اسلام آباد و ریاض: اتحاد، فاصله، اتحاد

نویسنده: مرتضی علی شاه

دیپلماسی ایرانی: موسسه خدمات سلطنتی متحده، قدیمی ترین اندیشکده دفاعی جهان، از ژنرال قمر جاوید باجوا به دلیل خارج کردن روابط عربستان و پاکستان از حیطه شخصی به نهادی و ایجاد آرامش در روابط بین دو کشور در روزهای اخیر، تعریف کرده است. در تحلیل منتشر شده توسط این اندیشکده آمده که سفر هفته گذشته ژنرال باجووا به عربستان برخلاف آنچه در رسانه ها مطرح شد، تلاشی برای ایجاد اطمینان در میان سعودی ها و ادامه روابط دفاعی بود. ژنرال باجوا و محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی، روابط را واقعی تر کردند و به جایی رساندند که هر دو کشور فراتر از شعارها و پیشینه روابط به یکدیگر کمک می کنند.

در این تحلیل آمده است: «ژنرال باجوا رابطه نهادی را از مسائل شخصی و نمایش های یک نفره دور کرد. محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی، نیز همین کار را کرد. این مساله به اولین سرمایه گذاری خصوصی توسط یک نهاد سعودی در پاکستان منجر شد. از این منظر، تقاضای بازپرداخت بدهی 1 میلیارد دلاری در مقایسه با تقریبا 20 میلیارد دلار سرمایه گذاری خصوصی عربستان در پاکستان مبلغ ناچیزی است.» در ادامه این مطلب آمده ژنرال باجووا سعی داشته همکاری های نزدیک نظامی را به یک رابطه مشارکتی گسترده تر مبتنی بر پایه منصفانه به جای کمک و وابستگی توسعه داده است: «باجووا پیشتر روابط پاکستان با امارات را نیز که از زمان خودداری پاکستان از کمک به امارات در عملیات نظامی در یمن متوقف شده بود، ترمیم کرده بود. پیش از سفر باجووا به امارات، همه فعالیت های دیپلماتیک بین دو کشور متوقف شده بود. باجووا بلافاصله پس از سر و صدای رسانه ها به ریاض سفر کرد تا به سعودی ها اطمینان دهد خطر مشارکت پاکستانی در یک اتحاد ضد سعودی به هیچ وجه وجود ندارد. سعودی ها هم به زعم خود به پاکستان توضیح دادند که اگرچه ریاض از مواضع پاکستان در قبال کشمیر حمایت می کند، اما هند شریک اقتصادی مهمی برای عربستان است و سعودی ها آماده هستند تا به جای فشار بر هند، بین دو کشور همسایه میانجی گری کنند.» در بخش دیگری از این تحلیل آمده: «پاکستان باید درک کند که همانطور که کشمیر برای آنها اهمیت زیادی دارد، یمن هم نقطه ضعف عربستان است. هر دو کشور به یک چشم انداز واقع بینانه درباره اولویت ها و تهدیدهای امنیتی خود و دیگری نیاز دارند. این نمی تواند یک خیابان یک طرفه باشد، به ویژه اینکه مصر اکنون جای پاکستان را به عنوان ضامن اصلی عربستان برای امنیت داخلی و منطقه ای گرفته است.»

دکتر محمد السولامی، تحلیلگر سعودی، که با دیوان سلطنتی روابط نزدیکی دارد و چندین بار به پاکستان سفر کرده، معتقد است که سیاستمداران پاکستانی برای پنهان کردن شکست های خود در کشمیر به دنبال یک قربانی خارجی هستند. محمد بن سلمان و باجوا واقع گرایی را در روابط دو کشور ایجاد کردند و روابط را به چیزی فراتر از شعارهای برادرانه و تاریخی گسترش دادند و این می تواند منبع قدرت در آینده هر دو کشور باشد.

در تحلیل روسی بر این مساله تاکید شده که روابط پاکستان با عربستان در وهله اول مستقیما توسط ارتش پاکستان و پادشاه سعودی و ولیعهد کنترل و مدیریت می شود: «در نتیجه تغییرات متعدد در منطقه همچون حمایت قطر، مالزی و ترکیه از پاکستان و موضع گیری ضد سعودی چنین اتحادهایی، سوالاتی درباره روابط ریاض و اسلام آباد پیش آمد. با این حال، به رغم افزایش تنش ها هیچ شکافی در اتحاد دو کشور مشاهده نمی شود.»

در این تحلیل آمده: «نفوذ فزاینده ترکیه و مالزی بر عمران خان، نخست وزیر پاکستان، از چشم سعودی ها دور نمانده است. عمران خان بارها گفته که قهرمانان سیاسی او رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، و ماهاتیر محمد، نخست وزیر سابق مالزی هستند. عمران خان پاکستان را یک کشور اسلامی دموکراتیک می داند و می خواهد موفقیت اقتصادی مشابه ترکیه و مالزی را در کشور خود تکرار کند. سه رهبر در اجلاس سال گذشته مجمع عمومی سازمان ملل متحد تصمیم گرفتند تا یک بستر مشترک اسلامی برای مقابله با اسلام هراسی راه اندازی کنند. این امر بعدتر به یک اجلاس تاریخی در کوالالامپور انجامید که اولین کنفرانس بزرگ اسلامی در خارج از حوزه های سازمان شورای اسلامی به رهبری عربستان بود. حضور رئیس جمهوری ایران و امیر قطر در آن اجلاس سبب شد که سعودی ها آن را برای خود تهدیدآمیز بدانند. سعودی ها به روابط دوجانبه پاکستان با ترکیه یا مالزی اعتراض ندارند؛ اما نمی خواهند که پاکستان بخشی از مداخلات منطقه ای اردوغان در امور عرب باشد. پاکستان هم از اینکه عربستان درباره این روابط حساسیت نشان می دهد و از نگرانی های سعودی ها درباره خصومت ترکیه و قطر نسبت به خودشان چندان رضایت ندارد.

منبع: دِنیوز / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34