جنگ سرد اردوغان با ریاض و ابوظبی

نویسنده: پینار ترمبلی

دیپلماسی ایرانی: رسانه ها همه از جدیدترین درگیری بین ترکیه و بلوک امارات متحده عربی-عربستان سعودی سخن می گویند. عربستان اواسط ماه آوریل اعلام کرد که دسترسی آژانس های خبری تامین بودجه شده توسط ترکیه و چندین وب سایت را قطع کرده است. در طی یک هفته دسترسی به چندین رسانه خبری سعودی و اماراتی در ترکیه قطع شد. توران کیسلاکچی، رئیس اتحادیه رسانه های ترکی-عربی، به المانیتور گفت: «این یک حرکت متقابل بود.» در حقیقت، ترکیه قصد نداشت رسانه های تحت حمایت عربستان را سانسور کند. بیشتر این رسانه ها با مجوز و حمایت دولت حزب عدالت و توسعه فعالیت می کنند.

این جدیدترین اقدام تلافی جویانه بین آنکارا و ریاض را می توان تنها فاز قابل مشاهده در جنگ سرد عربستان سعودی و امارات متحده عربی با ترکیه دانست که از سال 2013 آغاز شده است. تنش ها بین آنکارا و ریاض به ویژه پس از آن بالا گرفت که ریاض تصمیم گرفت با سیاست های ابوظبی علیه اخوان ‌المسلمین در منطقه متحد شود. حمایت اردوغان از اخوان المسلمین ریشه این تنش ها به شمار می رود. ترکیه بلوک اماراتی سعودی را عامل اصلی کودتای سال ۲۰۰۳ علیه محمد مرسی، رئیس جمهوری منتخب مصر، می ‌داند. اردوغان باور دارد که اماراتی ها بودند که از کودتای ناموفق ژوئیه ۲۰۱۶ علیه خود او حمایت کرده اند. 

بیشتر چهره ‌های حامی حزب عدالت و توسعه که المانیتور با آنها گفت و گو کرده، انتقادهای شدید منابع سعودی و اماراتی از اردوغان را کم اهمیت دانسته اند. با این حال، این همه داستان نیست. عید القرنی، طلبه سعودی که ۲۰ میلیون دنبال کننده در توییتر دارد، اواخر فوریه ویدیوی علیه اردوغان منتشر کرد و بارها اردوغان را یک «بلوف زن» و نه یک مسلمان حقیقی خواند. رسانه های ترکی عمدتا ادعاهای قرنی علیه اردوغان را نادیده گرفتند و در اندک مواردی هم که این ویدیو منتشر شد، به عنوان واکنشی به تصمیم ترکیه برای متهم دانستن ۲۰ سعودی در قتل جمال خاشقچی در کنسولگری در استانبول بود.

این منابع که در میان آنها چهره های ارشد دولتی از وزارت های خارجه و دفاع ترکیه نیز هستند، در پاسخ به سوالات درباره روابط ترکیه و عربستان تقصیر را برگردن اماراتی ‌ها انداختند و نه سعودی ‌ها. آنها به اختلافات فزاینده بین منافع دو کشور حوزه خلیج فارس و حملات اماراتی علیه ترکیه اشاره کردند. این احتمال وجود دارد که ترکیه به زودی به طور مستقیم و با خشونت بیشتری علیه امارات اقدام کند. لحن جمعی میان مقامات آنکارا اینگونه بود: «صبر ما دارد از اقدامات پادشاهی اماراتی به پایان می رسد.» این مساله نشانگر آن است که آنکارا هنوز به بهبود روابط با ریاض امید دارد. اما در نگاهی سریع به رسانه های سعودی در هفته گذشته می توان چندین مقاله وحشتناک درباره اردوغان و خانواده او را مشاهده کرد. بنابراین، می توان گفت دشمنی فراتر چند اقدام تلافی جویانه است و فقط هم به اماراتی ها محدود نمی شود.

حمدی آکسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه ترکیه، 30 آوریل با انتشار بیانیه ای از امارات خواست به «سیاست های مخرب» خود که آتش جنگ داخلی در «لیبی، یمن و سومالی» را شعله ورتر می کند، پایان دهد. یک مقام ارشد ترکیه به المانیتور گفت: «بر هیچ کسی پوشیده نیست که اماراتی ها در خارطوم [پایتخت سودان] بودند تا برای خلیفه حفتر [رهبر ارتش ملی لیبی مخالف ترکیه] مزدور استخدام کنند.» در حالی که ترکیه از مقامات اماراتی خواسته به رویکرد خصمانه خود پایان دهند، واکنش سریع امارات نشان می دهد که این اتفاق در آینده نزدیک رخ نخواهد داد.

اخیرا  یک سری مواردی هم بوده که آنکارا به طور مستقیم ریاض را هدف گرفته است. برای نمونه سلیمان سویلو، وزیر کشور ترکیه، اواخر ماه مارس عربستان سعودی را به دلیل خودداری از آگاه ‌ساختن زائران کشورهای خارجی درباره موارد ابتلای به کووید ۱۹ در پادشاهی، مورد انتقاد قرار داد.

این در حالی است که عربستان، امارات و مصر مدت هاست که از شهروندان خود می خواهند کالاهای ترکی را تحریم کرده و از سفر به این کشور خودداری کنند. دو طرف همچنین درباره تغییر شرایط قدس اشغالی، دیدگاه های متناقضی دارند. اردوغان اواخر ژانویه سکوت کشورهای عربی درباره طرح بحث برانگیز آمریکا برای صلح خاورمیانه را مورد انتقاد قرار داد. این در حالی بود که اتحادیه عرب تصمیم واشنگتن به انتقال سفارت آمریکا از تل آویو به قدس اشغالی در سال 2018 را محکوم کرده بود.

به طور کلی، اردوغان در بیشتر موارد در رابطه با سیاست های تهاجمی ضد ترکی ریاض و ابوظبی کاملا آرام بوده است. حتی اکنون که اردوغان در سیاست های داخلی به شدت به یک دشمن خارجی نیاز دارد، لفاظی های ضد سعودی و ضد اماراتی چندان در این کشور شنیده نمی شود. بایرول باشکان، محقق غیرمقیم در موسسه خاورمیانه، به المانیتور گفت: «یکی از دلایل اینکه اردوغان ترجیح می دهد این کشورها را به طور مستقیم به چالش نکشد این است که آنها همچون ایالات متحده یا کشورهای اتحادیه اروپا، رقبای اصلی به شمار نمی روند. اردوغان همواره در تحریک رهبران سایر کشورهای مسلمان، به ویژه آنهایی که با دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده، روابط خوبی دارند، محتاطانه عمل کرده است.» کریستیان کوتز اولریچسن، از اعضای بخش خاورمیانه در موسسه بیکر دانشگاه رایس، به المانیتور گفت: «ترکیه و امارات متحده عربی حمایت های خود از بازیگران مخالف را افزایش داده سعی کرده اند از طریق لابی گری های خود در واشنگتن، افکار سیاسی ایالات متحده را به طرف خود بکشانند.»

مقامات ارشد دولت ترکیه می گویند در آنکارا دو دیدگاه واگرا وجود دارد: در یکی، امارات و عربستان سعودی یک جبهه متحد انگاشته می شوند؛ در دیگری، امید بر این است که با انزوای امارات، بین آنکارا و ریاض پل زده شود.

اردوغان در شرایط فعلی مطابق سیاست جنگ سرد عمل می کند. اقدامات عربستان سعودی و امارات متحده عربی علیه ترکیه در زمینه های گردشگری، صادرات و سرمایه گذاری برای این کشور از نظر مالی به شدت گران تمام شده است. با این حال، همه گیری کووید 19 همراه با کاهش درآمد نفتی به اقتصاد هر دو کشور حوزه خلیج فارس آسیب خواهد رساند. آنکارا منتظر است تا ببیند آیا سقوط قیمت نفت می تواند به کاهش نفوذ ابوظبی و ریاض در واشنگتن و در خاورمیانه بینجامد یا خیر. «دست به زودی می چرخد» عبارتی است که این روزها در آنکارا زیاد در رابطه با خلیج فارس شنیده می شود.

منبع: المانیتور / مترجم: طلا تسلیمی