جام جهانی قطر و چند نکته انتقادی

تهیه و ترجمه: سید رحمان موسوی، عضو ارشد انجمن مطالعات سازمان ملل متحد

دیپلماسی ایرانی: دین کیت در سخنرانی افتتاحیه خود در کنفرانس دیپلماسی ورزشی گفت: تعریف بریتانیایی از فوتبال. بیست و دو نفر به مدت نود دقیقه در اطراف یک زمین چمن می دوند و یک توپ را تعقیب می کنند و سپس آلمان برنده می شود. دین کایت شوخی جالبی کرد و به خوبی وارد بحث شد و از حضار خواست که معنی فوتبال را برای یک کشور، برای ورزشکارانی که آن را بازی می کنند و برای طرفداران آن ارزیابی کنند. 

به گزارش پراجکت سیندیکیت، در جشن جام جهانی مردان فیفا که در 20 نوامبر در قطر آغاز شد، تارا سوننشاین، استاد دیپلماسی عمومی، ادوارد آر مارو، تعدادی از روزنامه نگاران، دانشگاهیان و دانشجویان در میزگردی به جام جهانی امسال و رویدادهای بزرگ ورزشی در کل پرداختند. دین کیت گفت: «برای اینکه فوتبال یک ورزش ملی در قطر یا اروگوئه یا هر جای دیگر باشد، به این معناست که باید به مسائل مربوط به هویت ملی، استعمار، جنبش‌های مردمی و کنترل که اغلب مستبدانه است، بپردازید.» 

رسانه ها تصمیم فیفا برای اعطای امتیاز میزبانی به قطر را مورد بررسی قرار داده اند و توجه به قوانین این کشور خلیج فارس در مورد زنان، همجنس گرایی و رفتار با کارگران مهاجری که کشور را برای بازی ها آماده کرده اند، جلب کرده اند. 

ناتاشا اسکندر، استاد برنامه‌ریزی شهری و خدمات عمومی در دانشگاه نیویورک، شرایط کاری در محل‌های ساخت استادیوم را بررسی کرد. نه تنها طرح‌های استادیوم مبتکرانه بود، بلکه روش‌های مورد استفاده برای ساخت آنها نیز بسیار نوآورانه بود، که نیازمند تلاش گسترده برای آموزش کارگرانی بود که از خارج از کشور به قطر مهاجرت کرده بودند. اسکندر از طریق صدها ساعت مصاحبه با کارگران و سرپرستان، نقض حقوق بشر، دزدی مزمن دستمزد، کار اجباری، جراحت و مرگ را مستند کرد. 

اندرو زیمبالیست، استاد اقتصاد در کالج اسمیت، به هزینه های مالی قطر پرداخت. برآورد بودجه کشور از 177 تا 250 میلیارد دلار افزایش یافته است. تولید ناخالص داخلی سالانه این کشور 180 میلیارد است و پس از پایان جام جهانی، قطر با چندین استادیوم جدید بدون هیچ گونه کاربرد ظاهری باقی خواهد ماند. دو مورد برچیده شده و به جای دیگری ارسال خواهند شد و سؤالاتی در مورد هزینه های زیست محیطی رویداد ایجاد می شود. چند شرکت کننده این نگرانی را مطرح کردند که ادعای فیفا مبنی بر اینکه این رویداد کربن خنثی خواهد بود نادرست است. زیمبالیست از سنت فیفا و کمیته بین المللی المپیک در اعطای امتیاز میزبانی به کشورهای مختلف انتقاد کرد: «چگونه می‌توانیم این موضوع را در دنیایی که از کم آبی آتش می‌گیرد، تحمل کنیم؟ چگونه می توانیم آن ساخت و سازهای غیر ضروری را در عصر تغییرات آب و هوایی تحمل کنیم؟» زیمبالیست پرسید چرا ما نمی توانیم یک کشور داشته باشیم، چه ایالات متحده باشد، چه آلمان یا آفریقای جنوبی، که امکانات را داشته باشد و ما هر چهار سال یک بار به آنجا برگردیم؟ اگر این امر از نظر اقتصادی در کشوری که در آن اتفاق می‌افتد کمکی نمی کند، مسائل زیست‌محیطی و نابسامانی اجتماعی ایجاد می‌کند، میزبانی بازی‌ها امتیاز بزرگی نیست.» 

این گفت وگو یک چیز را روشن کرد: با تقاضای گسترده برای زیرساخت ها و توسعه، رویدادهای ورزشی بزرگ می توانند مشکلات اساسی در کشور میزبان را آشکار کنند. با این حال، همانطور که دیوید گلدبلات، نویسنده ورزشی و آکادمیک، خاطرنشان کرد، «یکی از چیزهای جالب در مورد این جام جهانی این است که بسته به اینکه کجا را نگاه می کنید، پوشش آن متفاوت است. بی‌بی‌سی، تلموندو، اینجا در ایالات متحده، و تلویزیون آلمان، پوشش خود از بازی افتتاحیه را با بخش های بسیار گسترده درباره مشکلات حقوق کارگران و حقوق دگرباشان جنسی پیش‌گفتار می‌کنند، در حالی که فاکس کاملاً و کاملاً ساکت است، و در بیشتر مناطق خلیج، از جمله الجزیره، این یک تفسیر بسیار مثبت از رویدادهاست.» 

با شروع بحث، موضوع دیگری مطرح شد: مناقشات پیرامون جام جهانی در قطر منحصر به قطر نیست. پروفسور چیدی آنسلم اودینکالو خاطرنشان کرد که هر رویداد ورزشی بزرگ، نقض حقوق بشر و حقوق بیان را روشن می کند. اودینکالو گفت: «اینها چیزهایی نیستند که مختص قطر باشند. اینها رویدادهای ورزشی بزرگی هستند. سوال این است که آیا عقلانیت اقتصاد چیزی است که ما ورزش را بر اساس آن قضاوت می کنیم. مزایای همزیستی، منافع سیاسی را شما نمی توانید با دلار و سنت محاسبه کنید. با توجه به پتانسیل ورزش برای تبدیل شدن به یک نیروی متحد کننده و قدرت نرم اعطا شده به کشور میزبان، چندین سوال اساسی مطرح شد. ورزش چگونه برای دیپلماسی استفاده می شود؟ آیا این قدرت به درستی به کار گرفته می شود و به کشورهای مناسب داده می شود؟ چگونه هزینه های زیست محیطی و مالی با دستاوردهای غیر مادی، به ویژه برای کشورهای در حال توسعه، متعادل می شود؟ چه کسی باید داور این تصمیمات باشد؟» 

در طول زمان، بسیاری از کشورها از ورزش برای برنامه سیاسی خود استفاده کرده اند. همانطور که سفیر درک شیرر اشاره کرد، آلمان میزبان المپیک 1936 در برلین بود تا ظهور آلمان نازی را اعلام کند. پس از جنگ جهانی دوم، المپیک 1964 پیام داد که ژاپن به عنوان یک قدرت دموکراتیک به صحنه جهانی می پیوندد. تاریخ اخیر چند نمونه انتقادی را نیز ارائه می دهد. گلدبلات گفت: «روسیه جام جهانی 2018 را به یک دهکده دیجیتال پوتمکین تبدیل کرد. صفحه‌های نمایش ما مملو از تصاویری از عیاشی باکانیایی در فضای عمومی روسیه بود که ظاهر یک کشور نسبتاً معمولی را به نمایش می‌گذاشت. در حالی که در همان زمان، ناوالنی و متحدانش در حال سازماندهی برخی از بزرگترین تظاهرات‌هایی بودند که ما دیده‌ایم، اما همه آنها در شهرهای غیر جام جهانی.» اگرچه انتقادات با جام جهانی امسال همراه بود، گلدبلات به سکوت نسبی در سال 2018 در مورد سرکوب اعتراضات توسط روسیه، استفاده از کار اجباری کره شمالی و قوانین ضد دگرباشان جنسی اشاره کرد. 

اودینکالو گفت: «در گزارش های مربوط به قطر نوعی نژادپرستی وجود دارد. چون فرق می‌کند، به‌عنوان جامعه‌ای که ما نمی‌شناسیم، چون آنها دیگران هستند، ما آنها را از شمال جهان به گونه‌ای گزارش می‌کنیم که گاهی اوقات می‌تواند توهین‌آمیز باشد. من فکر می‌کنم که لازم است رفتارمان با افرادی که با ما متفاوت هستند را به چالش بکشیم.» 

دین کیت در سخنان پایانی خود از ادامه این گفت وگوها استقبال کرد. او گفت: «این بازی زیبا قدرتی دارد. ما باید فیفا را از قطر جدا کنیم و فکر می‌کنم باید گفت‌وگوی طولانی‌تری در مورد مدیریت ورزش بین‌المللی داشته باشیم و سپس در مورد اینکه در کجای دنیا این مسابقات را برگزار می‌کنیم، صحبت کنیم.»