وقتی جامعه جهانی چشم به روی جنایت های عربستان می بندد

نویسنده: محمد متین، کارشناس روابط بین الملل

دیپلماسی ایرانی: هر چند عربستان سعودی در دوره پادشاهی ملک ‌سلمان 2 بار بواسطه حمله ائتلاف سعودی به یمن و سپس قتل فجیع جمال قاشقجی، در عرصه بین المللی تحت فشارهای حقوق بشری قرار گرفت، ولی استاندارد دوگانه رژیم آمریکا و کشورهای اروپایی در قبال حقوق بشر، راه گریز و برون رفت از این فشارها را فراهم ساخت. می توان گفت که پرونده عربستان سعودی در نزد نهادهای حقوق بشری سیاه است و آنها طی سال های گذشته با صدور بیانیه و موضع گیری، بر این امر تاکید داشته اند. 

ریاض علاوه بر نقض حقوق بشر علیه شهروندان خود و شهروندان خارجی در داخل کشور و منطقه، بانی یا حامی گروه های تروریستی بسیاری چون القاعده، داعش، منافقین، الاحوازیه و ... در منطقه و جهان است که جنایات فراوانی علیه مردم افغانستان، عراق، سوریه، یمن و ایران انجام داده اند. حتی آمریکا به عنوان حامی بی چون و چرای ریاض هم، از اقدامات تروریستی این گروه ها مصون نبوده که اقدام تروریستی 11 سپتامبر یکی از آنهاست. علاوه بر گروه های تروریستی ساخت رژیم سعودی، مقامات رسمی آن رژیم نیز در اقدامات تروریستی و آدم ربایی ید طولایی دارند: ربایش نخست وزیر لبنان، نقش دیپلمات سعودی در حادثه ۱۱ سپتامبر که اخیرا توسط دستگاه‌های اطلاعاتی و امنیتی آمریکا برملا شد، تیراندازی یکی از افسران سعودی در پایگاه پنسیکولای آمریکا که منجر به مرگ و مجروحیت تعدادی از سربازان شد و سلاخی جمال قاشقجی به دست مامورین دولتی در سرکنسولگری رژیم سعودی در استانبول، نمونه های بارز آن هستند. 

جمهوری اسلامی ایران نیز مصون از اقدامات تروریستی و مخرب رژیم سعودی نبوده و پس از تهدید بن سلمان، ولیعهد این رژیم به کشاندن درگیری ها به داخل ایران، شاهد اقدامات تروریستی در استان های جنوبی کشورمان بوده ایم. ریاض برای سالیان متمادی حمایت رسمی از گروه‌های تجزیه‌طلب و تروریست در نقاط مختلف ایران را مستقیماً در دستور کار خود قرار داده و نمود اخیر آن را می‌توان در حمایت این رژیم از گروهک تجزیه طلب الاحوازیه در هلند و دانمارک و حمایت از منافقین در فرانسه و راه اندازی رسانه های ضد ایرانی نظیر ایران اینترنشال، مشاهده کرد.

اقدامات تروریستی و خرابکارانه رژیم سعودی در برخی از کشورها با واکنش رسمی دولت ها مواجه شده است، از جمله: بازخواست های ترکیه بخاطر سلاخی قاشقجی در خاک این کشور، تعطیلی مرکز صلح جهانی ملک سلمان در مالزی بخاطر تحرکات مشکوک (خود سلمان آن را در ماه مه ۲۰۱۷ تاسیس کرده بود)، اقدام مشابه دولت اتریش در مورد مرکز بین المللی گفت وگو بین پیروان مذاهب و فرهنگ های ملک عبدالعزیز در ماه مه 2019، اعتراض رسمی دولت دانمارک به جاسوسی سفارت ریاض در کپنهاگ و حمایت از گروه تروریستی الاحوازیه و .... 

البته اقدامات ضد بشری ریاض در قبال شهروندان خود و کشورهای دیگر از دید سازمان های مختلف حقوق بشری و دولت های مختلف پنهان نبوده و واکنش های بی نتیجه ای را چون موارد زیر به دنبال داشته است: 
- با قتل جمال قاشقجی، ریاض در معرض حملات جدی حقوق بشری قرار گرفت و حتی در ۲۲ آذر ۹۷ مجلس سنای آمریکا با تصویب قطعنامه‌ای محمد بن سلمان را مسئول قتل قاشقجی معرفی کرد.

- کمیته حقوق کودک سازمان ملل بخاطر مرگ بیش از 1248 کودک یمنی از زمان آغاز حملات ائتلاف نظامی به رهبری ریاض به یمن، در ۱۹ مهر ۹۷ از عربستان خواست تا حملات هوایی به آن کشور را متوقف کند.

- سازمان بین المللی صندوق نجات کودکان در ۲۹ آبان ۹۷ از مرگ حدود ۸۵ هزار کودک یمنی از ماه آوریل ۲۰۱۵ تا اکتبر سال ۲۰۱۸ به علت گرسنگی و بیماری بخاطر تهاجم نظامی و محاصره اقتصادی یمن خبر داد.

- سازمان عفو بین الملل با انتشار بیانیه ای در 4 بهمن 1397 از شکنجه و آزار جنسی فعالان حقوق بشر در عربستان خبر داد، فعالانی که در بهار ۲۰۱۸ و هم‌زمان با اصلاحات مدنی بازداشت شده بودند.

- پارلمان اتحادیه اروپا در ۲۵ بهمن ۹۷ طی صدور بیانیه ای که حمایت اکثریت اعضا را داشت، خواستار بهبود وضعیت زنان عربستان و آزادی فعالان زن حقوق بشر در این کشور شد. 

- در تاریخ  ۱۶ اسفند ۹۷، برای اولین بار 36 کشور شامل تمامی اعضای اتحادیه اروپایی از میان ۴۷ کشور شورای حقوق بشر که عربستان هم عضو آن بود، طی بیانیه‌ای وضعیت حقوق بشر عربستان را محکوم کردند. در این بیانیه بازداشت فعالان حقوق بشر و استفاده از قوانین مبارزه با تروریسم برای ساکت کردن فعالان حقوق بشر و همچنین نحوه رفتار با زنان سعودی محکوم شد. پس از صدور این بیانیه، سازمان عفو بین الملل و دیده بان حقوق بشر نیز از این بیانیه استقبال کردند.

- وزارت امور خارجه آمریکا متعاقب قانون پاسخگویی جهان مگنتسکی و دستور اجرایی ۱۳۸۱۸ e.o، در ۲۰ فروردین ۹۸، شانزده نفر از متهمان قتل قاشقجی از جمله سعود القحطانی، مشاور ارشد ولیعهد سعودی، ماهر مطرب، سرتیم حفاظت ولیعهد سعودی و صلاح الطبیقی، متخصص کالبد شکافی در ارتش عربستان را به دلیل مشارکت در قتل قاشقجی در فهرست تحریم قرار داد. 

- در ۱ مهر ۹۸ در چهل و دومین جلسه رسمی شورای حقوق بشر سازمان ملل در ژنو بیانیه ای به نمایندگی از ۳۶ کشور توسط استرالیا علیه عربستان ارائه شد. در این بیانیه دستگیری غیر قانونی فعالان مدنی، شکنجه و دادگاه های غیر عادلانه فعالان در عربستان مورد انتقاد قرار گرفت. این بیانیه به امضای ۳۶ عضو شورای حقوق بشر از جمله ۱۵ کشور آلمان، انگلیس، کانادا، نیوزلند، پرو و ... رسید.
 
- مرکز اطلاعات شورای عالی مدیریت و معاونت امور انسانی یمن طی گزارشی در ۸ دی ۹۸ اعلام کرد که حمله ائتلاف سعودی به یمن باعث شده تا آمار خانواده های آواره یمنی تا پایان ماه نوامبر ۲۰۱۹ به ۵۵۴۷۸۴ نفر و تعداد افراد آواره در ۱۵ استان جمهوری یمن به ۳ میلیون و ۸۳۹ هزار و ۴۸۸ نفر برسد.

- دیده بان حقوق بشر در گزارش سال ۲۰۱۹ خود درباره عربستان به پنج موضوع حملات هوایی و محاصره یمن، آزادی بیان، عدالت کیفری حقوق زنان و دختران و کارگران مهاجر و نقض گسترده حقوق بشر پرداخت.

- سازمان عفو بین الملل طی گزارشی در ۲۴ دی ۹۸ نوشت: سرکوب آزادی و آزادی بیان و تشکیل اجتماع ها و انجمن ها توسط حاکمان سعودی افزایش یافته و ده‌ها تن از مخالفان زن و مرد در سال ۲۰۱۹ مورد آزار و اذیت، بازداشت خودسرانه و محاکمه قرار گرفته اند. 

- طبق اعلام سازمان اروپایی سعودی حقوق بشر، از سال ۲۰۱۵ تا ۱۹ آوریل ۲۰۲۰ مجموعا بیش از ۸۰۰ نفر در عربستان اعدام شده‌اند که ۳۳۵ نفر از این افراد معادل ۴۲ درصد، از شهروندان کشورهای خارجی بوده اند.

آنچه از موارد ضدیت ریاض با حقوق بشر و اقدامات تروریستی آن بیان شد، تنها بخشی از لیست بلندبالا در این زمینه است که مورد بررسی و تایید مراجع ذیصلاح قرار گرفته است. به جرات می توان گفت، اگر یکی از  کشورهایی که با رژیم آمریکا و کشورهای اروپایی زاویه داشت، تنها یکی از موارد فوق الذکر را مرتکب می شد، بلاتردید با محکومیت ها، محرومیت ها، تحریم ها، تعیین گزارشگر ویژه و شاید اقدام نظامی مواجه می شد، ولی استاندارد دوگانه آنها در قبال حقوق بشر و اقدامات تروریستی، نه تنها مانعی بر سر راه ریاض ایجاد نکرده، بلکه حالت مشوق هم داشته است. کشورهای اروپایی که بی عملی و گفتار درمانی خود را در قبال تعهدات برجامی به حد اعلا رساندند، در خصوص اقدامات غیرانسانی ریاض هم بعضا به همان گفتار درمانی روی آورده و بصورت کم رنگ از آن انتقاد می کنند، ولی در صحنه عمل به حمایت های خود از آن رژیم و فروش تسلیحات نظامی ادامه می دهند. انگلیس که بواسطه فشار افکار عمومی مجبور به تحریم تسلیحاتی چند ماهه ریاض شده بود، اخیرا با عذرخواهی از آن رژیم صدور سلاح را از سر گرفت. 

متاسفانه در پناه سکوت و بی تفاوتی جامعه بین الملل و چتر حمایتی رژیم آمریکا و کشورهای اروپایی، اقدامات ضد بشری، تروریستی و جنایات جنگی ریاض بویژه علیه مردم مظلوم یمن ادامه دارد. بلاتردید کشورهایی که در قبال این جنایات سکوت کرده یا همچون رژیم آمریکا و کشورهای اروپایی از آن حمایت می کنند، در این جنایات سهیم بوده و باید پاسخگوی تاریخ باشند. جالب اینجاست که به رغم تداوم اقدامات ضد بشری ریاض، اخیرا سازمان ملل با فشار سیاسی آمریکا و دلارهای نفتی سعودی، نام این رژیم را از فهرست رژیم های کودک کش خارج کرد. با وضعیت موجود، بیش از پیش آشکار می شود که شعار حمایت از حقوق بشر و دموکراسی و مبارزه با تروریسم رژیم آمریکا و کشورهای اروپایی تنها ابزاری برای به زانو در آوردن کشورهای مستقل است و تروریست های سیستمیک و ناقضین اصلی حقوق بشر را در بر نمی گیرد. چه بسا با این وضعیت رژیم کودک کش ریاض بار دیگر تشویق شود که برای عضویت در شورای حقوق بشر سازمان ملل اقدام کند.