چشم اندازی که همچنان مبهم است
توافق جامع یا موقت در وین؟
دیپلماسی ایرانی: هنوز به راستی کسی نمی‌داند که شروع دوباره گفت‌وگوهای وین در هشتم آذر، شامل چه سطح و دامنه‌ای است؟ آیا باید منتظر انجام یک توافق جامع بود که همه اعضای گروه ۵+۱ بتوانند مانند سال ۲۰۱۵ میلادی به خود ببالند که سرانجام توافق هسته‌ای در چارچوب «برجام» حاصل شد؟ این توافق آیا نزدیک خواهد بود به آنچه «جو بایدن» در ابتدای استقرارش در کاخ سفید وعده داد؛ در پی یک توافق جامع با ایران است؟ او گفته بود؛ برای توافقی گسترده، قوی و جامع‌تر که شامل پرونده هسته‌ای، برنامه موشکی و رفتار منطقه‌ای ایران می‌شود با تهران وارد گفت‌وگو خواهد شد و جز این، حاضر به کنار گذاشتن سیاست دولت سلف خود در این باره نخواهد بود. آیا بایدن همچنان بر دیدگاه‌های گذشته اش پای‌بند است و یا مقاومت تهران در برابر خواست‌های حداکثری واشنگتن و متحدان او در اروپا، سرانجام تعدیل در خواست‌ها آنان را موجب شده است؟
«جیک سالیوان» مشاور امنیت ملی دولت بایدن در جریان گفت‌وگوهایش با همتای اسرائیلی خود، برای نخستین بار از لزوم دستیابی به یک « توافق موقت» با تهران سخن گفت. «توافق موقت» ایده‌ای است که سالیوان آن را فرصتی برای مذاکرات ادامه‌دار، اساسی و دائمی و هدفی دست‌یافتنی در بزنگاه کنونی خوانده است. براساس این ایده که البته هنوز درباره چند و چون آن شرح روشن‌تری داده نشده، پیش بینی می‌شود ایران در ازای آزاد شدن بخشی از پول‌های بلوکه شده‌اش در بانک‌های خارجی و نیز دریافت کالاهای بشر دوستانه از سوی امریکا و متحدانش، فعالیت هسته‌ای خود را از قبیل غنی‌سازی ۶۰ درصدی اورانیوم متوقف کند. برخی گزارش‌ها نیز از دستور کار سفر خاورمیانه‌ای نماینده دولت امریکا در امور ایران به این موضوع اشاره دارند. گفته شده «راب مالی» در سفر دوره‌ای خود به اسرائیل، عربستان، امارات عربی متحده و بحرین، کوشیده متحدان واشنگتن را درباره توافق موقت، توجیه کند. در این صورت، آیا بایدن خواهد توانست مخالفان خود را در کنگره و سنا و در این‌حال متحدان واشنگتن در منطقه، اروپا، روسیه و چین با «توافق موقت»همراه کند؟ سرانجام اینکه آیا از همین‌رو تهران برخلاف گذشته و بدبینی‌های ناظران، شروع دور تازه گفت‌گوهای وین را یک فرصت خوانده است؟
«مجتبی ذوالنور» رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس یازدهم که پیش از این، همواره جلودار مخالفت با برجام و گفت‌وگوهای دولت «حسن روحانی» با گروه ۴+۱ در وین بود، اکنون از لزوم بازگشت به گفتوگوها در اسرع وقت سخن می‌گوید. او که به همراه شمار زیادی از نمایندگان مجلس در اردیبهشت سال ۱۳۹۷ در صحن علنی، متن توافقنامه برجام را به آتش کشید، به تازگی و در موضعی بدیع اظهار داشته: « جمهوری اسلامی به دنبال این است که چک سفید برجام را نقد کند؛ چراکه هزینه‌های آن را داده است.» او در ادامه تصریح کرده: «...پس اگر کسانی اتهام بزنند که جمهوری اسلامی برای احیای برجام اراده ندارد، این اتهام واهی و ظالمانه است.» او سپس با صراحت ابراز کرده: «اراده ما احیای برجام است. ما به دنبال وقت کشی و فرسایشی شدن موضوع نیستیم.» ذوالنور افزوده است: «فرسایشی شدن یعنی سردرگمی در حوزه اقتصاد داخلی و بلاتکلیف ماندن مردم و اقتصاد. اگر پای میز مذاکره نرویم، متهم می‌شویم که جمهوری اسلامی پای کار نمی‌آید که مشکل را حل کند. ما طلبکار هستیم و همیشه طلبکار به دنبال طلبش می‌رود.»
علاوه براین «علی باقری کنی» معاون وزیر امور خارجه و سکاندار کنونی گفت‌وگوهای وین از سوی تهران، در سفر دوره‌ای خود به اروپا، تصویر تازه‌ای از مواضع خود در قبال برجام ارائه کرده است. یک کارشناس غربی، رویکرد او را در این سفر چنین شرح داده است: «کنی به روشنی تلاش داشت، این پیام را منتقل کند که رسیدن به توافق ممکن است. او کسی است که مسئول پرونده هسته‌ای است.» کارشناس غربی که اظهاراتش را سایت خبری «دیپلماسی ایرانی » بازتاب داده، افزوده است: «او (باقری کنی) انتقادهای گذشته‌اش را از برجام، کم اهمیت جلوه داد و گفت؛ زمانی آن دیدگاه را مطرح کرده که به عنوان یک کارشناس بیرون از دولت نظر داده، اما اکنون او در دولت و یک سیاستگذار دولتی است و به نمایندگی از نظام کار می‌کند و دیدگاه‌های شخصی‌اش اهمیتی ندارد.»
هرچه هست اینکه سفر «رافائل گروسی» مدیرکل آژانس‌بین‌المللی انرژی هسته‌ای به تهران؛ آن‌هم اندک زمانی پیش از برگزاری شورای حکام این نهاد بین المللی و نتایج آن، می‌تواند چشم انداز روشن‌تری را از توافق احتمالی در وین و سطح و دامنه آن تصویر کند.
البته پرسش در این باره آن است که تهران برای دور تازه گفتوگوها، چه میزان از آمادگی را در تعدیل مواضع گذشته خود دارد؟ آیا تهران به «توافق موقت» چشم دوخته است؟ در این صورت چه میزان از مطالباتش در گفت‌وگوهای تازه تأمین خواهد شد؟ آیا گفت‌وگوهای تازه در ادامه توافق‌ها در شش دور گفت‌وگوهایی است که دیپلمات‌های دولت حسن روحانی انجام دادند؟ یا قرار است تهران شکل تازه‌ای از گفتوگوها را دنبال کند؟
آنچه معلوم است اینکه هنوز تصویر روشنی از ایده گفت‌وگوکنندگان ایرانی در وین در اختیار ناظران نیست تا به این وسیله بتوان پیش‌بینی مطمئنی از چند و چون گفتوگوها و نتایج احتمالی آن ارائه کرد؛ البته نباید از نظر دور داشت، برخلاف طرف‌های غربی که این روزها و در آستانه شروع دورتازه گفتوگوها در وین، بر تندی الفاظ و تهدیدهای خود علیه تهران افزوده اند، مقام‌های ایرانی ادبیات ملایم‌تری را برای اعلام مواضع خود در قبال برجام انتخاب کرده‌اند.
نظر شما :