نماز رئیسی در کرملین از نگاه روس‌ها

دیپلماسی ایرانی: رئیس جمهوری اسلامی ایران، ابراهیم رئیسی، با اقامه نماز مغرب در کرملین که مستلزم قطع گفت وگو با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه بود، مردم را تحت تاثیر قرار داد. رئیس دولت ایران سجاده ای را که با خود آورده بود روی زمین پارکت پهن کرد و نماز مغرب خود را خواند.

این اتفاقی بی سابقه در کرملین است، اما در زندگی روزمره ایرانی ها، آیین های مسلمانان بخشی از فرهنگ سیاسی این کشور است. در آنجا نماز مساوی با جلسه ای با اهمیت ملی است، چرا که اسلام در پایه های نظام سیاسی هم قرار می گیرد. اما رئیسی به قول ضرب المثل روسی با قوانین خود به صومعه غریبه آمد*. آیا می توان نماز را به تعویق انداخت؟ در واقع، به تاخیر انداختن نماز مغرب به دلیل شرایط خاص و اقامه آن نزدیک به وقت نماز عشا جایز است**. با این حال، رئیسی خود بیش تر به این موضوع آگاه است، چرا که او نه تنها رئیس دولت، بلکه یک روحانی عالی رتبه در سلسله مراتب شیعه هم هست، علاوه بر این، او از نوادگان حضرت محمد (ص) است.

با این حال، بی صبری رئیس جمهوری ایران برای نماز، علاوه بر اشتیاق آشکار دینی، باعث این فرض هم می شود که این کار تمایل به انجام یک ژست سیاسی که نشان از موضع اصولی طرف ایرانی در مسائل عقیدتی و دینی است، هم باشد. ساختار سیاسی ایران از نظر جابه جایی سران و سایر رهبران کاملا دموکراتیک است، اما این شکل نظام حکومتی که توسط [امام] روح الله خمینی، رهبر انقلاب اسلامی سال ۱۹۷۹ انتخاب شد، تغییر ناپذیری نهادهای مذهبی را به عنوان یک اصل می بیند.

در روسیه صحبت های زیادی در مورد چرخش به سمت شرق می شود. این راهبرد در نگرش بلندمدت با رویارویی با غرب همراه است. رئیس جمهوری ایران در سخنرانی خود در دوما دقیقا بر برنامه مشترک تهران و مسکو برای مقابله در برابر آمریکا و متحدانش تمرکز کرد.

فرهنگ سیاسی که رئیسی آن را نمایندگی می کند، یکی از مظاهر شرق است، البته اگر چین را در نظر نگیریم. معیارهای اسلامی راهنمای افکار اساسی سیاسی بسیاری از کشورهاست. اگر در ایران این امر در اصل جمهوریت و «ولایت فقیه» متجلی می شود، در سایر کشورها می توان شاهد همزیستی سلطنت و روحانیت مسلمان بود. با چرخش به سمت شرق، دیپلمات ها و مقامات روسی باید همه این ویژگی ها را در نظر بگیرند. این امکان وجود دارد که بسیاری از نگرش های عمومی، همچون جدایی دین از دولت، برای به دست آوردن مقبولیت در جهان اسلام، کنار گذاشته شوند.

و همه اینها فقط مربوط به دیپلماسی نیست. روابط با جهان اسلام نمی تواند بدون تاثیر بر سیاست داخلی روسیه و تعادل نظام حکومتی آن باشد. بیش تر از همه این موضوع در بعد منطقه ای و میان مذهبی صدق می کند: به عنوان مثال، رئیس جمهوری ایران در مدت اقامت طولانی خود در مسکو، با مفتی راوی عین الدین، رئیس اداره دینی مسلمانان فدراسیون روسیه دیدار کرد، از مسجد جامع مسکو بازدید کرد و به همراه روحانیون مسلمان در برخی برنامه های دیگر شرکت کرد.

ساختار متمرکز سازمانی اسلام در روسیه یک شکل چند قطبی با ارتباطات پیچیده و چند بعدی بین رهبران معنوی آن است. این تعاملات به دلیل سیاست‌های متنوع و متفاوت دولت در قبال مفتی‌ها و جوامع آنها پیچیده شده است. ارتباط با رهبران معتبر خارجی نمی تواند بدون تاثیر بر این تعادل نه چندان پایدار باشد. ضمن اینکه روابط کشورهای مسلمان هم از تنوع کمتری برخوردار نیست. در صحنه پیچیده روابط داخلی امت مسلمان روسیه، نشانه های جدیدی ظاهر می شود که منعکس کننده تناقضات بین المللی است. این تاثیرات که حاصل از نزدیک شدن به جهان اسلام است نیز باید مورد توجه قرار گیرد.

یادداشت مترجم:

*ضرب المثل روسی «با قوانین خود به صومعه غریبه نرفتن» کنایه از تاکید بر رعایت قوانین مکان یا خانه غریبه دارد.

** احتمالا منظور نویسنده مبتنی بر نظر اهل سنت است که حکم بر اقامه نمازهای مغرب و عشا با فاصله زمانی می دهد.

منبع: نیزاویسیمایا گازیتا (روسیه) / ترجمه: علی مفتح