سناریوهای پیش روی مذاکرات برجامی چیست؟

نویسنده: پرستو بهرامی راد، روزنامه نگار

دیپلماسی ایرانی: روابط ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بعد صدور قطعنامه علیه ایران به نقطه تاریکی رسیده است. در چنین شرایط پرتنشی که وجود دارد، بسیاری از کارشناسان و حتی سیاستمداران نگران شرایط مذاکرات برجامی و بقای پرونده برجام هستند. 

در همین شرایط نیز زمزمه‌هایی در خصوص استعفای علی باقر‎کنی، رئیس هیات مذاکره کننده ایران در فضای مجازی پخش شد که با تکذیب رسانه‌های اصولگرا روبه رو شد. این زمزمه بعد از توییت رئیس هیئت مذاکره کننده ایران مطرح شده بود که علی باقری‌کنی، در دو توئیت به ترتیب از ضرورت وفاق ملی در دیپلماسی و بعد هم از نیاز سیاست خارجی به «شعور» سخن گفته بود.

این سخنان را می‎توان از دو جنبه تحلیل کرد که احتمال دارد اختلافات داخلی در خصوص پرونده برجام بالا گرفته و باقری کنی را به ترک ادامه مذاکرات و استعفا مجبور کرده است. یا ایران می‌خواهد با احتمال استعفای باقری کنی نشان دهد در این شرایط ممکن است روند مذاکرات را طولانی‌تر شود و بهتر است طرف‌های مقابل هر چه سریع‌تر این روند بلاتکلیف را پایان دهند. 

البته همزمان با این اتفاقات تهران و واشنگتن دست به اقدامات دیگری زده‌اند که به نظر می‎رسد هر دو سعی دارند طرف مقابل را به میز مذاکرات بازگردانند. تهران بعد از صدور قطعنامه دسترسی آژانس را با قطع دوربین‌ها کاهش داده و یک زمان کمی برای بازگشت شرایط در حقیقت با این اقدام تعریف کرده است. 

از سوی دیگر آمریکا همزمان دست به اعمال تحریم‌های جدیدی علیه ایران زده است. اما هنوز به طور قطع نمی‎توان آینده پیش روی پرونده برجام را پیش بینی کرد. زیرا هر دو طرف روی به مبهم‌گویی آورده‌اند.

با این حال به نظر می‎رسد سه سناریو پیش روی مذاکرات برجامی و پرونده احیای برجام قرار دارد.

برجام در موقعیت امروز ایران و غرب تنها راه‌حل برای کاهش تنش موجود است. آمریکا نگران گسترش قدرت چین است و به خوبی می‌توان تغییر سیاست آمریکا را در خاورمیانه دنبال کرد. از سوی دیگر نگرانی غرب از افزایش غنی‌سازی ایران هر روز افزایش می‎یابد. حتی در ماه‌های اخیر شاهد هستیم که آمریکا تا حدودی چشم خود را بر فروش نفت ایران بسته بود و از سوی دیگر ایران از سرعت غنی سازی خود تا حدودی کاسته است. با این حال اختلافات تهران و واشنگتن پرونده عریض و طویلی پیدا کرده است و به نظر نمی‌رسد که به راحتی قابل حل باشد.

با این شرایط سناریوی اول از این خبر می‌دهد که احتمالاً تهران و 5+1 به یک توافق موقت برای احیای برجام تن بدهند. 

سناریوی دوم شاید خطرناک‌ترین و پرهزینه‌ترین اتفاق را برای ایران و غرب رقم بزند و آن بن بست کامل مذاکرات است. این روزها زمزمه خروج ایران از NPT شنیده می‎شود. حتی شایعاتی مبنی بر اختلافاتی در این خصوص بین مقامات ارشد کشور (میان علی لاریجانی و سعید جلیلی) مطرح شد که با تکذیب روابط عمومی مجمع تشخیص مصلحت نظام روبه رو شد.

از سوی دیگر مخالفین برجام در آمریکا با قدرت بسیار زیاد در حال پیش‌روی هستند و سعی دارند به هر شکل توافق با ایران را بدون دستاورد برای ایالات متحده نشان دهند.  

با این روند احتمال به بن بست رسیدن مذاکرات خیلی دور از انتظار نیست و امکان دارد به دلیل عدم تصمیم‌گیری نهایی در واشنگتن و سرعت غنی سازی ایران، پرونده برجام با مرگ روبه رو شود.

اما سناریوی سوم از ادامه این روند بلاتکلیف تا انتخابات میان دوره ای در آمریکا خبر می ‌دهد. در واقع جو بایدن پایین ترین سطح محبوبیت در افکار عمومی قرار دارد و به یک رئیس جمهوری ناکارآمد تبدیل شده است. همین موضوع باعث شده است به دلیل مخالفت‌های گسترده در واشنگتن با احیای برجام تن به توافق در این برهه ندهد و روند بلاتکلیف مذاکرات را ادامه دهد.

در هر صورت شرایط برای پرونده احیای برجام بسیار روزهای سرنوشت‌سازی را طی می‎کند و احتمال مرگ برای این پرونده به کما رفته بسیار زیادتر از هر زمانی شده است.