نقش نامعلوم ترکیه در ناپدید شدن خاشقجی

دیپلماسی ایرانی: هرچند ترکیه و عربستان سعودی در ارتباط با سوریه رویکردشان نزدیک به یکدیگر است؛ اما نشانه های انعطاف میان این دو به اندازه شکنندگی این اتحاد است. این اتحاد در مساله ماجرای شدن جمال خاشقجی، ژورنالیست سعودی و از منتقدان ولیعهد عربستان، محمد بن سلمان، که این هفته در جریان حضورش در کنسولگری سعودی در استانبول رخ داد، در بوته آزمایش قرار گرفت.

خاشقچی که به ارتباطات نزدیک با خاندان سلطنتی شهره بود، یک سال پیش پس از آن که ممنوع القلم شود و آن را مقدمه ای برای بازداشت خود قلمداد کرد، به تبعید خود خواسته در واشنگتن رفت.

تا این جای کار نه عربستان سعودی و نه ترکیه، بیانیه ای در خصوص ناپدید شدن خاشقجی صادر نکرده اند. یک خبرگزاری سعودی گفته فردی با ملیت عربی که متهم به صدور چک بلامحل است بر اساس حکم بازداشت صادره از اینترپل به عربستان سعودی دیپورت شده است. این خبرگزاری جزئیات بیشتری منتشر نکرده است.

در شرایطی که مشخص نیست اشاره این خبرگزاری به قاشقچی باشد، بسیاری نگران آن هستند که او ربوده شده باشد. این نخستین بار نیست که سعودی منتقدان خود را به کشور باز می گرداند.

بازداشت یا ربودن خاشقجی در استانبول توسط سعودی، بدون دست کم همکاری فنی ترکیه باعث بی آبرویی رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه می شود و احتمالا باعث زوال بیش از پیش روابط ترکیه و سعودی خواهد شد. اما اگر ترکیه در این ماجرا مشارکت داشته باشد، گواه بر عملگرا شدن روابط دو دولت است. همزمان روابط ترکیه و سعودی در سوریه نیز ورای کمک به توسعه و بازسازی خواهد رفت. این موضوع به ترکیه کمک خواهد کرد تا حوزه نفوذی در مناطقی از سوریه در نزدیکی مرز ترکیه که کنترل اش تحت هدایت قوای ترک است و توسط دولت ترکیه اداره می شود ایجاد کند.

رجب طیب اردغان در تلاش برای تلفیق قدرت سخت و قدرت نرم برای مقابله با نفوذ ترک ها، دایره امور مذهبی یا "دیانت" را تاسیس کرده است. بر اساس گزارش 104 صفحه ای که این دایره منتشر کرده پرسنل مذهبی سوریه را تعلیم داده است.

این گزارش می گوید که دایره مذکور تاکنون 34.1 میلیون دلار برای ترمیم مساجد، توزیع قرآن به زبان کردی و آموزش 11250 دانش آموز هزینه کرده است.

آمد دیکل، روزنامه نگار ترک، می گوید دیانت تاکنون 5656 آموزگار از میان مخالفان حکومت پرزیدنت بشار اسد استخدام کرده که برنامه تحصیلی آنها روی ترکیب ترکی میان اسلام و کلی گرایی و آموزه های ضد کردی متمرکز است. دیکل می نویسد: "کردها به مثابه خدا ناباوران و پ ک ک و وای پی جی و دیگر جنگجویان کرد به مثابه کفار ترسیم شده اند."

یک روحانی سوری به المانیتور گفته است که: "دولت ترکیه به ما پول می دهد و ما از این بابت قدردان آن هستیم و می بینیم که جمعیت محلی در اینجا از اینکه تحت حکمرانی ترکیه هستند خشنود هستند. برای ترکیه تبعیت از اسلام و ملی گرایی یکسان است اما تفسیر ما از اسلام شاید همیشه مشابه با آنها نباشد. ترکیه کردها را تحت کنترل خود قرار می دهد و این برای ما خوب است. به علاوه یک روز سوری های ساکن ترکیه شاید بازگردند و اینجا سکنی گزینند."

همکاری های عربستان با ترکیه و رویکرد ضد کردی اش در سوریه مانع از آن نشده که سعودی ها با اقلیم کردستان عراق که هم مرز با ایران است رابطه نداشته باشد، کنسولگری در اربیل افتتاح شده است و از پرواز از اربیل به جده راه افتاده و تجار سعودی نیز به آنجا سر می زنند.

بر اساس گزارش ها بحرین ماه گذشته به صورت سربسته اعلام کرد کشورهایی که قطر را بایکوت کرده اند شاید حریم هوایی خود را به روی دوحه باز کند. بسته ماندن حریم هوایی عربستان، امارات متحده و بحرین، قطر را مجبور کرده که حریم هوایی این سه کشور را دور بزند که هزینه گزافی روی دوش این ایرلاین گذاشته است.

اردوغان نیز هفته گذشته به آلمان سفر کرد، کشوری که روابط اش با آنکارا تضعیف شده است، با این هدف که پس از نشست با ولادمیر پوتین و حسن روحانی، روسای جمهور روسیه و ایران، گزینه های خود را تقویت کند. در آن نشست وی حمله به ادلب توسط نیروهای روسی و سوری را به تاخیر انداخت، حمله ای که صدها هزار تن یا شاید میلیون نفر را به مرزهای ترکیه روانه می کرد.

منبع : لوبلاگ / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33