آوار و زباله های موجود در بندر بیروت چه می شود؟

نویسنده: رِمی آمالوی - بیروت

دیپلماسی ایرانی: چهارم آگوست ۲۰۲۰، لبنان در آستانه یکی از بدترین بلایایی است که در سال های اخیر شاهد آن بوده. حوالی ساعت ۶ بعد از ظهر، آتش سوزی در یک انبار حاوی - به طور رسمی - حدود ۲۷۵۰ تن نیترات آمونیوم باعث انفجاری شد که بندر بیروت و محله های مسکونی منطقه را ویران کرد. نتیجه: دست کم ۲۱۰ نفر کشته و بیش از ۶۵۰۰ نفر دیگر زخمی شدند که حال برخی از آنها بسیار وخیم گزارش شد. حدود ۳۰۰ هزار نفر هم بی خانمان شدند.

علاوه بر پیامدهای بسیار جدی انسانی، خسارات مادی گسترده ای هم به وجود آمده است. در پایان ماه اکتبر، گزارش برنامه توسعه سازمان ملل متحد که به مقامات لبنانی ارائه شد، حاکی از آن است که بیش از یک میلیون تن مصالح ساختمانی، بیش از چهارده هزار تن شیشه و حدود دویست و چهار هزار متر مکعب زباله از همه نوع در سراسر مناطق آسیب دیده پخش شده است. 

این ضربه ای نهایی برای کشور سروها است که اقتصاد آن از اکتبر ۲۰۱۹ به شدت تحت تاثیر بحران داخلی و بعد از آن هم تحت تاثیر بحران جهانی کرونا بوده است.

دولت لبنان که تقریبا هیچ دریافت کننده خدماتی ندارد، به سرعت توسط انجمن ها، سازمان های غیردولتی و دیگر سازمان های بین المللی مورد پشتیبانی قرار گرفت و حتی توسط آن ها جایگزین شد. این انجمن ها و سازمان ها در حال حاضر مشغول اسکان مجدد آسیب دیدگان و پاکسازی خیابان ها هستند.

بندر بیروت برای عموم بسته است و از این همبستگی سود چندانی نمی برد. توده های آوار به مرور زمان در جای خود سفت می شوند و بی حرکت می مانند. یک سال بعد، ما در کجا قرار داریم؟

مواد اولیه را جمع آوری و بازیافت کنید

یکی از مقامات برنامه توسعه سازمان ملل متحد در لبنان که نمی خواهد نامش فاش شود، به میدل ایست آی می گوید: «بیشتر مصالح ساختمانی حاصل از تخریب مناطق مسکونی جمع آوری شده و در باکالیان، منطقه ای در مجاورت بندر، انبار و ذخیره شده تا رسیدگی به آن ها یک روزی انجام شود.»

وی اظهار تاسف می کند که «با این وجود، هنوز هیچ تصمیمی در داخل بندر گرفته نشده و هیچ چیزی تغییر نکرده است.» حدود ۳۰ هزار تن زباله از هر نوع - ضایعات فلزی، لاشه و مصالح ساختمانی - از آگوست ۲۰۲۰ روی هم انباشته شده است.

هنوز چیزی تغییر نکرده ... در ژانویه ۲۰۲۱، دولت لبنان با شرکت ریسای-گروپ، که یک گروه فرانسوی مستقر در منطقه لیل و متخصص در مدیریت پسماند است، قراردادی امضا کرد. ارزش این قرارداد بیش از هشتصد هزار یورو است که به طور کامل توسط فرانسه تامین شده است و شامل مطالعه ای در رابطه با بازیافت و رسیدگی به آوار واقع در بندر است.

جرمی کودری، رئیس و بنیانگذار ریسای-گروپ به میدل ایست آی می گوید: «اولین قدم، تعیین نوع و مقدار زباله در محل است. سپس ما باید نحوه استفاده موثر از آنها را پیدا کنیم، به ویژه با بازیافت و استفاده مجدد از مواردی که ممکن باشد.»

برای این مقصود، گروه فرانسوی امیدوار است که بتواند حلقه های محلی اقتصادی تشکیل بدهد. در حال حاضر، این حلقه ها یا وجود دارند و یا تشکیل شده اند و کار جمع آوری و بازیافت زباله را، قبل از فروش دوباره آن به شرکت ها و به ویژه بخش ساخت و ساز بر عهده خواهند گرفت. پروژه ای بلند پروازانه که نتایج نهایی آن باید تا پایان ماه اوت به مقامات لبنانی ارائه شود.

گروه ریسای-گروپ همچنین در ماه مه ۲۰۲۱ قرارداد دوم را برای سیلوهای بندر بیروت به دست آورد. انفجار این سیلوها باعث ریختن حدود ۳۰ هزار تن غله شد که هم اکنون بر روی زمین در حال پوسیدن است.

جرمی کودری می افزاید: «اولین قدم این است که غلات را ضدعفونی کنیم، یعنی این که از شر موش ها و شپش ها خلاص شویم. سپس آزمایشاتی انجام می شود که عملیاتی با هدف حذف زباله های معدنی از بخش کمپوست است.»

همانند قرارداد اول، تمرکز بر روی اشتغال محلی خواهد بود و در صورت لزوم کارکنان لبنانی آموزش خواهند دید. در تاریخ دوم ژوئیه یک مرکز آزمایش برای این کار در بندر

بیروت افتتاح شد. این پروژه که بار دیگر هزینه آن توسط فرانسه به مبلغ ۱٫۴ میلیون یورو پرداخت می شود، قرار است تا در زمستان ۲۰۲۱ به پایان برسد.

زباله های بسیار سمی بیروت را ترک کردند

انفجار روز چهارم آگوست باعث فاش شدن وجود مقدار زیادی از مواد بسیار خطرناک دیگر شد که در بندر بیروت ن‍گهداری می شد، بدون این که کسی بداند برای چه مدتی این مواد در آن جا بودند.

در ماه نوامبر ۲۰۲۰، لبنان قراردادی را با شرکت آلمانی کمبی-لیفت که برای از بین بردن لاشه یک کشتی در بندر بیروت حضور داشت به امضا رساند. 
به گزارش لوریان لوژور در تاریخ ۹ فوریه ۲۰۲۱، این شرکت آلمانی تاکنون موفق به یافتن ۵۹ کانتینر حاوی مواد خطرناک شده است که در فضای باز و بدون رعایت موارد ایمنی انبار شده بودند. در داخل این کانتینرها مواد خورنده، مواد قابل اشتعال و منفجره از جمله برومتان که یک نوع سم دفع آفت است که استفاده از آن از سال ۲۰۱۱ در اروپا ممنوع اعلام شده است، متانول، هیدروکسید سدیم و اسیدهای مختلف بوده است. به گفته کارشناسان، این مواد توانایی ایجاد انفجاری دیگر را داشته اند.

مبلغ ۲ میلیون از ۳٫۶ میلیون دلار قرارداد با این شرکت توسط لبنان و مابقی توسط خود شرکت تامین شده است.

در حالی که این کانتینرها از ماه فوریه آماده بودند، تنها در روز ششم مه از بیروت به سمت آلمان به حرکت درآمدند چرا که دولت لبنان در پرداخت هزینه به این شرکت چندین ماه بیش تر از زمان انتظار تاخیر داشت.

مسئول مورد مصاحبه ما در برنامه توسعه سازمان ملل می گوید: «خبر خوبی است که این مواد بیروت را ترک کرده اند، اما این بدان معنی نیست که تمامی زباله های سمی یا آلوده از بین رفته اند.»

لازم به ذکر است که شرکت کمبی-لیفت از پاسخ گویی خودداری کرده و وزارت اقتصاد هم جوابی به ما نداده است.

مشکل آزبست

هنوز یک مشکل عمده وجود دارد: آزبست! در تئوری، تمام مواد معدنی فیبری موجود در مناطق مسکونی به همراه بقیه آوار به باکالیان ارسال شده اند. «اگرچه ما هنوز نمی توانیم مقدار آن را تعیین کنیم، اما بیش تر مواد آزبست هنوز در بندر است، بدون این که بار دیگر تصمیمی برای مراقبت از آن گرفته شود.» مسئول برنامه توسعه سازمان ملل این را می گوید و اظهار تاسف می کند.

سازمان ملل در حال بررسی چندین راه حل است. اولین آن ها جمع آوری همه مواد آلوده و ارسال آن ها به کشوری است که قادر به رسیدگی و مراقبت از این مواد باشد. راه حل دوم شامل ایجاد محلی مخصوص برای دفن زباله است. برای مثال، محافظت در برابر باد و باران و هوا اجازه می دهد تا آزبست برای مدتی طولانی نگه داری شود. آخرین پیشنهاد، همکاری یک شرکت متخصص در آلودگی زدایی است.

به گفته همین مسئول، «این یک کار پیچیده و خطرناک است. بسیاری از اقدامات احتیاطی انسانی و زیست محیطی باید از قبل انجام شود، به ویژه این که آزبست باید به منطقه ای مناسب برای رسیدگی منتقل شود. هریک از این گزینه ها به پول زیادی احتیاج دارد...فعلا نیاز است تا دولت لبنان در این زمینه تصمیمی بگیرد.»

بار دیگر، راه حل می تواند در ریسای-گروپ باشد. در مطالعه خود، این شرکت فرانسوی قصد دارد تا قبل از ارائه طرحی برای رسیدگی به مصالح ساختمانی و مواد باقی مانده، تمام آوارهای آلوده به آزبست را شناسایی و مقدار آن ها را تعیین کند.

جرمی کودری می گوید: «هر بار که یک تکه فیبر را در جایی تشخیص می دهیم، آن را در گزارشی یادداشت می کنیم. همه چیز جمع شده و در حفره های نفوذ ناپذیر در مقابل آب و هوا قرار می گیرند تا توسط شرکتی در گروه ما که مجاز به کار با آزبست است مورد رسیدگی قرار گیرد.»

هدف باز هم پیدا کردن کارآمدترین گزینه از نظر اقتصادی و ایمنی خواهد بود.برای مثال، آلودگی زدایی مواد در محل انجام خواهد شد، چرا که فرستادن آن ها به فرانسه بسیار هزینه بر خواهد بود.» به گفته کودری «بسته به قیمت بازار و مقادیر بازیابی شده، فروش ضایعات فلزی موجود در بندر به شرکت های لبنانی می تواند هزینه عملیات آلودگی زدایی را تامین کند.» وی در خاتمه می گوید: «واقعا امیدواریم که پس از اتمام کار ما، یک بازار واقعی بازیافت و بازیابی ایجاد شود.»

منبع: میدل ایست آی / ترجمه: علی مفتح