چرا اردوغان به افغانستان چشم دوخته است؟

نویسنده: یاکیس یاشار، وزیر امور خارجه سابق ترکیه و عضو موسس حزب عدالت و توسعه

دیپلماسی ایرانی: با تسلط طالبان بر افغانستان، علاقه ترکیه به حفاظت از فرودگاه کابل تحت تاثیر رویدادهای جاری قرار گرفته است. ترکیه ضمن تمایل به حفظ نیروهای نظامی خود در این کشور، درحال رصد شکل گیری امارت اسلامی افغانستان است. رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه با ایدئولوژی طالبان همدل است و فقه اسلامی ترکیه و افغانستان مشابه یکدیگر و هر دو حنفی مذهب هستند.

اردوغان به عنوان یک مسلمان معتقد، می تواند کانال های ارتباطی را با اربابان جدید افغانستان پیدا کند. او با گلبدین حکمتیار نیز روابط نزدیک چندین ده ساله دارد.

اردوغان پس از جلسه کابینه روز پنجشنبه گفت ترکیه آماده مذاکره با طالبان است. سهیل شاهین، سخنگوی طالبان نیز روز جمعه اعلام کرد: برای ما ترکیه بازیگر بسیار مهمی در سطح جهان و در امت اسلامی است و همچنین از جایگاه ویژه ای برخوردار است. ما بیش از هر کشور دیگری به دوستی و حمایت ترکیه نیاز داریم. 

ترکیه به علل چندی به حوادث افغانستان توجه نشان می دهد. نخستین علت، ورود اسلام سیاسی به دستور کار جامعه جهانی در نتیجه دستاوردهای طالبان است. رژیم طالبان اکنون به آزمایشگاهی تبدیل می شود که در آن می توان شیوه های مختلف اسلام سیاسی را آزمایش کرد.

مبارزان القاعده و داعش که در سراسر جهان پراکنده شده اند، شاید اکنون به افغانستان نقل مکان کنند و از حمایت قانونی دولت آن برخوردار شوند. در نتیجه شاید ترکیه و پاکستان حامیان واقعی این رژیم شناخته شوند که می تواند ترکیه سکولار متحد ناتو و مشتاق عضویت در اتحادیه اروپا را در موقعیت ناخوشایندی قرار دهد.

دومین علت علاقه ترکیه به افغانستان، حضور اقوام ترک از جمله ترک های قوم هزاره است که گرچه شیعه هستند ولی برای دولت متعصب اهل سنت آنکارا چندان مهم نیست زیرا آنها  ۱۰ درصد از جمعیت افغانستان را تشکیل می دهند. در مجموع، مردم ترک ۲۱ درصد از جمعیت افغانستان را تشکیل می دهند. بنابراین، ترکیه نمی تواند چشم خود را بر آنچه در این کشور اتفاق می افتد ببندد.

عامل سوم، روابط تاریخی میان دو کشور است. در بیش از یک قرن گذشته، مردم ترکیه و افغانستان در بسیاری از زمینه ها همکاری کرده اند و ترکیه در ۱۶ سال گذشته ۱.۱ میلیارد دلار کمک مالی به افغانستان داده است. 

علت چهارم، مساله پناهندگان است. اتحادیه اروپا مقصد اصلی مهاجران افغان است. از آنجا که ترکیه در حال حاضر میزبان ۳.۵ میلیون مهاجر سوری است، باید با اتحادیه اروپا درباره توافق عادلانه برای تنظیم جریان پناهندگان به سمت کشورهای عضو مذاکره کند.

پنجمین علت، برنامه پان ترکیسم شریک غیر رسمی ائتلاف اردوغان  یعنی حزب حرکت ملی است که نسبت به هر موضوعی که مربوط به ترک های قومی در هر نقطه از جهان از جمله افغانستان باشد، حساس است.

آخرین و مهمترین علت این است که اردوغان به دنبال ابزاری برای تحکیم قدرت داخلی خود در آستانه انتخابات سال ۲۰۲۳ و فرصتی برای ایفای نقش در عرصه بین المللی است و قصد دارد خود را به عنوان یک بازیگر مهم جهانی معرفی کند.

منبع: عرب نیوز / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11