کنکاشی در موضع کشورهای عربی درباره لشکرکشی روسیه به اوکراین

نویسنده: علی حسین باقر

دیپلماسی ایرانی: لشکرکشی روسیه به اوکراین صرف نظر از انگیزه های آن همچنان ادامه دارد و پوتین متعهد شده است به عملیات نظامی تا زمان تحقق اهداف روسیه ادامه دهد. این جنگ به رغم نامشخص بودن دورنما و مدت زمان آن، پیامدهای مختلف اقتصادی و امنیتی و سیاسی و اجتماعی بر کشورهای عربی داشته و خواهد داشت. 

اکثر رژیم های عربی به طور ضمنی از موضع روسیه در این جنگ حمایت کردند که این حمایت ممکن است ناشی از غیردموکراتیک بودن این رژیم ها یا هم پیمان بودن آنان با روسیه یا ناشی از محاسبه منافع و پیش بینی خروج آمریکا از منطقه باشد. در عین حال تعداد بسیار اندکی از کشورهای عربی مثل کویت و قطر به طور علنی از اوکراین در این جنگ حمایت کردند. 

در شرایطی که مقاماتی از سودان و لیبی پس از آغاز حمله روسیه به اوکراین راهی مسکو شدند، بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه در گفت وگوی تلفنی با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه از حمله نظامی روسیه به اوکراین حمایت و آن را «تصحیح تاریخ» توصیف کرد و استقلال مناطق جدایی طلب دونتسک و لوهانسک در شرق اوکراین را به رسمیت شناخت. در شمال آفریقا نیز الجزایر به علت پیوندهای قدیمی سیاسی و نظامی با روسیه، از مسکو حمایت کرد در حالی که اهمیت الجزایر به علت موقعیت جغرافیایی و منابع گاز آن، پس از این تحولات، افزایش یافته است. امارات متحده عربی نیز به عنوان نماینده کشورهای عربی در شورای امنیت به قطعنامه ای که روسیه را محکوم می کرد رای ممتنع داد و از توصیف تجاوز روسیه به عنوان «تهاجم» خودداری کرد. حتی ولیعهد ابوظبی در گفت وگوی تلفنی با پوتین از موضع روسیه حمایت کرد. اما ابوظبی در رای گیری مجمع عمومی سازمان ملل متحد، به محکومیت روسیه رای مثبت داد که شاید ناشی از کم اهمیت بودن آراء در مجمع عمومی نسبت به شورای امنیت است. 

در تفسیر موضع امارات می توان به سه نکته اشاره کرد. نخست آن که حمایت امارات از روسیه ریشه در تمایل این کشور به محکوم شدن حوثی ها در شورای امنیت دارد و ابوظبی می خواهد مانع رای منفی روسیه به هر قطعنامه ای علیه حوثی ها شود. تفسیر دوم این است که رای امارات به موضع این کشور در خصوص جو بایدن رئیس جمهور آمریکا ارتباط دارد چرا که ابوظبی معتقد است دولت بایدن، جانب قطر را گرفته و امارات را به حاشیه رانده است. در این خصوص نباید فراموش کرد که امارات و روسیه قبلا از ترامپ در انتخابات آمریکا حمایت کرده بودند. تفسیر سوم نیز به افزایش همکاری سیاسی و اقتصادی و امنیتی امارات با روسیه در سال های اخیر اشاره دارد که نمونه های آن در سوریه و لیبی مشاهده می شود. 

جنگ در اوکراین، به قطر کمک کرد بار دیگر در قلب حوادث قرار گیرد و اهمیت دیپلماتیک خود را نزد واشنگتن و بروکسل افزایش دهد. این کشور قبلا نیز نقشی محوری در افغانستان ایفا کرده بود و پیش بینی می شود در بازار انرژی نیز نقش پررنگ‌تری ایفا کند. اهمیت کشورهای خلیج فارس و الجزایر و مصر و لیبی نیز در بازار انرژی پس از بحران اوکراین افزایش خواهد یافت. 

سعودی ها منتظرند که بحران اوکراین و افزایش بهای نفت، دولت آمریکا و اروپایی ها را به اندازه ای زیر فشار قرار دهد که واشنگتن مجبور شود شخصا برای درخواست کمک از عربستان به منظور افزایش تولید نفت و کاهش قیمت آن، با محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی تماس بگیرد، کاری که بایدن تاکنون از انجام دادنش خودداری کرده است.

منبع: عربی 21 / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11