روسیه خوشحال از آشفتگی گازی در اروپا

دیپلماسی ایرانی: در سراسر اروپا ارقام صورتحساب های مربوط به گاز در حال افزایش است و به نظر می رسد جلوگیری از بالا رفتن سریع قیمت ها دشوار شده است. در حالی  که برخی به روسیه اشاره می کنند، باید پرسید: اروپا در این میان برای مقابله با افزایش قیمت ها چه اقداماتی می تواند انجام دهد؟ دیدگاه فرانسیس پرین، مدیر پژوهش موسسه روابط بین الملل و استراتژیک را در این باره می خوانیم.

عوامل افزایش قیمت گاز در سراسر اروپا چیست؟ آیا این افزایش ناگهانی در درازمدت به روند خود ادامه خواهد داد؟

افزایش قیمت گاز طبیعی موضوعی جهانی است، اما در این بین اروپا واقعا تحت تاثیر آن قرار گرفته است. علل این افزایش به ویژه به تقاضا، عرضه و سهام گازی بر می گردد. پس از آن که شاهد یک دوره رکود در سال ۲۰۲۰ بودیم، اکنون می بینیم که اقتصاد جهانی به شدت در حال رشد است و حمایت از این رشد بدان معناست که امسال انرژی بسیار بیش تری، از جمله گاز طبیعی، نسبت به سال ۲۰۲۰ مصرف خواهد شد. بر اساس آخرین گزارش بازار گاز که توسط آژانس بین المللی انرژی منتشر شده، تقاضای جهانی گاز در سال ۲۰۲۱ پس از کاهش ۱٫۹ درصدی در سال ۲۰۲۰، شاهد افزایش ۳٫۶ درصدی خواهد بود. بنابراین، با ۴۰۷۰ میلیارد متر مکعب در سال جاری، تقاضای جهانی گاز از سال ۲۰۱۹ میلادی هم فراتر رفته و رکورد جدیدی را ثبت خواهد کرد. این افزایش در سال های بعدی هم ادامه خواهد داشت، اما با سرعتی کمتر. در مواجهه با این تقاضای شدید، عرضه با مشکل مواجه شده است. همه گیری کووید -۱۹ اثر خود را گذاشته و سرمایه گذاری ها را کاهش داده است، که با توجه به کاهش مصرف و قیمت ها در سال گذشته منطقی به نظر می رسد.
علاوه بر پیامدهای سال ۲۰۲۰، برخی از کشورهای تولید کننده با مشکلات موقت روبه‌رو هستند. ما می توانیم در اینجا به ایالات متحده، به عنوان بزرگترین تولید کننده گاز جهان پیش تر از روسیه و کشوری که از طوفان ایدا ضربه خورده است، فکر کنیم. در پایان ماه آگوست میلادی، خلیج مکزیک که یک منطقه اصلی تولید مواد هیدروکربنی است توسط این طوفان درنوردیده شد و با گذشت چندین هفته هنوز اوضاع به حالت عادی بازنگشته است. ذخایر گاز در اروپا پس از زمستان نسبتا طولانی و سرد ۲۰۲۱-۲۰۲۰ در سطح نسبتا پایینی قرار دارد. این ذخایر باید با نزدیک شدن به فصل زمستان، که شامل خرید گاز اضافی و افزایش قیمت ها می شود، دوباره پر شود. سرانجام این که به خاطر جذابیت بازار آسیایی، اروپا محموله های کمتری از گاز طبیعی مایع (ال ان جی) که توسط کشتی ها حمل می شود را دریافت می کند.

چگونه اتهامات علیه مسکو که مظنون به جلوگیری از انتقال گاز با هدف افزایش قیمت ها است را تحلیل می کنید؟ بین فشار برای راه اندازی نورد استریم-۲ و احتمال روی آوردن اروپا به سایر تامین کنندگان، مسکو تا چه اندازه از این افزایش قیمت سود می برد؟

آژانس بین المللی انرژی تاکید می کند که روسیه به قراردادهای گازی که با اروپا بسته متعهد است، اما می افزاید که صادرات گاز این کشور کم تر از سطح صادرات در سال ۲۰۱۹ میلادی بوده است. این آژانس که با سازمان همکاری و توسعه اقتصادی مرتبط است و ۳۰ کشور را در بر می گیرد، تصریح کرده که روسیه می تواند کارهای بیش تری انجام دهد و از این کشور خواسته که در این دوره پر تنش این کارها را انجام دهد. در اینجا می توان چند توضیح ارائه داد. احتمالا مسکو می خواسته نشان دهد نورد استریم-۲، که یک خط لوله گازی از روسیه است و با عبور از دریای بالتیک به آلمان می رسد، ضروری است. احتمال دیگر، منفعت روسیه از قیمت بالای گاز است؛ مجازات اروپایی ها به دلیل تلاش برای تنوع بخشیدن به منابع گاز خود و توسعه پروژه های واردات ال ان جی هم از دیگر احتمالات است. خوشحالی از عدم انسجام در داخل اتحادیه اروپا که فریاد مخالفت با سوخت های فسیلی، شامل گاز، سر می دهد و در عین حال، خواستار تحویل بیش تر این نوع انرژی است که ادعا می کند می خواهد از شر آن خلاص شود. در همه این فرض ها، می توان تصور کرد که رهبران روسیه و گازپروم از وضعیت فعلی بازار گاز ناراضی نیستند. روسیه یک غول گازی با بیش ترین ذخایر اثبات شده است، که دومین تولید کننده پس از ایالات متحده و اولین صادر کننده به شمار می آید. سخنگوی کرملین به تازگی تصریح کرده که روسیه آماده افزایش صادرات به اروپاست، اما باید منتظر ماند و دید واقعا چه اتفاقی می افتد و اگر افزایش صادرات صورت گیرد، چه زمانی رخ خواهد داد.

می بینیم که جو بایدن در ایالات متحده افزایش قیمت ها را مسدود کرده است. اروپا برای مقابله با افزایش قیمت ها چه اقداماتی می تواند انجام دهد؟

ایالات متحده بزرگترین تولید کننده گاز طبیعی در جهان است و در حالی که اتحادیه اروپا گاز کمی تولید می کند، ایالات متحده به صادرکننده خالص گاز تبدیل شده است. علاوه بر این، تولید گاز در اتحادیه اروپا رو به کاهش است (منفی ۶۰ در صد در ده سال گذشته) و این منطقه یک وارد کننده عمده، از جمله محصولات ال ان جی، از ایالات متحده تبدیل شده است. بنابراین اتحادیه اروپا بیش تر در معرض نوسانات بازارهای جهانی گاز و آن چه در خارج از مرزهای آن اتفاق می افتد قرار دارد. برخی از کشورهای اروپایی در حال حاضر اقداماتی در سطح ملی برای کمک به خانوارها و یا کسب و کار برای مقابله با افزایش مبلغ قبوض در زمان حساس سیاسی که قیمت سوخت و برق نیز در حال افزایش است، آغاز کرده اند. ما می توانیم به ویژه به فرانسه (با برنامه یارانه صد یورویی انرژی برای هر خانواده) و ایتالیا اشاره کنیم. کمیسیون اروپا که تمایل به ارائه چارچوبی برای اقدامات مربوط به مالیات یا یارانه ها با هدف کمک به بخش های خاص دارد، باید به زودی در مورد آن چه در این زمینه می تواند انجام شود یا نه، اطلاع رسانی کند. اما باید گفت که در کوتاه مدت قدرت مانور اتحادیه اروپا زیاد نیست.

منبع: موسسه روابط بین الملل و استراتژیک (ایریس) / ترجمه: علی مفتح