آیا کی یف به گاز روسیه وابسته است؟

نویسنده: الئا پومیه

دیپلماسی ایرانی: اوکراین بارها از اروپایی ها خواسته است که خرید گاز از روسیه را متوقف کنند. آیا اوکراین گاز روسیه را  می خرد و آیا می تواند بدون ترانزیت آن از روسیه به غرب زندگی کند؟

 اوکراین یکی از پرمصرف ترین کشورهای اروپایی از نظر انرژی است. گاز تقریبا یک سوم این مصرف را تشکیل می دهد و پس از آن زغال سنگ (30 درصد) و هسته ای (21 درصد) قرار دارند. اگرچه این کشور بخشی از گازی را که استفاده می‌کند تولید می‌کند، اما اوکراین از نظر تاریخی برای تامین خود به خارج وابسته است: در سال 2013، حدود 60 درصد از گاز مصرفی خود را وارد کرد.

 در سال 2019، نیاز گاز اوکراین در مقایسه با سال 2006 به نصف کاهش یافته بود و تولید ملی آن 70 درصد نیاز آن را پوشش می داد. برای 30 درصد باقی مانده کی یف به واردات ادامه داد.

 در سال 2013، کی یف 92 درصد از گاز وارداتی خود را از شرکت گازپروم روسیه خریداری کرد. در سال 2016 این درصد به صفر رسید. پس از الحاق کریمه و بحران گازی که این دو کشور را در سال 2014 درگیر کرد، اوکراین خریدهای خود را  از مسکو متوقف کرده است.

 اکنون گاز خود را از کشورهای اروپایی از جمله اسلواکی، لهستان و مجارستان خریداری می کند. این «جریان معکوس» از اتحادیه اروپا مدت هاست که برای اوکراین بسیار گران تر از گاز فروخته شده توسط روسیه بوده است. با این حال، روسیه در سال 2014 به کاهش قیمت اعطا شده به دولت اوکراین پایان داد و خرید از اروپایی ها را از نظر اقتصادی برای کی یف جذاب تر کرد.

 اوکراین با 38600 کیلومتر خط لوله گاز خود که از دوران شوروی به ارث رسیده است، دارای بزرگترین زیرساخت ترانزیتی در جهان است و برای انتقال گاز روسیه به اروپا، بزرگترین مشتری مسکو، مهم است.

 در سال 2019، کی‌یف و مسکو قرارداد ترانزیت جدیدی را امضا کردند که طبق آن گازپروم تا سال 2024 سالانه 40 میلیارد متر مکعب گاز از طریق اوکراین به اروپا تحویل خواهد داد.

 کشمکش اقتصادی بر سر قیمت گاز و ترانزیت و همچنین تنش‌های ژئوپلیتیکی بین کی‌یف و مسکو، مسکو را به یافتن راه‌هایی برای دور زدن اوکراین سوق داده است. در بیست سال گذشته ساخت و راه اندازی خطوط لوله گاز یامال که از بلاروس و لهستان می گذرد، نورد استریم که از طریق دریای بالتیک به آلمان می رسد و به تازگی ترکیش استریم که از دریای سیاه و ترکیه می گذرد تا بلغارستان به طور قابل توجهی اهمیت شبکه اوکراینی را کاهش داده است.

 در سال 2021، شبکه اوکراینی اندکی بیش از یک چهارم از عرضه گاز به اتحادیه اروپا را تامین کرد که سهم خط لوله گاز نورد استریم به 40 درصد رسید.

 سامی رمدانی، دانشجوی دکترا در مؤسسه ژئوپلیتیک فرانسه، می گوید: «تا زمانی که اروپایی‌ها گاز روسیه را خریداری می‌کنند، منافع اوکراینی‌ها از نظر اعتبار تجاری، دستاوردهای اقتصادی و امنیت عرضه، حفظ تداوم ترانزیت است.»

 اوکراین از نظر منابع طبیعی غنی است. به جز روسیه، این کشور پس از نروژ دومین ذخایر شناخته شده گاز طبیعی را در اروپا دارد. با این حال، پتانسیل آن تا حدی ناشناخته و تا حد زیادی مورد بهره برداری قرار نگرفته است. میزان بهره برداری از ذخایر گاز طبیعی اوکراین برای مثال 2 درصد در سال است.

 از دست دادن کریمه و میادین گازی فراساحلی آن در سال 2014، برآورد ذخایر اوکراین را کمتر می کند. این جنگ همچنین مناطقی را که منابع اصلی هیدروکربنی کشور در آن قرار دارد تهدید می کند: منطقه دنیپر-دونتسک، در شرق، 90 درصد از تولید گاز طبیعی اوکراین و 80 درصد از ذخایر اثبات شده آن را تشکیل می دهد. حدود 6 درصد از ذخایر نیز در دریای سیاه و دریای آزوف است که روسیه قصد دارد به طور کامل آنها را کنترل کند.

منبع: لوموند