نخست وزیر عراق حقیقتا نیروهای متحد ایران را هدف گرفت؟

نویسنده: رنج علاءالدین

دیپلماسی ایرانی: مصطفی الکاظمی، نخست وزیر عراق، 25 ژوئن حمله ای علیه یک گروه شبه نظامی متحد ایران ترتیب داد؛ این گروه شبه نظامی از اکتبر گذشته تا کنون دست کم 35 حمله موشکی به اهداف ایالات متحده در عراق انجام داده است. یکی از این حملات در ماه دسامبر به کشته شدن یک پیمانکار غیرنظامی آمریکایی و زخمی شدن چند نفر دیگر انجام شد و سیری از وقایع از جمله ترور سردار قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس ایران، و ابومهدی المهندس، جانشین فرمانده حشد الشعبی و فرمانده کتائب حزب الله انجامید. نیروهای مبارزه با تروریسم عراق در حمله اخیر 14 نفر از اعضای کتائب حزب الله را که ظاهرا در روند انجام یک عملیات دیگر بودند، دستگیر کردند.

حملات موشکی گروه های شبه نظامی متحد ایران در عراق یکی از شاخصه های فضای امنیتی این کشور در حدود دو دهه گذشته بوده و اغلب خسارت مادی و جانی به آمریکا وارد آورده است. اما در حال حاضر عراق درگیر ایجاد ثبات در کشور و احیای اقتصاد خود پس از ماه ها ناآرامی اجتماعی و سیاسی، کاهش قیمت نفت و همه گیری کووید 19 است و این حملات برایش مشکل ایجاد می کنند. با این حال، این حمله هیچ تاثیری در احیای قدرت عراق بر این گروه های شبه نظامی نداشت چرا که شواهد نشان می دهند حمله با هماهنگی ایران و متحدان آن صورت گرفته است.

کاظمی با حمله به کتائب حزب الله می خواست یک پیام ساده را برساند: گروه های شبه نظامی شیعه در عراق دیگر نمی توانند با مصونیت از مجازات به فعالیت خود ادامه دهند. این عملیات جسورانه به شمار می رفت چرا که می توانست به پاسخ مسلحانه این گروه و اختلال بیشتر در اجماع سیاسی شکننده ای بینجامد که دو ماه پیش به سختی بر سر انتصاب کاظمی به وجود آمده بود. با این حال، تحولات بعدی هیچ ارتباطی با این پیام کاظمی نداشتند و حتی سبب شدند اینطور به نظر برسد که عملیات با هماهنگی یا مشورت با ایران و بازیگران سیاسی متحد آن در عراق صورت گرفته است. یکی از همین تحولات خودداری این گروه از واکنش شدیدالحن بود. به علاوه، گفته می شود افراد بازداشت شده تحت فرماندهی حشد الشعبی فعالیت می کردند که یعنی این گروه اساسا توانایی وادار کردن نخست وزیر به آزاد کردن آنها را داشت و همینطور هم شد.

در حال حاضر کتائب حزب الله سعی می کند همان نفوذی را به دست آورد که تحت رهبری المهندس داشت. کتائب حزب الله بر خلاف رقبای خود مانند سازمان بدر و عصائب اهل الحق فاقد نظم و انضباط سازمانی و دسترسی سیاسی و نهادی است، اما توانایی های قابل توجهی در مبارزه دارد و در صورت درگیری با نیروهای دولتی می تواند از دیگر گروه های متحد خود کمک بگیرد.

تمایل کاظمی به اقدام علیه گروه های شبه نظامی شیعه به رغم محدودیت های نیروهای امنیتی او می تواند در حفظ وجهه در صحنه داخلی عراق موثر باشد و بر مذاکرات راهبردی آمریکا-عراق نیز که در اطمینان از شکست حقیقی داعش، احیای اقتصاد، جلب حمایت مالی و فنی جامعه بین المللی و ممانعت از درگیر شدن عراق با کارزار اعمال فشار حداکثری ایالات متحده علیه ایران نقشی تعیین کننده دارد، تاثیر بگذارد. اما کاظمی اکنون در موقعیت ناخوشایندی قرار گرفته است. حمله به کتائب حزب الله محدودیت های دولت کاظمی را آشکار ساخت، اما اکنون عراقی ها انتظار دارند که او با اقتدار به واکنش علیه دیگر گروه های مشابه ادامه دهد. کاظمی اعتبار خود را وسط گذاشته است. آیا با در نظر گرفتن احتمال درگیری یا تحریک ایران یا دیگر گروه های شبه نظامی، باز هم علیه کتائب حزب الله اقدام خواهد کرد؟ کاظمی اساسا روندی را آغاز کرده که عوامل شکست بالقوه همگی در آن وجود دارند. 

برای کاظمی بهتر است به جای تحریک درگیری با گروه های شبه نظامی، قاطعانه بر احیای اقتصاد عراق متمرکز شود و توجه جهانی را به تعهد دولت خود به ایجاد ثبات در کشور و برآورده کردن نیازهای فوری مردم این کشور جلب کند. سه ماه آینده برای دولت کاظمی اهمیت زیادی دارد چرا که عراق سعی می کند تمایل و ظرفیت خود را برای احیای اقتصاد به مخاطبان در داخل و خارج از کشور نشان دهد. روند اصلاحات قدرتمندترین سلاح کاظمی است که می تواند در قلب و ذهن عراقی ها تاثیر بگذارد.

اگرچه لازم است که دولت عراق به طور رسمی به حملات گروه های شبه نظامی علیه اهداف آمریکایی واکنش نشان دهد، اما لازم است که این اقدام بر اساس استراتژی سیاسی و افزایش ظرفیت نظامی نیروهای امنیتی صورت بگیرد. دولت کاظمی برای حذر از اشتباهاتی که استقلال عراق را زیر سوال ببرند، باید به جای پیروزی های کوتاه مدت بر دستاوردهای بلند مدت متمرکز شود.

منبع: بروکینگز / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34