتیش عقاید از سوی کلیسا در همین کشور رواج داشت. لذا آنها پس از سپری کردن این دوران، ایده آزادی بیان به هر شکل و بدون هیچ خط قرمزی را سرلوحه رفتار خود قرار دادند. واضح است که این مسیر همچون دادگاه تفتیش عقاید، قربانگاه آزادی بیان است و دیگر چیزی به نام بیان که تبیین یک دیدگاه است باقی نمی‌گذارد و آنچه بر جای می‌ماند، توهین و تحقیر است که نه تنها فضای گفتگو را از بین می‌برد، بلکه تنفر و تضاد را در جامعه دوچندان می‌کند. 

در این راستا، آقای رئیسی، رئیس‌جمهور نیز توسل به توهین و اهانت آن هم به بهانه آزادی را  گواه روشنی بر پوچی منطق هتاکان و ناامیدی آنها از به ثمر رسیدن توطئه آشوب و ناامنی در کشور است. از سوی دیگر، امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه با انتشار توئیتی ضمن محکوم کردن اقدام توهین آمیز و خارج از نزاکت نشریه ی فرانسوی در انتشار کاریکاتور علیه مرجعیت دینی و سیاسی، تاکید کرد: این اقدام بدون پاسخ قاطع و موثر نخواهد بود. وی افزود: "به دولت فرانسه اجازه نمی دهیم پا را از گلیم خود فراتر گذارد.آن ها قطعا مسیر اشتباهی را انتخاب کرده اند". 

همچنین بعد از این اقدام سخیف، سفیر فرانسه در تهران توسط ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه احضار و ضمن ابلاغ مراتب اعتراض شدید کشورمان به دولت فرانسه تاکید شد: جمهوری اسلامی ایران توهین به مقدسات و ارزش های اسلامی، مذهبی و ملی خود را به هیچ وجه نمی پذیرد و فرانسه حق ندارد به بهانه آزادی بیان، اهانت به مقدسات دیگر کشورها و ملت‌های مسلمان را توجیه نماید. سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان با اشاره به سابقه سیاه نشریه فرانسوی در تعرض به ساحت مقدس پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم، قرآن کریم و دین مبین اسلام، افزود: جمهوری اسلامی ایران مسئولیت‌های ناشی از این اقدام نفرت انگیز، توهین آمیز، و غیرموجه را متوجه دولت فرانسه می داند.

جمهوری اسلامی ایران همچنین ضمن تقبیح بی عملی ادامه دار مراجع ذیربط فرانسه در مقابله با مظاهر اسلام ستیزی و نفرت پراکنی نژادپرستانه در نشریات فرانسوی، مسئولیت مستقیم دولت فرانسه برای پاسخگوکردن عاملان و بانیان چنین نفرت پراکنی هایی را یادآور شده و خواستار مقابله جدی با اسلام ستیزی و اسلام هراسی جاهلانه به عنوان مظهر نژادپرستی نهادینه شده در این کشور گردید. البته این ها واکنشهای رسمی و لازم ازسوی مراجع رسمی است و احساس و اعتراض مومنین و آزادگان تا همیشه ی تاریخ به سوی بانیان و عاملان این عمل قبیح روانه خواهد بود.