حمایت روسیه و هند از ارمنستان در تنش های جدید منطقه ای

تهیه شده توسط تحریریه یوراشیا

دیپلماسی ایرانی: تنش ها بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان با حملات مرگبار در منطقه قره باغ/ناگورنو به اوج خود رسیده است. وزارت دفاع ارمنستان گفته در جریان حمله به استان تاووش این کشور از هواپیماهای بدون سرنشین استفاده شد است. حکمت حاجیف، رئیس اداره امور سیاست خارجی جمهوری آذربایجان، هم ارمنستان را مسئول این حملات دانسته و گفته: «حمله جدید ارمنستان علیه جمهوری آذربایجان عملی متجاوزانه و استفاده از زور است. این یک تحریک دیگر ارمنستان از زمان حادثه تُووز به شمار می رود. رهبری سیاسی و نظامی ارمنستان مسئول است.»

در همین حال، رسانه های ترکیه ادعا کردند که ارمنستان «حملاتی» علیه جمهوری آذربایجان انجام داده است. رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه، ارمنستان را در پی این حمله محکوم کرد و پایان سریع اشغال سرزمین های آذربایجان زا خواستار شد و گفت: «ترکیه با همه امکانات و قلب خود در کنار جمهوری آذربایجان دوست و برادر ایستاده است.» جدای از ترکیه، پاکستان هم پشت جمهوری آذربایجان درآمد. وزارت امور خارجه پاکستان در بیانیه ای اعلام کرد: «پاکستان در کنار ملت برادر جمهوری آذربایجان است و از حق آنها برای دفاع از خودشان حمایت می کند. ما در مورد قره باغ کوهستانی از موضع آذربایجان پشتیبانی می کنیم که مطابق با چندین قطعنامه مصوب شورای امنیت سازمان ملل است.»

غیر از ترکیه و پاکستان، اسرائیل هم در پی روابط دیرینه خود با جمهوری آذربایجان، از این کشور در برابر ارمنستان حمایت می کند. بدین ترتیب، تل آویو به رغم روابط پرتنش با با آنکارا و اسلام آباد، در تنش های اخیر در منطقه با آنها همسو شده است. ست جی. فرانتزمن در یک گزارش تحلیلی نوشته: «مساله اسرائیل این است که ترکیه یکی از خصمانه ترین کشورها در برابر آن در خاورمیانه است. ترکیه و ایران در شدت ضد اسرائیلی بودن رقابت می کنند که بیشتر به دلیل حزب حاکم فعلی ترکیه است که برای منحرف کردن اذهان عمومی از مشکلات اقتصادی داخلی، روی ملی گرایی و نظامی گرایی متمرکز شده.» پاکستان هم با اسرائیل هیچ گونه روابط دیپلماتیکی ندارد و آن را به رسمیت نمی شناسد. کارشناسان معتقدند جدای از ایران، پاکستان احتمالا یکی از کشورهایی خواهد بود که هرگز اسرائیل را به رسمیت نخواهد شناخت و این مساله، اتحاد آنها در حمایت از جمهوری آذربایجان را پیچیده تر می کند.

در طرف دیگر، ارمنستان از سوی شریک امنیتی دیرینه خود یعنی روسیه حمایت می شود. مسکو علاوه بر اینکه سال گذشته موشک های بالستیک و هواپیماهای جنگنده جدید «سوخو-30اس ام» در اختیار ایروان گذاشته، از طریق کمک های نظامی نیز از آن حمایت کرده است. به علاوه، مسکو بخشی از سازمان پیمان امنیت جمعی، یک اتحاد نظامی مشابه ناتو با رهبری روسیه و متشکل از هفت کشور شوروی سابق، است. جمهوری آذربایجان از اعضای این سازمان نیست. ماموریت سازمان پیمان امنیت جمعی این است که از اعضایی که با تهدید خارجی مواجه هستند، حمایت کند. در نتیجه، در صورت تشدید تنش ها، ارمنستان می تواند به حمایت این سازمان رجوع کند.

کشور دیگری که احتمالا از ارمنستان پشتیبانی خواهد کرد، هند است. هند اخیرا یک توافق 40 میلیارد دلاری با ارمنستان برای تامین رادارهای مکان یابی سلاح «سواتی» بسته است. گفته می شود لهستان و روسیه هم برای امضای توافق با ارمنستان در حال رقابت بودند، اما هند موفق به توافق شد. 

با این حال، تحلیل گران معتقدند ارمنستان با توجه به اینکه بیشتر سامانه های دفاعی آن روسی هستند، تصمیم به متنوع سازی خریدهای نظامی خود دارد و از این نظر ممکن است حمایت روسیه را از دست بدهد. فواد شهبازوف، تحلیل گر ارشد تحقیقاتی در باکو، این مساله را که مسکو چشم خود را به روی حضور فزاینده دهلی نو در حیاط خلوت خود نمی بندد: «اتحاد هند-ارمنستان در واقع واکنشی به مثلث استراتژیک جمهوری آذربایجان، پاکستان و ترکیه است. جمهوری آذربایجان، پاکستان و ترکیه در چند سال گذشته مواضع خود را در بسیاری از موضوعات مهم مانند همکاری اقتصادی و حمایت از تمامیت ارضی یکدیگر هماهنگ کرده اند.»

در همین حال، هند و ترکیه در پی حمایت آنکارا از اسلام آباد در مساله کشمیر به وخامت گراییده است. ترکیه به دستور پاکستان، صریحا هند را به دلیل لغو وضعیت ویژه جامو و کشمیر در سال گذشته مورد انتقاد قرار داد.

ایران به عنوان یک کشور دیگر هم مرز با ارمنستان و جمهوری آذربایجان، به طور سنتی سیاست ایجاد توازن بین دو کشور را به اجرا گذاشته است؛ با این حال، ایران در پشت صحنه قاطعانه از ارمنستان حمایت می کند تا با نفوذ ترکیه در جمهوری آذربایجان مقابله کند. به علاوه، دلایلی مانند اختلافات ارضی بین ایران و جمهوری آذربایجان، نگرانی درباره چگونگی تقسیم منابع طبیعی دریای خزر، روابط نزدیک جمهوری آذربایجان با اسرائیل و تمایل سیاسی برای متعادل سازی روابط ترکیه و جمهوری آذربایجان همگی سبب می شوند ایران به حمایت از ارمنستان بیشتر تمایل داشته باشد.

با درهم تنیدگی روابط در دنیای مدرن، این درگیری منطقه ای می تواند بهترین متحدان را در برابر یکدیگر قرار دهد. در غیر این صورت، چه کسی می توانست تصور کند پاکستان، ترکیه و اسرائیل می توانند در برابر هند، روسیه و ایران قرار بگیرند.

منبع: یوراشیا تایمز / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34