انتخابات آینده فرانسه: مکرون، راست‌های افراطی یا جبهه سومی با حضور گلیست‌ها؟

دیپلماسی ایرانی: در میانه بحران کویید 19، بالاخره انتخابات منطقه‌ای فرانسه با تأخیر برگزار شد. عجیب‌ترین اتفاق در این انتخابات و حتی در تاریخ جمهوری، رکورد بی‌سابقه کاهش مشارکت مردمی بود که اگرچه برخی آن را به ویروس کووید 19 ارتباط داده‌اند، مصاحبه‌های مردمی موضوعات دیگری را در توضیح آن افشا کرده است. درحال‌حاضر، نتیجه دور نخست انتخابات منطقه‌ای در 20 ژوئن 2021، موجب تقویت این دیدگاه برای ناظران شده است که محتمل‌ترین سناریو برای انتخابات ریاست‌جمهوری 2022، دوئلی بین مکرون و لوپن رهبر حزب راست افراطی فرانسه خواهد بود. اگرچه به‌طور کلی، حزب راست میانۀ «جمهوری‌خواهان» جایگاهی پیشتاز دارد.

اولین دور انتخابات ریاست‌جمهوری فرانسه بین 8 تا 23 آوریل 2022 و دور دوم آن دو هفته پس از این تاریخ برگزار خواهد شد. این انتخابات درست قبل از انتخابات مجلس در سال 2022 خواهد بود. اگرچه ورود مکرون به کاخ ریاست‌جمهوری بسیار طوفانی، پرشکوه و همراه با استقبال جوانان بسیاری در کشور و چهره‌های سیاسی بسیاری در جهان از او بود، اما در چهار سال گذشته به‌ویژه پس از بحران جلیقه زردها، مخالفت‌ها با او کاملاً وجهه و شعار حزبش مبنی‌بر «تغییر» را دگرگون کرده‌اند. او در این انتخابات منطقه‌ای، بیش از ده وزیر دولتش را به‌عنوان نماینده معرفی کرد و خود در سفری استانی به تبلیغ برای آن‌ها پرداخت، اما به‌عنوان مهم‌ترین دستاورد سفرش، به دریافت یک سیلی ازطرف شهروندی عادی نائل شد. بااین‌حال، به گفته اوروره برژه، یکی از سیاست‌مداران مجلس ملی فرانسه از حزب مکرون، درواقع «سیلی دموکراتیک» با این نتیجۀ بسیار ضعیف در انتخابات منطقه‌ای برای حزب مکرون به‌صورت همه اعضای حزب نواخته شد.

طبق داده‌های مؤسسه ایپسوس، در دور اول انتخابات منطقه‌ای، حزب راست میانه جمهوری‌خواهان (حزب گلیست اسبق) 27 درصد، حزب رالی ملی (راست افراطی لوپن) 19 درصد، سپس سه حزب سبزها، حزب سوسیالیست و حزب مکرون، هر کدام درحدود 11 درصدِ آرا را به‌خود اختصاص دادند. این نتیجه برای حزب لوپن و مکرون طبق نظرسنجی‌های پیشین بسیار پایین‌تر از حد انتظار بود. در این انتخابات، حزب جمهوری‌خواهان شاهد پیروزی خاویه برتراند در شمال و ولری پکرس در پاریس بود که نشان می‌دهد یکی از این دو نفر، چالش‌گر جدی مکرون و لوپن در انتخابات ریاست‌جمهوری آتی خواهد بود. احزاب چپ نیز پس از این انتخابات به رسم متداولشان در فرانسه عنوان کردند اگر می‌توانستیم متحد شویم شاید به‌جایی می‌رسیدیم. 

به گفته بسیاری از کارشناسان، نتیجه این انتخابات به‌گونه‌ای است که گویی چهار سال گذشته، اتفاقات آن و حتی انتخابات ریاست‌جمهوری در سال 2017 رخ نداده است و مردم چهره‌هایی مانند مکرون و حتی لوپن را نمی‌شناسند. این یعنی حزب تازه تأسیس مکرون، جمهوری به‌پیش یا حزب موروثی لوپن (از پدرش) که نام آن را اکنون «رالی ملی» گذارده است، اصلاً نبوده‌اند و حزب راست میانه گلیستی «جمهوری‌خواهان» کمافی‌السابق با اختلافی بسیار از حزب بعدی، پیروز انتخابات است. این مسئله احتمال پیروزی حزب گلیست در انتخابات آتی درصورت معرفی چهره‌ای شاخص را بالا برده است. علاوه‌ بر این موارد، نگاهی به کیفیت آرا و جزئیات رأی شواهد بسیار شگفت‌آورتری را درخصوص آینده دموکراسی در فرانسه آشکار می‌کند. 

همانگونه که اشاره شد مهم‌ترین نگرانی فراحزبی در این انتخابات، کاهش شمار مشارکت‌کنندگان بود که رکوردی بی‌سابقه در تاریخ جمهوری فرانسه محسوب می‌شود. دو نفر از هر سه نفر در خانه ماندند. به‌عبارت دیگر درحدود 70 درصد از رأی دادن خودداری کردند که در نسل جوان این رقم درحدود 80 درصد بود. 90 درصد از رأی‌اولی‌های فرانسوی نیز در این انتخابات مشارکت نکردند. رأی‌اولی‌ها در مصاحبه‌ها علت عدم مشارکت را «عدم تغییر امور به واسطه رأی» ذکر کردند. دیگر فرانسوی‌ها نیز بر این باور بوده‌اند که پیوستن به خیل «فعالان» مدنی در حوزه‌های مختلف، اثرگذاری بیشتری برای بهبود زیست مردم جامعه دارد و رأی در مقایسه با آن، فاقد این معنا و درجه اهمیت است. نکته دیگر ذکر شده این بود که از دید مردم، انتخاب برای رأی دادن به یک نفر در میان افرادی که همه دیدگاه‌هایی مشابه دارند به‌هیچ‌وجه ساده نبوده است.  

مکرون که خودداری از مشارکت در این انتخابات را «هشدار مردم‌سالاری» نامیده است، تحت فشاری جدی برای ادامه ریاست‌جمهوری و پیگیری سیاست‌های مدنظرش است. آینده او در انتخابات بعدی باتوجه‌به سُنت 15 سال گذشته که در هر دورۀ 5 ساله، رئیس‌جمهور جدیدی بر سر کار آمده است، اکنون بسیار تیره‌تر به‌نظر می‌رسد. به باور بسیاری از ناظران، کنترل سطح خشونت در فرانسه مرهون همه‌گیری کرونا است، شاید یک نشانه مهم آن را باید همان سیلی به نمایندگی از مردم خشمگین فرانسه به صورت رئیس‌جمهور وقت به‌شمار آورد. اگرچه مکرون همان کسی است که روزی با کوله‌باری از ابتکارعمل‌ها آمد و از او به امید «تغییر» استقبال شد، اما امروز در هرج‌ومرجی بی‌سابقه کلیه ابتکارعمل‌هایش به‌ویژه در فضای مجازی با نقدهای توهین‌آمیز کوچک شمرده می‌شود و شاید این اشکال او نیست، میراث سنگین جمهوری پنجم بر دوش او است.

نتیجه این انتخابات برای حزب لوپن نیز غیرمنتظره بود. بی‌شک این نتیجه پاسخی محکم برای پیش‌بینی آینده حزب راست افراطی است: این حزب هرگز نمی‌تواند با این نتایج فرانسه را فتح کند. اگرچه شمار جذب افراد به این حزب افزایش یافته است که این مسئله مرهون جذب چهره‌هایی از حزب راست میانۀ «جمهوری‌خواهان» در سال‌های اخیر به حزب رالی ملی و تغییر رویکرد افراطی آن به رویه‌ای منطقی‌تر بوده است. بااین‌حال، همین تغییر رویه و انعطاف، خود دگردیسی‌ای است که طرفداران خشونت‌طلب حزب را نیز دلسرد کرده است. 

لوپن با تخطئۀ دولت و حزب مکرون که این رویکرد را پیش از این از او درخصوص دولت سارکوزی و اولاند نیز به‌یاد داریم، عنوان کرده است طبق این انتخابات، مردم اعتماد و ایمان خود را به نظام سیاسی از دست داده‌اند. بااین‌حال، این‌بار پرسش این نیست که اگر مردم اعتماد و ایمان خود را به سیستم از دست داده‌اند او در میانه میدان برای چه می‌جنگد، پرسش اینجاست که فرانسه چگونه به بحرانی‌ترین وضعیت مردم‌سالاری در قرن رسیده است و تا چه زمانی می‌تواند با آن دست‌و‌پنجه نرم کند؟ کارشناسان امیدوارند انتخابات 2022 کاملاً با دیدی متفاوت ازسوی مردم نگریسته شود.